Czy Ewangeliści pomyłkowo nazwali Herodiadę żoną tetrarchy Filipa?

               Niektórzy racjonaliści twierdzą, że Ewangeliści uważają Herodiadę za żonę tetrarchy Trachonitis Filipa (Mt 14,3; Mk 6,17), syna Kleopatry jerozolimskiej, co ma być błędem historycznym, ponieważ tetrarcha Filip poślubił nie Herodiadę, ale córkę Herodiady - Salome¹. Flawiusz utożsamiał męża Herodiady z Filipem, synem Mariammy II i Heroda Wielkiego, którego nazywa on jedynie Herodem i odróżnia go – rzekomo w przeciwieństwie do Ewangelistów – od wspomnianego tetrarchy².

Powyższy zarzut jest jednak pozbawiony podstaw. Żaden z Ewangelistów nie napisał, że „tetrarcha” Filip był mężem Herodiady, choć stosują oni termin „tetrarcha” wobec innych Herodów (Mt 14,1; Łk 3,1.19; 9,7; Dz 13,1); piszą oni jedynie, że Herodiada była żoną Filipa, co zupełnie zmienia postać rzeczy, ponieważ mógł to być już zupełnie inny Filip z rodu Heroda (te same imiona wśród dzieci Heroda powtarzały się nagminnie, np. Antypas i Antypater – Antypas jest skrótem od Antypater³). Jedyny problem jaki powstaje w tej sytuacji to brak u Flawiusza wyraźniej wzmianki o tym, że mężem Herodiady był Herod noszący imię Filip. Wzmiankuje on jedynie, że mężem Herodiady był niesprecyzowany z imienia Herod, zanim porzuciła go ona na rzecz innego Heroda – tetrarchy Galilei⁴, jego brata, co jest z kolei już zbieżne z informacją przekazaną przez Ewangelistów, również donoszących nam o tym, że obaj jej mężowie z rodu Herodów byli braćmi (Mt 14,3; Mk 6,17; Łk 3,19).

Mamy zatem nie rozbieżność a zgodność informacji przekazywanych przez Flawiusza i Ewangelistów w tej kwestii, a wspomniany problem polegający jedynie na tym, że pierwszy mąż Herodiady (Herod Filip) nie jest nazwany u Flawiusza wyraźnie z imienia, tak jak u Ewangelistów, nie jest tak naprawdę żadnym problemem. Przecież Flawiusz także innych Herodów nie nazywa z imienia, tak jest z Herodem synem Fazaela i Salampsio, a także z innym Herodem – synem Arystobula i Salome⁵. Również innego Heroda, króla Chalcis, syna Arystobula i Bereniki Flawiusz nie nazywa nigdy z imienia, choć pisze o nim bardzo często⁶. W swej Autobiografii Flawiusz pisze o jakimś bliżej niesprecyzowanym z imienia Herodzie z Tyberiady⁷, wspominając także Heroda syna Miarusa i Heroda syna Gamalusa, również nie nazywając ich obu z imienia⁸. Natomiast w swym Przeciw Apionowi Flawiusz pisze o jakimś bliżej niezidentyfikowanym z imienia Herodzie, który kupił egzemplarz jego Wojny Żydowskiej⁹. Podobnie jest w Biblii. Wnuk Heroda Wielkiego, syn Arystobula, miał aż cztery imiona: Marek, Juliusz, Agryppa, Herodes, a mimo to Dzieje Apostolskie nazywają go jedynie ogólnikowo Herodem (Dz 12,1.6). Herod Archelaus również pomijał na bitych przez siebie monetach swoje imię Archelaus, pisząc jedynie: „Herodes etnarches”. Dio Kasjusz nazywał tego etnarchę jedynie Herodem¹⁰. Plutarch z Cheronei wspomina Heroda z Judei, nie wymieniając jednak jego imienia¹¹. Nie inaczej czynią Ewangeliści, którzy opisując życie Heroda Antypasa zwą go jedynie Herodem (Mt 14,1.3.6; Mk 6,14-16.18-22; Łk 3,19)¹². Nawet Flawiusz nie nazywa Heroda Antypasa z imienia, pisząc o nim jedynie jako o Herodzie¹³. Patrz też: Mt 22,16; Mk 3,6; 8,15; 12,13; Łk 1,5; Łk 3,1; 8,3; 9,7.9; 13,31; 23,7-8.11-12.15; Dz 4,27; 12,11.19.21; 13,1; 23,35.

Niniejszym, zarzut racjonalistów, zgodnie z którym Ewangeliści pomieszali tetrarchę Trachonitis Filipa, syna Kleopatry jerozolimskiej i męża Salome, z Herodem Filipem, synem Mariammy II i Heroda Wielkiego, mężem Herodiady, został pozbawiony jakichkolwiek podstaw. Ewangeliści wcale nie utożsamiają tych postaci, a problem nie nazwania przez Flawiusza wyraźnie z imienia pierwszego męża Herodiady nie jest żadnym problemem, ponieważ inni starożytni autorzy, sam Flawiusz, a nawet sami Herodowie pomijali imiona Herodów, określając ich jedynie za pomocą ogólnikowego tytułu „Herod”.

                                                                                 Jan Lewandowski, luty 2006