Czy C. T. Russell zmieniał swoje nauki? (cz. 1)

Czy C. T. Russell zmieniał swoje nauki? (cz. 1)

         Wielu osobom wydaje się, że C. T. Russell (1852-1916), założyciel i prezes Towarzystwa Strażnica, nie zmieniał swych nauk. Twierdzą: owszem, odrzucił na samym początku wykładnie, które odziedziczył po chrześcijaństwie, ale swoich pouczeń już nie zmieniał.

         Przede wszystkim obwinia się jego następcę, J. F. Rutherforda (1869-1942), że ten wywrócił do góry nogami całą naukę C. T. Russella.

         Jego osobę i zmieniane wykładnie omówiliśmy w innych tekstach i do nich odsyłamy zainteresowanych tym zagadnieniem:

         C. T. Russell i J. F. Rutherford – porównanie nauk obu prezesów (cz. 1-3)

         Czy C. T. Russell dziś byłby wykluczony z organizacji Świadków Jehowy? (cz. I-III)

         W naszym artykule pokazujemy, które nauki sam pastor Russell zmieniał. Co prostował w swojej wykładni. Jak przestawiał daty i wydarzenia, które miały być niezbitymi faktami. Oczywiście nie da się tu zebrać wszystkich zmian, gdyż jest ich wiele, a niektóre z nich są mało istotne (prawie niezauważalne), kolejne są szczególikami, których nie zauważy laik (np. niuanse w chronologii). Jeszcze inne zmiany opatrywane są czasem słowami „mniemamy teraz”, co nie musi oznaczać, że to jest ogólnie przyjęta wykładnia. Stąd po śmierci C. T. Russella niektóre grupy badaczy Pisma Świętego różniły się w przyjmowaniu pewnych jego nauk. Jedni badacze twierdzili, iż coś było tylko „przypuszczeniem” pastora, a inni, że tak należy wierzyć, bo on tak pisał czy uczył (nie wszystkie jego wypowiedzi odnotowano w publikacjach).

         Zmian nauk C. T. Russella niestety prawie nie da się dokładnie prześledzić na podstawie polskich publikacji. Dlaczego?

         Otóż dlatego, że polskie czasopismo Strażnica zaczęło ukazywać się dopiero w roku 1915 i to tylko jako miesięcznik, a nie, jak w języku angielskim, jako półmiesięcznik, który zawierał o wiele więcej tekstu. Wydawanie polskiej Strażnicy nastąpiło więc dopiero pod koniec życia C. T. Russella (zm. 1916), gdy już ustabilizował on jako tako swoją wykładnię.

         Natomiast jego sztandarowe dzieło pt. Wykłady Pisma Świętego (tak zwane sześć Tomów), ukazało się po polsku dopiero po jego śmierci (zm. 1916), w roku 1919. Wyjątkiem jest Tom I, który opublikowano w roku 1911 (wcześniej jego fragmenty od ok. 1907 r.).

         Widać z tego, że publikacje polskie zawierają tylko końcowe nauki C. T. Russella, a jego Tomy zostały już przez niego ostatecznie skorygowane. Jedynie jakieś jego wspomnienia w nowszych polskich publikacjach naprowadzają nas na wcześniejsze jego wykładnie i interpretacje.

         Definicja „nowego światła” C. T. Russella

         C. T. Russell już na początku swego nauczania opublikował taką oto własną definicję dotyczącą „nowego światła”, która ściśle łączy się ze zmianami nauk.

„Gdybyśmy szli za człowiekiem, to niewątpliwie byłoby z nami inaczej: niewątpliwie jeden ludzki pogląd przeczyłby drugiemu, i to, co było światłem rok temu, dwa lata temu lub sześć lat temu uznawalibyśmy teraz za ciemność; lecz w Bogu nie ma zmienności, ani obracającego się cienia, i tak samo jest z prawdą; każde poznanie lub każde światło pochodzące od Boga musi być jak jego autor. Nowy pogląd na prawdę nigdy nie może być sprzeczny z dawniejszą prawdą. »Nowe światło« nigdy nie usuwa starego »światła«, lecz dodaje coś do niego” (ang. Strażnica luty 1881 s 3 [s. 188, reprint]).

         Czy C. T. Russell wypełniał warunki, które sam sobie postawił? Sami oceńmy.

         Zaledwie rok później C. T. Russell napisał następująco:

„W roku 1882 Russell napisał: »Naszym jedynym wzorcem jest Biblia, jej nauki zaś naszym jedynym kredo, a ponieważ wiemy, iż prawdy ze Słowa Bożego są odsłaniane stopniowo, jesteśmy gotowi i zdecydowani uzupełniać i ulepszać nasze kredo (wiarę – wierzenia) w miarę jak z naszego Wzorca napływa coraz więcej światła« (»Strażnica« z kwietnia 1882 roku, s. 7)” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 133).

         Artykuł nasz zawiera następujące rozdziały:

Zmiany w Wykładach Pisma Świętego

Wczesne i późniejsze zmiany nauk

Inne zmiany nauk

         Ostatni wymieniony rozdział zamieszczamy w drugiej części tego artykułu.

Zmiany w Wykładach Pisma Świętego

         „Błędy”, „zmiany”, „pomyłki” w Wykładach

         Na wstępie warto wspomnieć, że po śmierci C. T. Russella, ale jeszcze w czasie gdy uznawano i studiowano jego Tomy, pisano o „błędach”, „zmianach” i „pomyłkach” zawartych w nich:

         „Prawdą jest, że znaleziono pewne błędy w każdym tomie tych pism, ale tego należało się spodziewać, bo piszący je nie był doskonałym. Prawdą jest również, że są pewne błędy w Biblii, które ludzie od czasu do czasu odkrywali, ponieważ środki użyte do wydania jej w druku były niedoskonałe” (Strażnica 01.03 1921 s. 78-79 [ang. 15.02 1921 s. 55]).

         „Ale później wyszedł pierwszy tom Wykładów Pisma Świętego, z wydaniem którego niektórzy znowu myśleli, że w nim została wyjawiona cała prawda. Lecz z biegiem czasu wychodziły następne tomy Wykładów Pisma Świętego i z każdym wydaniem autor porobił pewne zmiany, a to dzięki otrzymaniu większego światła” (Strażnica 01.05 1926 s. 132).

„Pomyłki są w siódmym tomie; i pomyłki są we wszystkich tomach WYKŁADÓW PISMA ŚWIĘTEGO oraz we wszystkich innych publikacjach Towarzystwa, a nawet w tłumaczeniach Biblji” (Strażnica 01.10 1926 s. 295).

         Jak widzimy, Towarzystwo Strażnica samo pisze o C. T. Russellu, że „z każdym wydaniem autor porobił pewne zmiany” w swych Wykładach. Dlatego poniżej przedstawiamy te najważniejsze „błędy”, „zmiany” i „pomyłki”.

         Wczesne zmiany w Wykładach

         Przynajmniej dwa razy za życia C. T. Russella Towarzystwo Strażnica podało w swym czasopiśmie zbiorcze informacje dotyczące tego, co należy zmienić w Wykładach Pisma Świętego.

         Już w roku 1909, a więc w 5 lat po wydaniu ostatniego tomu Wykładów, podano spis miejsc do korekty w tomach I, II, III, V i VI. Opublikowano je w czasopiśmie Towarzystwa Strażnica (patrz ang. Strażnica 15.09 1909 s. 4477-4478, reprint).

http://mostholyfaith.com/Beta/bible/Reprints/Z1909SEP.asp#Z283:2

W tej samej angielskiej Strażnicy C. T. Russell podał kilka korekt dotyczących nauk tego czasopisma (patrz ang. Strażnica 15.09 1909 s. 4476-4477, reprint):

http://mostholyfaith.com/Beta/bible/Reprints/Z1909SEP.asp#Z282:3

Później, po kilku latach, w ang. Strażnicy z 1 marca 1915 roku (s. 5649, reprint) podano kolejne korekty do dwóch tomów (II i III):

CHANGES IN “SCRIPTURE STUDIES”

We call attention to a few slight changes which have been made in four pages of Vol. II. and six pages of Vol. III., “STUDIES IN THE SCRIPTURES.” These are all trivial and do not alter the real sense and lesson, but conform to the facts as we have them today. The pages containing these corrections are as follows:

Vol. II., page 77, line 1, “will be the farthest limit,” reads “will see the disintegration.”

Vol. II., page 77, line 6, “will obtain full universal control,” reads “will begin to assume control.”

Vol. II., page 77, lines 16, 17, “end of A.D. 1914,” reads “end of the overthrow.”

Vol. II., page 81, line 9, “can date only from A.D. 1914,” reads “could not precede A.D. 1915.”

Vol. II., page 170, line 16, “at that time they will all be overturned.”*

*How long it will require to accomplish this overturning we are not informed, but have reason to believe the period will be short.

Vol. II., page 221, line 25, “full favor until A.D. 1914,” reads “full favor until after 1915.”

Vol. III., page 94, line 29, “in this end or harvest,” reads “at the end of this harvest.”

Vol. III., page 126, line 12, “at A.D. 1914,” reads “after 1914.”

Vol. III., page 133, line 21, “ere the harvest is fully ended.”+

+The end of the harvest will probably include the burning of the tares.

Vol. III., page 228, line 11, “some time before 1914,” reads “very soon after 1914.”

Vol. III., page 228, line 15, “just how long before,” reads “just how long after.”

Vol. III., page 362, line 11, “some time before,” reads “some time near.”

Vol. III., page 364, line 14, “must not only witness,” reads “may not only witness.”

         Późniejsze zmiany w Wykładach

         W roku 1916 C. T. Russell, po licznych wprowadzanych zmianach w jego Wykładach, opublikował nowe Przedmowy do wszystkich sześciu Tomów. Są one datowane na dzień 1 października 1916 roku i znalazły się w książkach dopiero w roku 1917, a więc po śmierci pastora, który zmarł 31 października 1916 roku:

„1917: Wykłady Pisma Świętego (tomy I-VI) (dodano przedmowy autora)” (Skorowidz do publikacji Towarzystwa Strażnica 2001-2015 2016 s. 483).

         Te Przedmowy opublikowano też w dodatku do angielskiej Strażnicy w styczniu 1917 roku, a także niektóre z nich w polskim czasopiśmie, ale nieco później:

„1917: przedmowy autora do każdego tomu Wykładów Pisma Świętego (dodatek do w1917 1.1)” (Skorowidz do publikacji Towarzystwa Strażnica 2001-2015 2016 s. 482).

         Po roku 1919 ponownie dokonywano korekt w Wykładach, ale jak się wydaje, nie poinformowano o tym w czasopiśmie Strażnica. Tym okresem jednak już się tu nie zajmujemy, bo tych zmian nie wprowadzał C. T. Russell, który kilka lat wcześniej zmarł.

         Poniżej omawiamy poszczególne Wykłady C. T. Russella i niektóre zmiany w nich wprowadzane, zaczynając od Tomu VI, a kończąc na Tomie I.

         Tom VI

         W roku 1921 Przedmowę z roku 1916 do Tomu VI (Nowe Stworzenie) i informację o zmianach zamieszczono w polskiej Strażnicy:

         „Przedmowa do Tomu VI

W roku 1916 Brat Russell przepisał przedmowę do Tomu VI i powiada w niej, że zmienił on swój pogląd w sprawie usprawiedliwienia. Ponieważ wielu przyjaciół nie posiada tej przedmowy a żądali jej, ogłaszamy ją w STRAŻNICY tak, jak ona jest w ostatniem wydaniu Tomu VI.

Wstępne Słowo Autora

(...) Przedmiot usprawiedliwienia się nie zmienił, ale się rozszerzył i wyjaśnił. Gdyby autor pisał ten tom dzisiaj, porobiłby pewne zmiany w doborze wyrazów, ale bez żadnej rzeczywistej zmiany pod względem znaczenia i zastosowania słowa usprawiedliwienie. Obecnie widzimy, że usprawiedliwienie do życia jest jedną rzeczą, a usprawiedliwienie do większej lub mniejszej przyjaźni z Bogiem jest drugą. (...)

Oby Pan błogosławił nadal ten tom dla dobra swego ludu, jest modlitwa autora.

Brooklyn, N. Y., dnia 1 paźdz., 1916. Charles T. Russell” (Strażnica 01.08 1921 s. 231-232 [ang. 15.07 1921 s. 214]).

         W Tomie VI z roku 1915 były takie oto słowa dotyczące lat 1910-1912 i „wielkiego ucisku”:

According to our expectations the stress of the great time of trouble will be on us soon, somewhere between 1910 and 1912 – culminating with the end of the “Times of the Gentiles,” October, 1914.*

*See Vol. II, pp. 76-78 (The New Creation 1915 s. 579).

         Słowa te w polskim Tomie z roku 1919 oddano następująco:

„Według naszego spodziewania początek czasu wielkiego ucisku wkrótce nadejdzie, gdzieś pomiędzy rokiem 1910 a 1912 – a najbardziej zacznie się srożyć przy końcu »Czasów Pogan«, w październiku 1914 r.*” (Nowe Stworzenie 1919 s. 718).

         Ale w Tomach wydanych po roku 1916 dodano już słowa o „wielkiej europejskiej wojnie”:

According to our expectations the stress of the great time of trouble will be on us soon, somewhere between 1910 and 1912 – culminating with the end of the “Times of the Gentiles,” October, 1914.*

*See Vol. 2, pp. 76-78. Accordingly the culmination of the fostering forces came in the Autumn of 1914 with the outbreak of the great European war – a stage in the overthrow of Satan's Empire(The New Creation 1917, 1923, 1924 s. 579).

         W polskim Tomie, wydanym w roku 1919, powyższy przypis jest o wiele dłuższy (patrz s. 718), lecz to już nie jest zmiana wprowadzona przez C. T. Russella, ale Uwaga od Wydawnictwa.

         Tom V

         W Tomie V (Pojednanie pomiędzy Bogiem i człowiekiem) w nowej Przedmowie z roku 1916 napisano między innymi:

         „(...) jest godnym uwagi, iż tom ten napisany 19 lat temu, nie wiele potrzebuje poprawek, aby harmonizował z najnowszymi myślami studentów biblijnych względem nauk Słowa Bożego. (...) Biblijne orzeczenia względem Okupu nie uległy zmianie, nie zmienia się też nasza ocena tychże, lecz one stały się nam jaśniejsze, więcej zrozumiałe. (...) Gdybyśmy pisali ten Tom na nowo, uczynilibyśmy tu i ówdzie małe zmiany w wyrażaniu, zgodnie z tym co tu przedstawiliśmy. Prosimy więc czytelników, aby mieli to na uwadze. Zmiany te nie byłyby takie, aby można powiedzieć, że określenia w tej książce są złe – tylko że nie są tak dobitnie jasno wyrażone jak mogłyby być gdyby były pisane obecnie. Niektóre najnowsze komentarze o Nowym Przymierzu, nowi czytelnicy raczą zauważyć w przedmowie autora do Tomu VI.

Wasz sługa w Panu Charles T. Russell. Brooklyn, N. Y., dnia 1 paźdz. 1916 r.” (Pojednanie pomiędzy Bogiem i człowiekiem 1925 s. I, IV).

         C. T. Russell początkowo nauczał, że Jezus jest Pośrednikiem wszystkich ludzi, łącznie z pomazańcami z Towarzystwa Strażnica. Jednak z czasem zmienił ten pogląd twierdząc, że Chrystus jest Pośrednikiem tylko rodzaju ludzkiego, a dla pomazańców jest Orędownikiem, gdyż oni już pośrednictwa nie potrzebują, bo są ciałem Jezusa a On ich Głową.

         Pierwotna nauka:

         „To jest w zgodzie z oświadczeniem Apostoła, że Jezus Chrystus – Pośrednik – dał samego siebie na okup za wszystkich, aby być opowiadany świadczony wszystkim w swoim czasie. To jest właśnie to, co się stanie dla wszystkich ludzi bez względu na ich chęć, lub wiarę” (Boski Plan Wieków 1917 s. 130-131).

Późniejsza nauka, od roku 1909:

         „To pokazuje sposób, w jaki tak my, jak prawie wszyscy chrześcijanie, byliśmy przyzwyczajeni używać to słowo Pośrednik. Na przykład wielokrotnie w Wykładach Brzasku – [ang. DAWN-STUDIES], Tom. V., odnosimy się do naszego Pana jako »Pośrednika Pojednania« [ang. Mediator of the Atonement]. To wyrażenie jest właściwe, jeżeli użyjemy je według pospolitej zasady wysławienia, jak było używane przez nas wszystkich. Teraz jednak to czasopismo zwraca uwagę ludu Bożego na fakt, że w Piśmie Świętym słowo Pośrednik jest użyte w szczególnym znaczeniu i pragniemy ażeby wszyscy badający Słowo Boże starali się przyjąć jedynie biblijny pogląd i z tego punktu zapatrywania używali słowo Pośrednik. Powyższa korekta pokazuje, jak trudne jest dla każdego z nas pozbycie się nawyku” (ang. Strażnica 01.01 1909 s. 4309 [reprint]).

         „I właśnie tu chcemy podkreślić, że nasz Pan Jezus nie jest pośrednikiem Kościoła wobec Ojca, ale jest orędownikiem Kościoła. Jest zdecydowana różnica między tymi dwoma pojęciami. »Pośrednik« – pojęcie to oznacza, że istnieje nieprzyjaźń między dwiema głównymi stronami, wymagająca interwencji strony trzeciej. My nie jesteśmy buntownikami” (Pastor Russell’s Sermons 1917 s. 720; tekst polski cytowany według Kazania Pastora Russella 2012 s. 720 [wyd. „Straż”, Białogard]).

         Ten pogląd Towarzystwo Strażnica odrzuciło wiele lat po śmierci C. T. Russella, w roku 1934:

„Było mówione, iż Jezus jest orędownikiem kościoła i pośrednikiem świata. Ale Pismo Św. nie popiera taki wniosek. Nie ma nic sprzecznego w tem, aby Jezus był jednocześnie orędownikiem i pośrednikiem kościoła, a które to oba urzędy wypełnia i on aktualnie” (Strażnica 01.06 1934 s. 170 [ang. 01.04 1934 s. 105; Jehovah 1934 s. 156-157]).

         Tom IV

         W Przedmowie do Tomu IV o zmianach zapatrywania napisano następująco:

         „Biorąc poduwagę to, że Tom ten pisanybył dwadzieścia lat temu wstecz nikt ·nie powiniensię dziwić, gdyby zauważył w nim wyrażone myśli, kładące w początku wielkinacisk, nie w zupełności ziszczone. Naprzykład, bogactwo , świata w ostatnich dwudziestu latach wielce się zmnożyło” (Walka Armagieddonu 1919 s. III).

         W tabeli ukazujemy przykłady zmian dokonywanych przez Towarzystwo Strażnica w Tomie IV (w roku 1912 zmieniono tytuł tego Tomu).

         Widzimy, że wydarzenia, o których prorokowano, które miały nastąpić w październiku 1914 roku, wpierw przeniesiono na „około 1915 roku”, a później na czas „po roku 1915”.

         Tom III

         W Przedmowie do Tomu III o zmianach zapatrywania napisano następująco:

         „Tom ten został napisany w roku 1891 (...) światło Prawdy przyświeca jasno, skutkiem czego Boski Plan jest tak zrozumiany iż zaledwie słowo tego Tomu potrzebowałoby zmiany, tak jak byłby dziś pisany – 26 lat później (...) Praca Żniwa postąpiła naprzód i nadal postępuje – chociaż swego czasu przypuszczaliśmy, iż ta miała zakończyć się w zupełności z końcem Czasów Pogan. Było to tylko przypuszczeniem, które okazało się bezpodstawnem, albowiem ostrz sierpa Prawdy czynił postęp i zbierał dojrzałe grona od października 1914 roku jak nigdy przedtem” (Przyjdź Królestwo Twoje 1923 s. I).

         „Radujemy się widząc innych, którzy przychodzą do znajomości Prawdy i przygotowują się na »Wesele«. Widać z tego, że »drzwi« jeszcze nie zostały zamknięte, ale wnioskujemy że w niezadługim czasie, możebne za rok lub dwa albo trzy – zupełna liczba Wybranych uzupełni się, a wtedy wszyscy przejdą poza Zasłonę i drzwi zostaną zamknięte. Nie krępujemy się powiedzieć, że przywrócenie Izraela nie zostało uzupełnione tak prędko jak to przypuszczaliśmy” (Przyjdź Królestwo Twoje 1923 s. I-II).

         „Wielka Piramida Egipska, omawiana w tym Tomie, nie uszczupliła bynajmniej zainteresowania autora” (Przyjdź Królestwo Twoje 1923 s. II).

         Pomimo tego, że według C. T. Russella, tylko „słowo tego Tomu potrzebowałoby zmiany”, to jednak, co do Wielkiej Piramidy, zmienił on swoje wyliczenia i chronologię wydarzeń (także co do „przywrócenia Izraela”). Oto dwa teksty i dwa różne wnioski w różnych edycjach tego Tomu (tę zmianę zapowiedziano w roku 1909, patrz ang. Strażnica 15.09 1909 s. 4477, reprint):

„Następnie mierząc (...) znajdujemy 3416 cali, które wyobrażają 3416 lat od pierwszej daty, to jest od roku 1542 przed Chrystusem. Obliczenie to wykazuje, że rok 1874 zaznacza początek okresu czasu wielkiego ucisku; bo 1542 przed Chrystusem i 1874 A. D. równa się 3416. Tym sposobem, Wielka Piramida świadczy, że koniec roku 1874 jest początkiem czasu ucisku, jaki nie był odkąd narody i podobnego więcej nie będzie” (Przyjdź Królestwo Twoje” edycja angielska 1903 s. 342).

„Następnie mierząc (...) znajdujemy 3457 cali, które wyobrażają 3457 lat od pierwszej daty, to jest od roku 1542 przed Chrystusem. Obliczenie to wykazuje, że rok 1915 zaznacza początek okresu czasu wielkiego ucisku; bo 1542 przed Chrystusem i 1915 A. D. równa się 3457. Tym sposobem, Wielka Piramida świadczy, że koniec roku 1914 jest początkiem czasu ucisku, jaki nie był odkąd narody i podobnego więcej nie będzie” (Przyjdź Królestwo Twoje edycja polska 1919 s. 387).

         W dalszych słowach w Przedmowie Autora z roku 1916 C. T. Russell zapewniał:

         „Nigdy nie umieszczaliśmy Wielkiej Piramidy, czasami nazywanej Kamieniem Biblijnym, na równi lub ważności ze Słowem Bożem, jak to wykazane przez Stary i Nowy Testament Pisma Świętego – to ostatnie ma zawsze pierwszeństwo jako władzę zwierzchności. Wierzymy jednak, że budowa tej Piramidy różni się od wszystkich innych piramid, przeto budowa jej była zamierzoną od Pana na świadectwo w pośród i przy granicy Egipskiej (Izaj. 19:19). (...) Jest to wspaniałe świadectwo Boskiego Planu Wieków, podziwiającem jest dla każdego kto tylko pojmuje to” (Przyjdź Królestwo Twoje 1923 s. III [edycja z roku 1919 nie zawierała tej Przedmowy Autora]).

         Po takich zapewnieniach, co do wagi ważności Biblii i Kamienia Biblijnego, może zadziwić stwierdzenie o „świadectwie natchnionym” Wielkiej Piramidy:

         „W ten sposób przedstawiamy tego »Świadka«, lecz spodziewamy się, że jego świadectwo natchnione tak samo będzie kwestionowane, jak i świadectwo Pisma Świętego, przez księcia ciemności, boga świata tego i przez tych, których umysły są zaciemnione na prawdę” (Przyjdź Królestwo Twoje 1919 s. 362).

         Interesujące jest to, że już po śmierci C. T. Russella nawet zaostrzono jeden z fragmentów dotyczących Wielkiej Piramidy z Tomu III, który zacytowano w Tomie VII, zwanym pośmiertnym:

         „Nie jest ona bynajmniej dodatkiem do pisanego objawienia, bo ono jest doskonałem i zupełnem, nie potrzebującem żadnych dodatków, lecz jest bardzo mocnym świadkiem, potwierdzającym Plan Boży...” (Przyjdź Królestwo Twoje 1919 s. 357).

„»Nie jest to wcale dodatek do pisanego objawienia; objawienie to jest kompletne, doskonałe i dlatego nie potrzebuje dodatku. Ale jest to silny i równorzędny świadek Boskiego planu...« – C357” (Dokonana Tajemnica 1925 s. 287 [pogrubienie tekstu pochodzi od wydawcy cytowanej książki]).

         Tom II

         W Przedmowie do Tomu II o zmianach oczekiwań i zrozumienia napisano następująco:

         „Przedmowa Autora

Pierwsze wydanie tego tomu wyszło z druku R. P. 1889. (...) Tom ten nie rości sobie pretensyi do nieomylności, ani nie twierdzi, że napisano go pod bezpośrednim natchnieniem Boga w miejscach, gdzie tłumaczone jest Jego Słowo. Przeciwnie, tom ten twierdzi, że Biblia jest Objawieniem Boskiem. Celem tego jest porównać dowody biblijne i wykazać ich niezbitą wagę i znaczenie. Zamieszczona tu chronologia biblijna wykazuje jasno, że skończyły się już sześć wielkich, tysiącletnich Dni, jakie zaczęły się od Adama, oraz że nastaje teraz Siódmy Wielki Dzień, tysiąc lat Panowania Chrystusa, począwszy od R.P. 1873. Wypadki owych 43 lat, które według wskazówek tego tomu oznaczają początek tego siódmego tysiąclecia, zgadzają się zupełnie z proroctwami biblijnemi, jak to przy czytaniu znajdziecie. W ciągu tych 43 lat dokonano prawie wszystkich nowoczesnych wynalazków. Maszyna do szycia, jeden z pierwszych ważniejszych wynalazków, zbudowana została 43 lata temu [od daty wydania tego tomu w języku angielskim]. Od tego czasu mamy liczne wynalazki w zakresie maszyn i narzędzi, udogodnień fabrycznych, handlowych i domowych, a wszystko w obfitości i tanio – chociaż są to tylko ludzkie wynalazki. Wynalazki te skróciły godziny pracy i zmniejszyły pracę »w pocie czoła«, o czem wspomina Biblia, jako nieodłącznym skutku przekleństwa” (Nadszedł Czas 1919 s. I-II).

         „Naturalnie nie mogliśmy wiedzieć w roku 1889, t. j. w chwili pisania tego tomu, czy data 1914 roku, tak jasno naznaczona w Biblii, jako koniec użyczonej Poganom władzy panowania nad światem, akuratnie oznacza, że w czasie tym Poganie rzeczywiście będą pozbawieni władzy w zupełności, czy też, że władza ta będzie im wtedy odmówioną, a oni stopniowo będą jej pozbawieni. Teraz wierzymy, że to ostatnie tłumaczenie jest zgodne z zamiarem Pańskim; albowiem akuratnie w roku 1914 wspomniane tu królestwa pogańskie rozpoczęły wielką walkę światową, która według proroctwa biblijnego zakończy się wreszcie kompletnem obaleniem wszystkich ludzkich rządów i otworzy drogę do założenia Królestwa umiłowanego Syna Bożego. Nie możemy sięgnąć wzrokiem poza zasłonę; nie możemy wiedzieć o rzeczach, jakie rozwijają się teraz pod kierownictwem naszego pełnego chwały Pana i wywyższonych już członków Jego Kościoła. (...) Wiemy natomiast, że zaczynający się teraz czas Wielkiego Ucisku odpowiada całkiem ściśle Boskiej zapowiedzi po czasie i warunkach założenia Królestwa Mesyaszowego” (Nadszedł Czas 1919 s. III).

         „Autor przyznaje, że w tym tomie wyraża jasno myśl, iż święci Pańscy mogą spodziewać się połączenia z Panem w Jego chwale, przy końcu Czasów Pogan. Była to naturalna pomyłka, ale Pan dopuścił jej dla pobłogosławienia Swego ludu. Przekonanie, że Kościół Chrystusowy będzie zgromadzony i wywyższony przed październikiem 1914 roku, wywarło ogromnie uświęcający wpływ na tysiące sług Bożych, a za to wszyscy oni muszą błogosławić Pana – chociaż nawet stało się to przez pomyłkę. Zaprawdę, wielu jest takich, którzy dziękują Bogu, że wywyższenie Kościoła i osiągnięcie wszystkich Jego nadziei nie nastąpiło jeszcze w czasie przez nas wyczekiwanym. Gdyż teraz my, słudzy Pańscy, mamy dalszą sposobność uzupełnienia swojej świątobliwości i uczestniczenia wraz z naszym Mistrzem w dalszem głoszeniu Jego posłannictwa przed ludźmi. Pomyłka nasza jednak nie odnosiła się do zakończenia Czasów Pogan, wyciągnęliśmy tylko fałszywy wniosek, nie upoważniony przez Pańskie Słowo. Widzieliśmy w Biblii pewne równoległości pomiędzy Wiekiem Żydowskim i Wiekiem Ewangelii; powinniśmy zauważyć, że te równoległości doprowadzają nominalne systemy w obu wypadkach do zniszczenia, a nie wskazują czasu wywyższenia do chwały Nowego Stworzenia. To wyjaśnienie pomoże czytelnikowi w badaniu tomu »NADSZEDŁ CZAS«. Nie wątpimy, że podobnie jak przedtem, tak i teraz spłynie błogosławieństwo Pańskie na tysiące tych ludzi, którzy pilnie zbadają ten tom. Aby tak się stało, zanosi modły autor,

         CHARLES T. RUSSELL. Brooklyn, N. Y., 1 paźdz. 1916” (Nadszedł Czas 1919 s. IV).

         Poniżej podajemy przykład dotyczący zmian dat w Tomie II. Oryginalny tekst angielski z Tomu II z roku 1889 wyglądał następująco:

(...) “battle of the great day of God Almighty” (Rev. 16:14), which will end in A. D. 1914 with the complete overthrow of earth’s present rulership, is already commenced (The Time Is at Hand 1889, 1908 s. 101).

Tłumaczenie: „(...) »walka wielkiego dnia Boga Wszechmogącego« (Obj. 16:14) która zakończy się R. P. 1914, kompletnie obali wszystkie dzisiejsze systemy”.

         Ale później w tekście tym wstawiono zamiast roku 1914 rok 1915, co ukazujemy w tabeli. Następnie w polskiej wersji dostawiono słówko „po” [roku 1915]. Ostatnią korektę wprowadzono już po śmierci pastora, ale pewnie w ‘duchu Russella’, bo zapewne uważano, iż on by też tak zrobił.

         Widzimy, że z czasem dostawiono, do zmienionego już wcześniej tekstu, angielskiego i polskiego słówko „po” (roku 1915).

         Tom I

         W Przedmowie do Tomu I napisano następująco:

         „Pierwsze wydanie tego tomu, w jego obecnej formie, wydano w roku 1886. Wydanie to miało wielkie powodzenie i rozeszło się w dwudziestu różnych językach. (...) Na pięć lat wstecz, poprzedzając pierwszą publikacyę tego tomu, mieliśmy istotnie tę samą treść pod innym tytułemi inaczej przedstawioną. Książka ta była zatytułowaną »Pokarm Dla Myślących Chrześcian.« Różnica przedstawiania zachodziła w tem, iż najsamprzód atakowało, błąd – burzyło go; a wtedy, na miejscu jego, wznosiło sztandar Prawdy. Przekonaliśmy się następnie, że sposób ten nie był najlepszy – ponieważ niektóry popadli w trwogę, gdy widzieli obalanie swoich błędów, a nie czytali dosyć aby otrzymać połyskbudowy ślicznejPrawdy w miejscu zburzonego błędu. Obecny Tom zostałnapisany z punktu poprawnego” (Boski Plan Wieków 1925 s. I-II).

         „Tom ten, w jego najwcześniejszym wydaniu zatytułowano »Brzask Tysiąclecia« [ang. Millennial Dawn] – ale zauważyliśmy, że niektórzy zostali oszukani, myśląc iż jest to jakaś nowacja. Celem zapobiegnięcia, aby nikt nie był oszukany i aby nikt nie kupił pod tym tytułem coś innego przez podstęp, później nadaliśmy obecny tytuł seryi »Wykłady Pisma Św.«, tak żeby nikt błędnie go nie zrozumiał” (Boski Plan Wieków 1925 s. III).

         Jak widzimy, Tom I miał swego poprzednika, to znaczy książkę Pokarm Dla Myślących Chrześcijan (1881). Na dodatek cała seria tomów do roku 1904 miała inny tytuł, to znaczy Brzask Tysiąclecia:

„Gdy tomy Brzasku Tysiąclecia zaczęto nazywać Wykładami Pisma Świętego, tom I oznaczano »serya I«, tom II – »serya II« itd. Tytułu Wykłady Pisma Świętego użyto do określenia ograniczonego nakładu wydanego około października roku 1904, a od 1906 roku ta nowa nazwa stopniowo się upowszechniła” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 53).

         Wydaje się, że zmiana tytułu całej serii była jakimś chwytem marketingowym i wprowadziła ona jeszcze większe zamieszanie, niż to, o którym wspomniano w Przedmowie.

         Warto dodać, że jedna z grup badaczy Pisma Świętego wydała niedawno w Polsce wspomnianą powyżej publikację, to znaczy Pokarm dla myślących chrześcijan Białogard 2010 (ang. 1881). Ma ona 168 stron (oryginalny tytuł angielski to Food for Thinking Christians).

         Wydaje się, że Towarzystwo Strażnica jedynie raz wspomniało o zmianach dokonywanych w Wykładach Pisma Świętego i to wyłącznie w zakresie chronologii, a na dodatek w jednym tylko Tomie II:

„Dalsze poszukiwania równoległych okresów doprowadziły do twierdzenia, że zniszczenie Jeruzalem w roku 70 n.e. (37 lat po wjeździe Jezusa do Jeruzalem, gdzie uczniowie powitali go jako króla) może wskazywać na rok 1915 (37 lat po roku 1878) jako kulminację anarchistycznego przewrotu, do którego – jak sądzono – Bóg dopuści, by położyć kres instytucjom tego świata. Owa data pojawiła się w nowszych edycjach Wykładów Pisma Świętego. (Zobacz tom II, strony 104-106, 190, 245, 259, 276, 277; porównaj z wcześniejszym angielskim wydaniem Brzasku Tysiąclecia, na przykład z roku 1902). Uważano, iż takie wyjaśnienie harmonizuje z już opublikowanymi informacjami na temat zakończenia Czasów Pogan w roku 1914” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 632; kluczowy tekst po angielsku: This date appeared in reprints of Studies in the Scriptures. (See Volume II, pages 99-101, 171, 221, 232, 246-7; compare reprint of 1914 with earlier printings, such as the 1902 printing of Millennial Dawn.)).

Wczesne i późniejsze zmiany nauk

         Na samym początku C. T. Russell odrzucał przede wszystkim nauki, które przejął od grup chrześcijańskich, do których wcześniej należał. Była to operacja rozłożona w czasie. Skorowidze Świadków Jehowy wymieniają kilkanaście ‘skorygowanych’ przez C. T. Russella nauk. Oto one z działów Kształtowanie się wierzeń (ang. skorowidz 1930-1985):

1872, Lord’s return: jp 15; w34 11

1881, Elijah class: ns 299

1883, Elisha class: ns 299 (Watch Tower Publications Index 1930-1985 1986 s. 228).

         Teksty dotyczące tych nauk:

„Było to około 1872 r. P. [ang. A. D.], że drogą studjowania i stosowania tekstów biblijnych szczerzy i wierni ludzie widzieli dowód, że Jehowa zwraca tych na ziemi szczególna uwagę i że powtórne przyjście Jezusa Chrystusa i królestwa były nieuniknione” (Strażnica 01.02 1934 s. 43 [ang. 01.01 1934 s. 11]). Patrz też Jehovah’s Witnesses in the Divine Purpose 1959 s. 15.

The WatchTower issue of June, 1881, carried a fourteen-paragraph article about Elijah (pages 5, 6). The November, 1883, issue published the article "Elias Shall First Come," setting forth a comparison between Elijah and "The Church" and also showing that the Elijah class would have to do with a later-appearing Elisha class. (“Let Your Name Be Sanctified” 1961 s. 299).

Oto kolejne wprowadzane i zmieniane nauki z działu Kształtowanie się wierzeń (ang. skorowidz 1986-2015):

1870-1875: dusza, okup, sposób powrotu Chrystusa: kr 28

1872: okup: jv 718

1876: koniec Czasów Pogan w roku 1914: w15 15.6 22; kr 15-16, 28

1877: powrót i obecność Chrystusa: kr 28

1879: Babilon Wielki: w16.11 26-27; kr 16-17, 28

1880: piekło: br1 76

1881: dlaczego Bóg dopuszcza zło: jv 123

            dusza: jv 127; w88/1 30

            Jehowa: jv 123

           „owce” i „kozy” (Mt 25): w15 15.3 26

1882: Trójca: kr 28; jv 123, 125; br1 74-75; w88/1 30

1884: „drugie owce” (Jn 10:16): w95 1.2 11

             „owce” i „kozy” (Mt 25): w95 1.2 12

1886: „władze zwierzchnie” (Rz 13): w96 1.5 13

1894: pochodzenie nauki o nieśmiertelności duszy: br1 76

1895: wskazówki dotyczące starszych: kr 118-119, 123, 129

1907: przymierza: jv 630

1915: neutralność: w16.08 32; yb15 174; kr 149-150 (Skorowidz do publikacji Towarzystwa Strażnica 2001-2015 2016 s. 274; uwzględniono uzupełnienia dodane na płycie Watchtower Library 2016 [Kształtowanie się wierzeń]).

         Teksty dotyczące powyższych nauk:

„1870-1875Coraz bardziej zrozumiałe stają się prawdy o duszy, okupie i sposobie powrotu Chrystusa” (Królestwo Boże panuje! 2014 s. 28).

„1872 Russell i osoby badające z nim Biblię zaczynają sobie uświadamiać, jaką wartość ma cena okupu, który Chrystus złożył za ludzkość” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 718).

„1876W piśmie Bible Examiner pojawia się artykuł, w którym Russell wykazuje, że w roku 1914 dobiegną końca Czasy Pogan” (Królestwo Boże panuje! 2014 s. 51).

„1877Opublikowana zostaje broszura Cel i sposób powrotu naszego Pana, wyjaśniająca kwestie związane z obecnością Chrystusa” (Królestwo Boże panuje! 2014 s. 28).

„1879(...) Zostaje dostrzeżony związek między Babilonem Wielkim a kościołami chrześcijaństwa” (Królestwo Boże panuje! 2014 s. 28).

„W 1880 roku przeanalizowano na łamach Strażnicy występujące w pierwotnych językach Biblii słowa Szeol i Hades, po czym wysnuto wniosek, że określają one po prostu grób. Ponadto wykazano, iż ludzie wtrąceni do Gehenny nie cierpią mąk, lecz ulegają zagładzie” (Strażnica, Artykuły do studiumnie opublikowane w języku polskim z wydań Strażnicy angielskiej z 1 listopada i 1 grudnia 1988 oraz 1 i 15 lutego, 1 i 15 marca 1989 s. 76).

„Opierając się na swym ówczesnym zrozumieniu zamierzenia Bożego, przygotowali omówienie kwestii, dlaczego Bóg dopuszcza zło, i zamieścili je w jednej ze swych najwcześniejszych i najszerzej rozpowszechnionych publikacji, którą była 162-stronicowa książka Pokarm dla myślących chrześcijan, wydana pierwotnie jako specjalny numer Strażnicy Syjońskiej z września 1881 roku” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 123).

         „Na łamach czasopisma StrażnicaSyjońska ówcześni badacze Pisma Świętego ogłosili, że imię Najwyższego brzmi Jehowa, że dusza jest śmiertelna (1881), że nauka o Trójcy jest niebiblijna (1882) i że według Pisma Świętego piekło to po prostu grób (1883)” (Strażnica Rok CIX [1988] Nr 1 s. 30; por. Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 127).

„Studium Słowa Bożego pomogło im uświadomić sobie, że Stwórca ma imię własne i że umożliwia ludziom poznanie siebie i nawiązanie z sobą bliskiej więzi (1 Kron. 28:9; Izaj. 55:6; Jak. 4:8). W Strażnicy z października i listopada 1881 roku zaznaczono: »JEHOWA to imię odnoszące się wyłącznie do Istoty Najwyższej – do naszego Ojca, do Tego, którego Jezus nazywał Ojcem i Bogiem« (Ps. 83:19, BT; Jana 20:17)” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 123).

„W roku 1881 w Strażnicy Syjońskiej »Syn Człowieczy«, nazwany też »królem«, został utożsamiony z Jezusem. Pierwsi Badacze Pisma Świętego rozumieli, że użyte w tej przypowieści sformułowanie »moi bracia« odnosi się zarówno do osób mających panować z Chrystusem w niebie, jak i do całej ludzkości, która odzyska ziemską doskonałość. Uważali, że oddzielenie owiec od kóz nastąpi podczas Tysiącletniego Panowania Chrystusa. Ponadto twierdzili, iż ludzie zostaną zaliczeni do owiec dzięki temu, że kierowali się w życiu Bożym prawem miłości” (Strażnica 15.03 2015 s. 26).

„Już w roku 1884 Strażnica podała, że drugie owce to ludzie mający możliwość życia na ziemi w warunkach odpowiadających pierwotnemu zamierzeniu Bożemu. Ówcześni Badacze Pisma Świętego zdawali sobie sprawę, że do tych drugich owiec będą między innymi należeć osoby, które żyły i umarły przed okresem ziemskiej służby Jezusa. Co prawda pewnych szczegółów nie rozumieli we właściwy sposób. Sądzili na przykład, że zgromadzanie drugich owiec zacznie się dopiero wtedy, gdy wszyscy pomazańcy otrzymają nagrodę niebiańską. Niemniej z całą pewnością byli świadomi, że drugie owce nie są po prostu chrześcijanami pochodzenia pogańskiego. Możliwość znalezienia się w tym gronie udostępniono zarówno poganom, jak i Żydom, czyli ludziom ze wszystkich narodów i ras” (Strażnica Nr 3, 1995 s. 11).

„W Strażnicy z sierpnia 1884 roku trafnie zauważono, że »owcami« z tej przypowieści są ludzie mający widoki na doskonałe życie na ziemi. Uświadomiono sobie także, iż przypowieść ta musi się odnosić do okresu, w którym Chrystus sprawuje rządy, zasiadając na chwalebnym, niebiańskim tronie. Ale nie rozumiano wtedy do końca, kiedy się rozpocznie i jak długo potrwa to dzieło rozdzielania” (Strażnica Nr 3, 1995 s. 12).

„Już w roku 1886 w książce Boski Plan Wieków Charles Taze Russell napisał: »Jezus i Apostołowie (...) nie sprzeciwiali się pod żadnym względem ziemskim władzom. (...) Uczyli wiernych, aby byli posłuszni prawom i szanowali władzę dlatego, iż na to jest postanowioną, (...) aby płacili naznaczony podatek i nie sprzeciwiali się ustanowionym prawom, z wyjątkiem jeśliby sprzeciwiały się one boskim prawom (Dz. Ap. 4:19; 5:29; Rzym. 13:1-7; Mat. 22:21). Pan Jezus, Apostołowie i pierwotny Kościół zachowywali prawa, chociaż byli odłączeni od nich i nie brali udziału w rządach tego świata«. W publikacji tej poprawnie utożsamiono »zwierzchności wyższe«, czyli »władze zwierzchnie« wspomniane przez apostoła Pawła, z ludzkimi rządami (Rzymian 13:1, Biblia gdańska)” (Strażnica Nr 9, 1996 s. 13).

„W tej sytuacji brat Russell początkowo sądził, że w okresie żniwa nie jest konieczne ustanawianie starszych, jak to było w zborach chrześcijańskich w I wieku” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 205).

„1895: Wszystkie zbory otrzymują polecenie, by wybrać braci, którzy mogliby usługiwać w roli starszych” (Królestwo Boże panuje! 2014 s. 123).

„Już w roku 1880 publikacje Towarzystwa Strażnica omawiały różne szczegóły związane z przymierzem Abrahamowym, przymierzem Prawa i nowym przymierzem. Chrześcijaństwo zapomniało o Bożej obietnicy, że za pośrednictwem potomstwa Abrahama z pewnością zjednają sobie błogosławieństwo wszystkie rodziny na ziemi (1 Mojż. 22:18). Ale brat Russell był mocno zainteresowany ustaleniem, w jaki sposób Bóg tego dokona. Sądził, że wskazówki na temat urzeczywistnienia się tego proroctwa w związku z nowym przymierzem znalazł w biblijnym opisie żydowskiego Dnia Przebłagania. Kiedy w roku 1907 znowu omówiono wspomniane przymierza i szczególnie podkreślono rolę współdziedziców Chrystusa w zlewaniu na ludzkość błogosławieństw przepowiedzianych w przymierzu Abrahamowym, niektórzy Badacze Pisma Świętego podnieśli ostry sprzeciw” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 630).

         Poniżej omawiamy szczegółowiej ostatni temat wymieniony przez skorowidz (1915: neutralność).

        Służba wojskowa, wojna, neutralność

         C. T. Russell zmienił swój stosunek do brania udziału w wojnach. Początkowo miał bardzo liberalne podejście, które w roku 1915 zaostrzył. Niekonsekwencją jego było to, że swoje wcześniejsze stanowisko, które wyraził w roku 1904, nadal powielał w kolejnych edycjach swojego Tomu VI, które wydawano aż do roku 1927.

         Oto jego nauki:

         „Nie ma żadnego przykazania w Piśmie Świętym przeciwko służbie wojskowej” (ang. Strażnica 01.08 1898 s. 2345 [reprint] – Question.I was surprised to note your advice to any who might be drafted into the army. Would not your advice seem like compromising to avoid trouble?Answer.It is proper to avoid trouble in a proper manner. It is proper to compromise when no principle is involved, as in the case mentioned. Notice that there is no command in the Scriptures against military service. Obedience to a draft would remind us of our Lord's words, "If any man compel thee to go a mile, go with him twain." The government may compel marching or drilling, but cannot compel you to kill the foe. You need not be a good marksman).

         „Nic przeciwko naszym sumieniom, aby pójść do wojska” (ang. Strażnica 15.04 1903 s. 3179-3180 [reprint] – Obedience to the laws of the land might at some time oblige us to bear arms, and in such event it would be our duty to go into the army, if unable in any legal and proper manner to obtain exemption, but it would not be our duty to volunteer. We are soldiers in another army, which battles not with carnal weapons, and whose contests are from an entirely different standpoint and in an entirely different spirit. There could be nothing against our consciences in going into the army. Wherever we would go we could take the Lord with us, the Captain of our salvation, and wherever we would go we could find opportunities to serve him and his cause).

„Jednakowoż możemy być zmuszeni do służby wojskowej bez względu na to czy głosujemy, czy nie; jeżeli będą tego od nas wymagać, musimy być posłuszni obecnym władzom, uważając, że skoro Pan pozwolił na przymusową służbę wojskową, to może On obrócić to na nasze i innych dobro. W takim wypadku możemy bez uchybienia sobie objaśnić nasze stanowisko odnośnym urzędnikom i poprosić o przydzielenie nas do korpusu medycznego lub oddziału szpitalnego, gdzie nasza służba może być użyteczną ze spokojem naszego sumienia. Ale choćby nas zmuszono do służby na linii bojowej i kazano nam strzelać, nie mogą nas zmusić do strzelania w naszych bliźnich” (Nowe Stworzenie 1919 [ang. 1904, 1927] s. 736-737).

„Inni powołani do armii bracia odmówili noszenia broni i poprosili o zajęcie niewymagające udziału w walce.*

* Do przyjęcia takiej postawy zachęcono w VI tomie serii Brzask Tysiąclecia, opublikowanym w 1904 roku, oraz w niemieckim wydaniu Strażnicy Syjońskiej z sierpnia 1906 roku. W Strażnicy z września 1915 roku przedstawiono lepsze zrozumienie tej kwestii i zasugerowano, że Badacze Pisma Świętego nie powinni wstępować do wojska. Jednak artykuł ten nie ukazał się w niemieckim wydaniu Strażnicy. [po polsku także się nie ukazał!]” (Strażnica sierpień 2016 s. 32).

„W Strażnicy z 1 września 1915 roku opublikowano artykuł zatytułowany »Obowiązek chrześcijanina podczas wojny«, w którym omówiono kwestię neutralności. Napisano w nim: »Jeżeli ktoś staje się żołnierzem w armii i przywdziewa na siebie mundur, to znaczy, iż przyjmuje obowiązki żołnierza. (...) Czy chrześcijanin mógłby się czuć dobrze w takim stanie?«. Z czasem słudzy Boży w pełni pojęli, że nie mogą mieć żadnego udziału w wojnie” (Rocznik Świadków Jehowy 2015 s. 174).

„Na przykład w VI tomie Brzasku Tysiąclecia, opublikowanym w roku 1904, zachęcono chrześcijan do wystrzegania się udziału w konfliktach zbrojnych. Dalej wyjaśniono, że jeśli jednak chrześcijanin zostanie powołany do wojska, powinien zabiegać o zadania niewymagające brania udziału w walce. Gdyby mu się to nie udało i zostałby wysłany na linię frontu, powinien starać się nikogo nie zabić. Herbert Senior z Wielkiej Brytanii, ochrzczony w roku 1905, opowiadał: »Wielu braci było zdezorientowanych. Nie zostało jasno powiedziane, czy wstąpienie do armii i wykonywanie tam obowiązków cywilnych jest właściwe«. Jednak w Strażnicy z 1 września 1915 roku ukazał się artykuł, który rzucał na tę sprawę więcej światła. Nawiązując do zaleceń ze wspomnianej powyżej książki, powiedziano: »Zastanawiamy się, czy takie zachowanie nie oznaczałoby kompromisu«. A co wtedy, gdyby chrześcijaninowi groziło rozstrzelanie za odmowę włożenia munduru i odbycia służby wojskowej? W artykule przedstawiono następującą argumentację: »Czy gorzej byłoby zostać zastrzelonym z powodu lojalności wobec Księcia Pokoju i odmowy złamania Jego rozkazu, niż zostać zastrzelonym pod sztandarami tych ziemskich królów, podczas udzielania im poparcia i sprzeniewierzania się – przynajmniej na pozór – naukom naszego Niebiańskiego Króla? Z tych dwóch śmierci wolelibyśmy tę pierwszą – wolelibyśmy umrzeć dlatego, że jesteśmy wierni naszemu Niebiańskiemu Królowi«. Mimo tak stanowczych słów w podsumowaniu napisano: »Nie jest to wymóg, tylko po prostu sugestia«” (Królestwo Boże panuje! 2014 s. 149).

         Patrz też Co powiedział Pastor Russell 2015 [ang. 1917] s. 491-492, 731-732.

         Choć więc C. T. Russell zmienił częściowo swoje stanowisko co do wojny, to jednak opatrzył je słowami: „Nie jest to wymóg, tylko po prostu sugestia”.

         Widzimy, że Towarzystwo Strażnica przedstawia niewiele nauk, które C. T. Russell wprowadzał i zmieniał. Dlatego w drugiej części tego artykułu przedstawiamy kolejne wykładnie i korekty tego pastora. Przytaczamy je za dawnymi publikacjami C. T. Russella.