Dusza nieśmiertelna w Ewangelii wg św. Łukasza

Jednym z najbardziej kontrowersyjnych i trudnych tematów w dziedzinie apologetyki chrześcijańskiej jest niewątpliwie dusza nieśmiertelna. Problem ten istniał od dawna, bo sięga czasów Jezusa Chrystusa. Istniała wtedy sekta Saduceuszów, która w przeciwieństwie do Faryzeuszy nie wierzyli ani w zmartwychwstanie, ani w życie po śmierci, ani aniołów, diabłów. Ponadto wyjątkowo bardzo podkreślali ważność Tory niemalże całkowicie odrzucając pozostałe księgi natchnione. Ponieważ interpretowali Prawo Mojżeszowe bardzo dosłownie, mieli niezwykle sztywne poglądy moralne. Na temat ich wierzeń znajdujemy w Nowym testamencie niestety tylko bardzo krótką notkę:

Dz.Ap. 23:8
8. Saduceusze bowiem uczą, że nie ma zmartwychwstania ani anioła, ani ducha, natomiast faryzeusze uznają jedno i drugie.
(BW)

Wszyscy doskonale pamiętamy tę sytuację, kiedy do Jezusa przyszli ci właśnie Saduceusze, pragnąc skompromitować faryzejską wiarę w zmartwychwstanie, zadali Jezusowi pytanie:

Łuk. 20:27-33
27. Potem przystąpili do niego niektórzy saduceusze, zaprzeczający zmartwychwstaniu, i zadali mu pytanie,
28. Mówiąc: Nauczycielu, Mojżesz napisał nam, że jeśli czyjś brat żonaty umrze bezdzietnie, powinien jego brat pojąć żonę i wzbudzić potomstwo bratu swemu.
29. Otóż było siedmiu braci. I pierwszy, pojąwszy żonę, umarł bezdzietnie.
30. Także i drugi,
31. I trzeci pojął ją; i podobnie także owych siedmiu nie pozostawiło po sobie dzieci i pomarło.
32. Wreszcie zmarła i ta niewiasta.
33. Otóż, którego z nich żoną będzie przy zmartwychwstaniu ta niewiasta? Wszak owych siedmiu miało ją za żonę.
(BW)

Według wiary faryzejskiej, życie po zmartwychwstaniu miało być kontynuacją życia tego przed śmiercią i miało się odznaczać wręcz niesłychaną płodnością. Saduceusze zauważyli więc przypadek, którego prawo po zmartwychwstaniu nie potrafiło by rozstrzygnąć. W odpowiedzi Jezus rzekł na to:

Łuk. 20:34-38
34. I rzekł do nich Jezus: Synowie tego świata żenią się i za mąż wychodzą,
35. Lecz ci, którzy zostają uznani za godnych dostąpienia tamtego świata i zmartwychwstania, ani się nie żenią, ani za mąż nie wychodzą.
36. Gdyż już nie mogą umrzeć, są bowiem równi aniołom, a jako uczestnicy zmartwychwstania są synami Bożymi.
37. A że umarli wzbudzeni będą, to i Mojżesz zaznaczył przy krzaku gorejącym, gdy nazywa Pana Bogiem Abrahama i Bogiem Izaaka, i Bogiem Jakuba.
38. Nie jest On przeto Bogiem umarłych, ale żywych. Dla niego bowiem wszyscy żyją.
(BW)

Chociaż takie fragmenty jak Iz 26:19 i Dn 12:2-3 wyraźnie uczą o zmartwychwstaniu, Jezus cytuje fragment z Tory - jedynej księgi uznawanej przez Saduceuszów. Zwróćmy uwagę na to, że wierzyli oni, iż z fizyczną śmiercią człowieka jest związany jego absolutny koniec - taki człowiek już nie żyje, nie zmartwychwstanie, a jego życie już nigdy w żaden sposób nie powróci. Jezus Chrystus ukazuje im ten fundamentalny błąd, który burzy ich całą teorię od podstaw. Chodzi o użycie czasu teraźniejszego w tym zdaniu. Życie człowieka jest cały czas nieprzerwane. Skoro Bóg jest Bogiem Abrahama, to znaczy, że JEST, a nie BYŁ lub znowu ponownie BĘDZIE jego Bogiem! Gdyby wtedy Abraham nie żył (chociaż jego ciało nie żyło), wtedy Bóg nie mógł by powiedzieć Mojżeszowi, że JEST Bogiem Abrahama i argument Jezusa nie miał by żadnego sensu, ponieważ On oparł swoją argumentację właśnie na wystąpieniu czasu teraźniejszego w tym zwrocie. Jezus mówi, że Abraham Izaak i Jakób są żywi, bo Bóg jest Bogiem żywych a nie umarłych. Tym jednym argumentem im pokazał, w jak dużym błędzie są w całości swojego nauczania. Co więcej, Abraham został nazwany przyjacielem Boga (Iz 41:8) - ludzie tracą swoich przyjaciół wraz ze śmiercią, ale Boga to nie dotyczy.

Przeciwieństwem Saduceuszy pod tym względem byli oczywiście grecy, poganie, którzy nie mieli żadnych problemów z uwierzeniem w nieśmiertelną duszę, gdyż byli oni pod wpływem nauki Platona, który przecież o tym uczył. Z takiego środowiska wywodzi się właśnie autor trzeciej ewangelii - św. Łukasz, i właśnie głównie dla takiego środowiska pisze tę ewangelię. I o dziwo, w swojej Ewangelii zamiast ostro piętnować tę "pogańską naukę" o nieśmiertelności duszy, podsyca ją jeszcze bardziej niż inni ewangeliści!!! W tejże Ewangelii jest więcej elementów świadczących o nieśmiertelności duszy, niż u pozostałych ewangelistów. Przyjrzyjmy się tym głównym elementom:

1) Przypowieść o Bogaczu i Łazarzu. Jest to przypowieść nie znana pozostałym synoptykom:

Łuk. 16:19-31
19. A był pewien człowiek bogaty, który się przyodziewał w szkarłatne szaty i kosztowne tkaniny i co dzień wystawnie ucztował.
20. Był też pewien żebrak, imieniem Łazarz, który leżał u jego wrót owrzodziały,
21. I pragnął nasycić się odpadkami ze stołu bogacza, a tymczasem psy przychodziły i lizały jego rany.
22. I stało się, że umarł żebrak, i zanieśli go aniołowie na łono Abrahamowe; umarł też bogacz i został pochowany.
23. A gdy w krainie umarłych cierpiał męki i podniósł oczy swoje, ujrzał z daleka Abrahama i Łazarza na jego łonie.
24. Wtedy zawołał i rzekł: Ojcze Abrahamie, zmiłuj się nade mną i poślij Łazarza, aby umoczył koniec palca swego w wodzie i ochłodził mi język, bo męki cierpię w tym płomieniu.
25. Abraham zaś rzekł: Synu, pomnij, że dobro swoje otrzymałeś za swego życia, podobnie jak Łazarz zło; teraz on tutaj doznaje pociechy, a ty męki cierpisz.
26. I poza tym wszystkim między nami a wami rozciąga się wielka przepaść, aby ci, którzy chcą stąd do was przejść, nie mogli, ani też stamtąd do nas nie mogli się przeprawić.
27. I rzekł: Proszę cię więc, ojcze, abyś go posłał do domu ojca mego.
28. Mam bowiem pięciu braci, niechaj złoży świadectwo wobec nich, aby i oni nie przyszli na to miejsce męki.
29. Rzekł mu Abraham: Mają Mojżesza i proroków, niechże ich słuchają.
30. A on rzekł: Nie, ojcze Abrahamie, ale jeśli kto z umarłych pójdzie do nich, upamiętają się.
31. I odrzekł mu: Jeśli Mojżesza i proroków nie słuchają, to choćby kto z umarłych powstał, też nie uwierzą.
(BW)

Zwróćmy uwagę, że Jezus opowiedział tę przypowieść w obecności faryzeuszy (werset Łk 16:14), jak więc można mówić, że Jezus opowiedział przypowieść, w którą sam nie wierzył. Faryzeusze wierzyli przecież w życie po śmierci (1 Sm 28:7-20), że Abraham w pewien sposób dalej uczestniczy w dziejach Izraela (patrz przypis w Biblii Poznańskiej do Jn 8:56). Więc dlaczego Jezus zamiast wyprowadzić ich z tego błędu, opowiada im przypowieść o Łazarzu i bogaczu, gdzie również przewija się osoba Abrahama? W tej przypowieści ukazany jest bogacz cierpiący męki i proszący, aby Abraham posłał kogoś do jego żyjących na ziemi braci. Jest to więc bardzo dobry argument świadczący o tym, że jest życie po śmierci i jeszcze przed końcem świata. Bogacz jest typem człowieka, o którym Jezus wcześniej powiedział:

Łuk. 6:24
24. Ale biada wam bogaczom, bo już odbieracie pociechę swoją.
(BW)

porównajmy to z tym wersetem:

Łuk. 16:25.
25. Abraham zaś rzekł: Synu, pomnij, że dobro swoje otrzymałeś za swego życia, podobnie jak Łazarz zło; teraz on tutaj doznaje pociechy, a ty męki cierpisz.
(BW)

Dokładnym przeciwieństwem bogacza jest Łazarz - porównaj Łk6:20-21 i Łuk. 16:25. Jak miało by się spełnić przekleństwo Jezusa (które również jest wyłącznie w Ewangelii Łukaszowej) na ludziach, którzy żyli źle, w dostatkach jak tenże bogacz w przypowieści i umarli szczęśliwie?

Łuk. 6:24
25. Biada wam, którzy teraz nasyceni jesteście, gdyż będziecie cierpieć głód. Biada wam, którzy teraz się śmiejecie, bo smucić się i płakać będziecie.
(BW)

2) Dość znanym i bardzo wymownym fragmentem świadczącym o nieśmiertelnej duszy jest ten

Łk 12:4-5
4. Lecz mówię wam, przyjaciołom moim: Nie bójcie się tych, którzy zabijają ciało, a potem nic więcej uczynić nie mogą.
5. Pokażę wam, kogo się macie obawiać: bójcie się Tego, który po zabiciu ma moc wtrącić do piekła. Tak, mówię wam: Tego się bójcie!
(BT)

Warto tutaj zauważyć, że natchniony autor pisze o dwóch rodzajach śmierci - losu, jaki czeka po tym drugim rodzaju mamy się obawiać, natomiast losu, jaki spotka po tym pierwszym rodzaju - nie. Natchniony autor widzi wyraźną różnicę pomiędzy nimi, a przeciwnicy nauki o nieśmiertelnej duszy nie - dla nich śmierć to śmierć. Natchniony autor pisze, że po śmierci ciała może się z nami stać coś strasznego - pójść do piekła, a ci przeciwnicy są przeciwnego zdania. Więc kto ma rację? Oni, czy św. Łukasz?

3) Innym bardzo wymownym fragmentem z tej księgi są słowa Jezusa do nawróconego łotra:

Łuk. 23:43
43. I rzekł mu: Zaprawdę powiadam ci, dziś będziesz ze mną w raju.
(BW)

Przeciwnicy doktryny o duszy aby to podważyć, przesuwają interpunkcję za słowo 'dziś':

Łk 23:43
A on rzekł do niego: "Zaprawdę mówię ci dzisiaj: Będziesz ze mną w Raju".
(PNŚ)

W pierwszym przypadku dwukropek znajduje się do słowie 'dzisiaj' a w drugim przed słowem 'dziś'.

Jednakże Jezus nigdy nie używał stwierdzeń "zaprawdę powiadam ci dziś:....". Świadkowie Jehowy nie mogąc znaleźć żadnego takiego przykładu w NT, sięgnęli do ST i znaleźli kilka wersetów, w których Mojżesz mówił też 'dziś':

5 Moj. 5:1
1. Mojżesz zwołał wszystkich Izraelitów i rzekł do nich: Słuchaj, Izraelu, ustaw i praw, które wam dziś ogłaszam, abyście się ich nauczyli i przestrzegali ich wykonywania.
(BW)

5 Moj. 30:18
18. To oznajmiam wam dzisiaj, że zginiecie i niedługie będą wasze dni na ziemi, do której przeprawiasz się przez Jordan, aby dojść do niej i objąć ją w posiadanie.
(BW)

Było to już dyskutowane i szczegóły tej dyskusji są tutaj.

Ja natomiast chciałem dodać jeden argument do tamtych argumentów. Już załóżmy, że jednak retoryka semicka była w jakiś sposób znana, używana i że konstrukcja gramatyczna się zgadza, ale nie możemy zapomnieć o tym, że Ewangelia św. Łukasza była pisana głównie do pogan, którzy nie znali tejże retoryki semickiej. Dla nich zwrot "zaprawdę powiadam ci dzisiaj:..." Był po prostu nie logiczny! Co więcej, Jezus te słowa wypowiedział do łotra, który nie był Żydem (ponieważ żaden z nich nie był wystawiony razem z Jezusem i Barabaszem w rywalizacji o uwolnienie), więc on również nie znał tej retoryki. Dlaczego miałby się do niego w tak dziwaczny sposób odezwać? Poganie czytając ten fragment, w którym nie było żadnych interpunkcji, musieli oczywiście dostawić ten dwukropek przed słowem 'dziś'. W tej ewangelii również Łukasz jako jedyny przekazał nam słowa Jezusa, które ukazują nam, że po Jego śmierci Jego duch znalazł się u Ojca:

Łk 23:46
46. Wtedy Jezus zawołał donośnym głosem: Ojcze, w Twoje ręce powierzam ducha mojego. Po tych słowach wyzionął ducha.
(BT)

Oczywiście nie mogło zabraknąć sceny przemienienia Jezusa na górze Tabor, która jest również ukazana u Marka i Mateusza. Jest tam również ukazana wiara w to, że Mojżesz i Eliasz są wciąż żywi.

Łk 9:28-35
28. W jakieś osiem dni po tych mowach wziął z sobą Piotra, Jana i Jakuba i wyszedł na górę, aby się modlić.
29. Gdy się modlił, wygląd Jego twarzy się odmienił, a Jego odzienie stało się lśniąco białe.
30. A oto dwóch mężów rozmawiało z Nim. Byli to Mojżesz i Eliasz.
31. Ukazali się oni w chwale i mówili o Jego odejściu, którego miał dokonać w Jerozolimie.
32. Tymczasem Piotr i towarzysze snem byli zmorzeni. Gdy się ocknęli, ujrzeli Jego chwałę i obydwóch mężów, stojących przy Nim.
33. Gdy oni odchodzili od Niego, Piotr rzekł do Jezusa: Mistrzu, dobrze, że tu jesteśmy. Postawimy trzy namioty: jeden dla Ciebie, jeden dla Mojżesza i jeden dla Eliasza. Nie wiedział bowiem, co mówi.
34. Gdy jeszcze to mówił, zjawił się obłok i osłonił ich; zlękli się, gdy [tamci] weszli w obłok.
35. A z obłoku odezwał się głos: To jest Syn mój, Wybrany, Jego słuchajcie!
(BT)


W tym Łukaszowym opisie jest jeden szczegół, który bardziej świadczy o nieśmiertelności duszy niż w tekstach paralelnych u pozostałych ewangelistów. Bardziej szczegółowa polemika zawarta jest tutaj

[1] Na podstawie Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego - Verbinum, Warszawa 2001
[2] Na podstawie Biblia Poznańska wyd. trzecie - Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań 1999
[3] Na podstawie W obronie wiary - Włodzimierz Bednarski, Warszawa 2001
W tym artykule znalazło się również parę drobiazgów z książki "W obronie wiary" i niewiele więcej z Biblii Poznańskiej i Międzynarodowego komentarza do Pisma Świętego.

Wszystkie podkreślenia dodane, a biblijne cytaty zostały wzięte z:
BT- Biblii Tysiąclecia.
BW- Biblii Warszawskiej.
PNŚ- Przekładu Nowego Świata.

Żebrowski Grzegorz - Styczeń 2004