Czy ewangeliczny opis uwolnienia Barabasza został zmyślony?

        Istnieje zarzut, że ewangeliczny opis uwolnienia Barabasza w dniu sądu Jezusa został „zmyślony”. Zarzut ten jest wyjątkowo chętnie podchwytywany przez różnych „racjonalistów” i myślę, że warto się nim zająć, choćby pokrótce.

         Opis uwolnienia Barabasza możemy znaleźć we wszystkich czterech Ewangeliach (Mt 27,16-26; Mk 15,7-15; Łk 23,18; J 18,40). Wspomina o tym także św. Piotr w swym wczesnym chronologicznie kazaniu w Dziejach Apostolskich (Dz 3,14). Na jakiej więc podstawie „racjonaliści” uroili sobie, że opis ten został „zmyślony”? Doszli do takiego wniosku na podstawie tego, że nie znaleziono jak dotąd żadnego potwierdzenia w źródłach „niezależnych”, jakoby uwalniano skazańca z okazji święta Paschy. Czy jednak brak zapisu w innych źródłach na jakiś temat jest równoznaczny z postulatem o charakterze ontologicznym, że coś nie istniało? Nie, wniosek taki jest jak najbardziej bezzasadny i logicznie błędny. Jest to wadliwa argumentacja ex silentio.

         Okazuje się jednak, że nie jest tak źle i istnieje kilka przesłanek w źródłach historycznych, które podbudowują relacje ewangeliczne w tym miejscu. Na przykład Flawiusz donosi, że istniały amnestie dla więźniów politycznych (Dawne dzieje Izraela, 20,IX,3; patrz też Liwiusz, V,13). Z historii wiemy, że dochodziło nie tylko do masowych amnestii ale wręcz czasem uwalniano więźniów na żądanie tłumu[1]. Procedura taka nosiła miano abolitio[2]. Zwyczaj taki znano również w kręgu asyryjsko-babilońskim[3]. W Cesarstwie Rzymskim istniała uroczystość zwana lectisternia, poświęcona bogom, podczas której również udzielano amnestii więźniom. Ateneusz wspominał (XIV,45) o święcie Peloria, w czasie którego również udzielano amnestii więźniom[4]. Istnieje też egipsko-grecki papirus z 85 roku n.e., w którym czytamy, że prefekt Egiptu G. Septimius Vegetus zwrócił się do oskarżonego Fibiona ze słowami: „Zasłużyłeś na biczowanie, ale darowuję cię tłumowi”. Przypomina to żywo ewangeliczną scenę uwolnienia Barabasza. Prawo do uwalniania więźniów w II wieku przez urzędników rzymskich potwierdza także papirus florencki 61[5] a nawet sam Talmud, wspominający o pewnym więźniu, „któremu obiecano uwolnić go z więzienia” właśnie z okazji święta Paschy (Miszna, Pesachim, VIII, 6a)[6]. 

         Nie jest zresztą pewne czy Jezus i Barabasz byli w ogóle formalnie skazani w momencie uwalniania Barabasza. Być może owa procedura uwalniania była stosowana tylko w przypadku przestępców małego kalibru i dlatego ówcześni historycy nie uważali za ważne rozpisywać się o tym. Mogło być też tak, że Piłat zastosował tu swego rodzaju rozgrywkę wobec kapłanów żydowskich. Można się tylko domyślać.

         Nie istnieje w każdym razie żaden racjonalny argument przeciw procedurze uwolnienia Barabasza, opisanej w Ewangeliach. Przeciwnicy wiarygodności Nowego Testamentu mogą tu argumentować wyłącznie „z ciszy”, a taka argumentacja jest jak wiadomo wadliwa logicznie, zwodnicza i tym samym nie wystarczająca jako argument. Istnieje na tyle dużo poświadczeń amnestii w starożytnym świecie rzymskim, w tym amnestii żywo przypominających ewangeliczną amnestię Barabasza, że można tę ostatnią uznać za zdarzenie autentyczne.

         Jan Lewandowski, październik 2016