Argumentacja biblijna na temat krzyża i pala w publikacjach Towarzystwa Strażnica z lat 1928-1936

Argumentacja biblijna na temat krzyża i pala w publikacjach Towarzystwa Strażnica z lat 1928-1936

         Artykuł ten powstał jakby na zamówienie jednego z uczestników forum watchtower, który prawie że domaga się od wszystkich wyjaśnienia tego, od kiedy Towarzystwo Strażnica zaczęło wprowadzać pal, zamiast krzyża. Wydaje mu się, że to prosta sprawa prześledzić dziesiątki, jeśli nie setki publikacji i orzec: w tym, a tym roku dokonano tego. Tymczasem nauki o krzyżu i palu prawdopodobnie współistniały ze sobą w wykładni Świadków Jehowy w latach 1932-1936. Później po odrzuceniu krzyża jeszcze przez 10 lat stosowano kuriozalne określenie „ukrzyżowany na drzewie”. Przedstawiam tu materiał, który obejmuje książki i broszury Towarzystwa Strażnica (angielskie i polskie) z lat 1928-1936, a nawet aż do roku 1946. Nie pokusiłem się jednak o analizę wszystkich czasopism Strażnica i „Złoty Wiek”, gdyż pochłonęło to by mnóstwo czasu. Myślę jednak, że choć niektóre osoby materiał ten zadowoli, a inni sami mogą zabrać się za te pozostałe publikacje, które są dość łatwo dostępne w internecie.

         W artykule tym zamieścimy następujące rozdziały:

         Krzyż.

         Drzewo i pal.

         Ewolucyjna zmiana nauki?

         W tym opracowaniu chcemy przedstawić przede wszystkim, jak Towarzystwo Strażnica uzasadniało kiedyś krzyż wersetami biblijnymi, którymi dziś potwierdza swoją naukę o palu, na którym miał rzekomo umrzeć Jezus.

         Chodzi tu przede wszystkim o takie fragmenty jak: Lb 21:8-9, Pwt 21:22-23, J 3:14, Dz 5:30, 10:39, 13:29, Ga 3:13 i 1P 2:24.

         Z poniżej przedstawionych urywków z publikacji Świadków Jehowy wynika, że dawniej te same wersety z Pisma Świętego wskazywały na krzyż jako narzędzie na którym umarł Chrystus, a dziś one zmieniły swe znaczenie i uczą o palu. Oto kilkanaście przykładów dotyczących tego zagadnienia.

Krzyż

         Kiedyś Towarzystwu Strażnica nie przeszkadzało to, że wersety biblijne takie jak Pwt 21:22-23, Ga 3:13 czy Dz 10:39 zawierały słowo „drzewo”. Interpretowano to jako krzyż. Oto kilka fragmentów o tym. Ale zanim je przedstawimy warto przypomnieć, że organizacja ta przywoływała kiedyś historię jako świadka krzyża. Oto jej słowa:

         „Że dziecię to narodziło się z panny Marji, w Betleemie wyrosło do stanu męskiego i następnie umarło na krzyżu w Jeruzalemie, dowodzi nie tylko fakt biblijny, ale nawet i historja świecka to potwierdza” („Pojednanie” 1928 s. 117).

         „Stworzenie” 1928 (ang. 1927)

         „Z punktu zapatrywania żydowskiego, to każdy człowiek był grzesznikiem i przeklętym w oczach Bożych, który zawisnął na krzyżu, albowiem w zakonie było napisane: ‘Przeklęty każdy, który wisi na drzewie.’ (5 Mojżeszowa 21:23; Galatów 3:13)” („Stworzenie” 1928 [ang. 1927] s. 259-260).

         „Stworzenie” przedstawiało też dwie ilustracje będące obrazami. Na jednej widać ukrzyżowanego Chrystusa, a obok też na krzyżach dwóch łotrów oraz kilka osób stojących i przyglądających się temu. Obraz zatytułowany jest „Ukrzyżowanie” (strona nie oznaczona numerem).

         Na drugiej ilustracji widać podświetlony krzyż w pewnym oddaleniu, a na nim postać. Obraz zatytułowano „Krzyż” (strona nie oznaczona numerem).

         W książce jest też kilkanaście zdań mówiących o krzyżu i ukrzyżowaniu Chrystusa (s. 169, 186-188, 191-192, 208, 221-222, 228, 237, 260, 262, 321).

         „Pojednanie” 1928

         „Jakby on musiał umrzeć śmiercią przeklętą? ‘Przekleństwem Bożem jest ten, co wisi’ (5 Moj. 21:22, 23). Widocznie że apostoł to samo miał na myśli, gdy rzekł: ‘Ale Chrystus odkupił nas z przekleństwa zakonu, stawszy się za nas przekleństwem (albowiem jest napisane: Przeklęty każdy, który wisi na drzewie) (Gal. 3:13)’. (...) Lecz umierając w sromotny sposób przez ukrzyżowanie, lub wiszenie na drzewie, było widocznie w celu usunięcia przekleństwa od Izraela. (...) Jezus umarł na krzyżu jako grzesznik, a jednakże bez grzechu” („Pojednanie” 1928 s. 212-213).

         „Pojednanie” na ilustracji przedstawiło obraz Jezusa ukrzyżowanego oraz takie między innymi słowa jego opisu:

         „Śmierć Jezusa Chrystusa na krzyżu uczyniła koniec przymierzu” (strona nie oznaczona numerem; patrz też to samo zdanie s. 214).

         W książce jest też kilkanaście zdań mówiących o krzyżu i ukrzyżowaniu Chrystusa (s. 15, 107, 117, 118, 119, 130, 142, 154, 214, 224, 240, 247, 260, 281, 294, 305, 321, 323).

         „Rząd” 1928

         „Sposób śmierci Zbawiciela zgóry był ustalony w żydowskim przepisie karnym dla umyślnych grzeszników. W zakonie żydowskim było napisane: ‘Przekleństwem Bożem jest ten, który na drzewie wisi.’ (5 Mojżeszowa 21:23, tł. ang.) Śmierć Jezusa na krzyżu czyli na drzewie uwolniła Żydów od tego przekleństwa” („Rząd” 1928 s. 119-120).

         W książce jest też kilka zdań mówiących o krzyżu i ukrzyżowaniu Chrystusa (s. 73, 111, 113-114, 148, 188, 294).

         „Proroctwo” 1929

         „wreszcie ukrzyżowano go między dwoma złoczyńcami. Wszystko to przepowiedziane było przez proroka Bożego. Przez moc Jehowy Jezus wzbudzony został z umarłych (Dzieje Ap. 10:38-40)” („Proroctwo” 1929 s. 47).

         W książce jest też kilka zdań mówiących o krzyżu i ukrzyżowaniu Chrystusa (s. 48, 49, 168, 220).

         Patrz też ang. „Droga do raju” 1924 s. 145 (na ilustracji przybijanie Jezusa do krzyża).

         Broszury i książki bez wersetów biblijnych o drzewie

         Wielokrotnie też w różnych broszurach Towarzystwa Strażnica z lat 1928-1936 padają terminy „krzyż” i „ukrzyżowanie”, ale z powodu, że nie przywołuje się tam wersetów biblijnych, o których mówiliśmy, więc przytaczamy tylko odsyłacze do tych publikacji.

         Ponieważ też słowo „ukrzyżowany” niewiele znaczy dla Towarzystwa Strażnica, bo stosowało je ono w formie „ukrzyżowany do drzewa”, nawet po odrzuceniu krzyża, dlatego cytujemy wyjątkowo poniżej tylko fragmenty w których pada bezpośrednio słowo „krzyż”. Do pozostałych miejsc o „ukrzyżowaniu” podajemy tylko numery stron z publikacji. Oto zgromadzony materiał:

         „Przyjaciel ludzkości” 1928 s. 17.

         „Sąd” 1929 s. 37 - „Za kogo umarł Jezus na krzyżu? ‘Za każdego człowieka’ mówi Pismo Święte (Żydów 2:9)” (patrz też s. 10).

         „Zbrodnie i nieszczęścia - przyczyna, środki zaradcze” 1930 s. 6 - „Był on dobrym, świętym, niewinnym, bez skazy i grzechu, a jednak przybity został do krzyża drewnianego i zmarł...” (patrz też s. 25).

         „Królestwo nadzieja świata” 1931 s. 40, 46.

         „Co jest prawda?” 1932 s. 17, 24-25, 43, 47 (na s. 56 na ilustracji pojawia się Jezus na palu).

         „Wesołe poselstwo” 1932 s. 25, 30, 31.

         „Domowe ognisko i szczęście” 1932 s. 5, 57, 60.

         „Wolność” 1932 s. 23, 27.

         „Na tamtym świecie” 1933 s. 38, 39, 41, 42.

         „Rozdział ludzi” 1933 s. 13, 49.

         „Sprawiedliwy Władca” 1934 s. 7 - „Jezus wiernie wykonał to zlecenie i za to, że mówił prawdę, przybito go na krzyżu”.

         „Wszechświatowa wojna bliska” 1935 s. 62 - „Gdy Chrystus Jezus umarł na krzyżu, ziemia zadrżała” (patrz też s. 20).

         „Kto będzie rządził światem?” 1935 s. 22.

         „Rząd - tajenie prawdy. Dlaczego?” 1935 s. 15, 20.

         „Ochrona” 1936 s. 23, 37, 47, 49.

         Złoty Wiek 16.08 1936 s. 255 - „Od śmierci Jezusa na krzyżu do dnia dzisiejszego wybrał Bóg zastęp ludzi na swoich świadków i dał im sposobność okazania mu nieskazitelności i wierności przez naśladownictwo Jezusa”.

         Strażnica 15.07 1936 s. 221-222 – „Jezus umarł na krzyżu jako grzesznik (...) Uczynił on koniec zakonowi przez przybicie go do krzyża, innemi słowy, zniósł go przez przeznaczoną dla grzeszników śmierć. »Zmazawszy (...) przybiwszy go do krzyża.« (Do Kolosensów 2:14)”.

         To samo można powiedzieć o innych książkach. Oto one.

         „Życie 1929”

         Na stronie 198 „Życie” (1929) ukazuje ilustrację, na której widnieje Chrystus upadający pod dźwiganym krzyżem.

         Da się też zauważyć pewne różnice w treści, między edycją polską, a angielską tej książki. Ukazujemy to w tabeli.

         W książce „Życie” przywoływane są też fragmenty biblijne mówiące o ukrzyżowaniu: Dz 2:23 (s. 205), Dz 2:36 (s. 206) i Flp 2:8 (s. 209).

         W związku z tym, że w edycji polskiej nie pada już wprost słowo „krzyż”, świadczyłoby to o tym, że Towarzystwo Strażnica zaczęło go powoli usuwać? Czy może edycje te, mając dość wysoki nakład, zostały wydane już w latach 30-tych XX wieku? Choć z drugiej strony jednak widnieje w książce tej rysunek Jezusa niosącego krzyż.

         „Światło” 1930

         Słowo „krzyż” nie pojawia się w książce pt. „Światło” (1930), ale kilka razy występuje w niej termin „ukrzyżowany”. Oto te miejsca:

         „ukrzyżowany” (t. I, s. 204); por. w ang. crucified (t. I, s. 205);

         „uśmiercony” (t. I, s. 204, 205); por. w ang. crucified (t. I, s. 205, 206);

         Słowo crucified pada też w ang. edycji na s. 193 (t. II), ale brak go w edycji polskiej (t. II, s. 203).

         Natomiast w krajowej wersji na s. 82 (t. II) pada słowo „ukrzyżujecie” w cytacie z Mt 23:34.

         Vindication 1931-1932

         W książce (3 tomy) z lat 1931-1932 pt. Vindication (Usprawiedliwienie) widnieje jeden raz słowo „krzyż” i jeden raz termin „drzewo”. Oto te teksty:

         When Christ Jesus died upon the cross the earth did quake, and the chief purpose of his death was the vindication of Jehovah's name. (Vindication 1932 t. II, s. 330);

         When Christ Jesus died upon the tree the "vail" of the prophetic temple was rent in twain. (j/w. t. III, s. 237).

         W publikacji tej znajduje się też krytyczne zdanie o odrzuconej w roku 1928 odznace „krzyża i korony”:

         Some of God's children for a time ignorantly thought that they must always wear a funeral frock coat and a cross-and-crown pin and such things, that, they might be known as the representatives of the Lord. (Vindication 1932 t. III, s. 242-243).

         Prócz tego pada kilka razy słowo „ukrzyżowanie” (t. II, s. 283, t. III, s. 33, 111, 114) i tekst Flp 3:18 (t. II, s. 223).

         Preservation 1932

         W książce z roku 1932 pt. Preservation (Ocalenie) brak słów „krzyż”, „ukrzyżowanie” i „drzewo” (dotyczące śmierci Jezusa).

         Preparation 1933

         W książce wydanej w roku 1933 pt. Preparation (Przygotowanie) nie pojawia się słowo „krzyż” a jedynie „ukrzyżowanie” (s. 206, 254, 286). Nie wnosi więc ta publikacja nic nowego do naszych rozważań.

         Nie będziemy tu omawiać terminologii związanej z krzyżem z książek wcześniejszych tzn. „Wyzwolenie” (1926), „Harfa Boża” (1921) czy z serii Wykłady Pisma Świętego (siedem tomów z lat 1917-1925), gdyż w ich pierwotnych edycjach angielskich i polskich nie ma nawet śladu nauki o palu, a jedynie naucza się o krzyżu. W sprawie książki pt. „Wyzwolenie” (różne edycje) odsyłamy zainteresowanych do artykułu pt. Wyzwolenie z roku 1926 o palu??? (www.piotrandryszczak.pl).

Drzewo i pal

         W roku 1936, w momencie odrzucenia nauki o krzyżu, Towarzystwo Strażnica wersety biblijne, które wcześniej odnosiło do krzyża, teraz w książce pt. „Bogactwo” (1936) zastosowało do pala. Dotyczy to przytaczanych tekstów Pwt 21:22-23, Dz 5:30, Ga 3:13. Przedtem uzasadniano nimi krzyż, a teraz pal, a raczej drzewo. Oto charakterystyczne zdania:

         „Dlaczego Jezus musiał być ukrzyżowany? Jezus został ukrzyżowany nie na krzyżu z drzewa, jak przedstawione jest na licznych obrazach i malowidłach, zrobionych i wystawionych przez ludzi. Jezus został ukrzyżowany w ten sposób, że jego ciało przybito do pnia [w ang. tree]. Sposób jego śmierci wyrażał symbolicznie: ‘Ten człowiek jest przeklęty od Boga.’ Umrzeć jako grzesznik było haniebną śmiercią, a ukrzyżowanie na drzewie wyraża w istotnym sensie: ‘Ten, co tu umiera, uśmiercony jest jako pospolity grzesznik.’ To było przepowiedziane w zakonie Bożym (5 Mojżeszowa 21:22, 23) (...) Z tego powodu Jehowa dopuścił, że jego umiłowanemu Synowi zadano śmierć, przybiwszy go do drzewa. ‘Chrystus odkupił nas z przekleństwa zakonu, stawszy się dla nas przekleństwem, albowiem jest napisane: Przeklęty każdy, kto wisi na drzewie’ (Do Galatów 3:13). ‘Bóg ojców naszych wzbudził Jezusa, któregoście wy zabili, zawiesiwszy na drzewie’ (Dzieje Apost. 5:30). Ukrzyżowanie Jezusa na drzewie jest świadectwem dla całego stworzenia, że dobrowolnie poniósł najhaniebniejszą śmierć...” („Bogactwo” 1936 s. 23-24).

         Później w książce tej padają też słowa:

         „Czy Państwo doszli teraz do tego, iż wierzą, że Jehowa jest prawdziwy i wszechmogący Bóg i że Chrystus Jezus jest jego umiłowany Syn; że z woli Bożej Jezus umarł na drzewie i przez to dostarczył cenę okupu za Państwo...” (j/w. s. 125);

         „Na poparcie tego wniosku zważmy na doniesienie Boże: ‘Który będąc w postaci Bożej, nie poczytał sobie za łupiestwo (...) Sam siebie uniżył, będąc posłuszny aż do śmierci krzyżowej...’ (Do Filipensów 2:6-11)” (j/w. s. 24-5);

         „Ci, co nauczają błędnej nauki o czyśćcu, cytują tylko jeden tekst, starając się znaleźć poparcie, lecz tekst ten wcale nie popiera ich nauki, gdyż dotyczy złoczyńca, który był ukrzyżowany jednocześnie z Jezusem...” (j/w. s. 160).

         Ciekawe jednak, że jeszcze w roku 1938, jakby z rozpędu, znalazł się „krzyż” w publikacjach Świadków Jehowy:

„Jezus wystawiony był na taką radość prawie przed ukrzyżowaniem i dla tej przyczyny podjął krzyż [w ang. cross] (Do Żydów 12:2)” (Strażnica 15.02 1938 s. 56 [ang.15.12 1937  s. 376]).

„W chwili gdy Jezus umarł, nastąpiło wielkie trzęsienie ziemi. Rzymski setnik, który stał obok krzyża, zawołał: »Prawdziwie ten był Synem Bożym!«” (Strażnica 01.06 1938 s. 173).

„Raj będzie wznowiony. Wtedy ukaże się łotr z krzyża, jako mu Jezus obiecał” (Spojrzyj faktom w oczy 1938 s. 55).

Ewolucyjna zmiana nauki?

         Prawdopodobnie od roku 1932 zaczynają pojawiać się w publikacjach Towarzystwa Strażnica pierwsze oznaki powolnego wprowadzania „pala”, a właściwie początkowo „drzewa”, zamiast „krzyża”. O ilustracjach związanych z tym tematem pisaliśmy w artykule pt. Wyzwolenie z roku 1926 o palu??? (www.piotrandryszczak.pl) i do niego odsyłamy zainteresowanych.

         Tu natomiast chcemy zwrócić uwagę na powolne wprowadzanie „drzewa” w miejsce „krzyża” w słownictwie publikacji Świadków Jehowy.

         Ważnym w tym temacie jest dzieło pt. Jehowah, w którym np. w wersecie Kol 2:14 wstawiono w nawiasie słowo „drzewo” (tree) obok słowa „krzyż” (cross) lub też użyto sformułowania „ukrzyżowany na drzewie” (crucified on a tree), które będzie funkcjonować u Świadków Jehowy w pierwszych latach gdy odrzucą oni swoją naukę o krzyżu.

         Oto przykłady z książki pt. Jehowah:

         Jesus Christ was crucified on a tree as though he were a sinner; on the third day thereafter Jehovah raised him from the dead. (Jehowah 1934 s. 27);

         This was a type; and when Christ Jesus came and was put to death on a tree as a sinner and in the place and stead of the sinner, he fulfilled the type and he became the real passover of those who exercise faith in him and in his sacrifice. (j/w. s. 103);

         To redeem the Jews from that additional curse imposed by the law covenant Jesus must die on the tree as and in the place and stead of the sinner. (Gal. 3:13; Deut. 21: 23). (j/w. s. 144);

         The death of Jesus on the tree as a sinner and in the place and stead of sinful man served to 'blot out the handwriting of ordinances that was against us, which was contrary to us, and took it out of the way, nailing it to the cross [tree]'. (Col. 2:14) (j/w. s. 167).

         Identyczny zabieg (wstawienie słowa tree w Kol 2:14) zastosowało Towarzystwo Strażnica w czasie, gdy już nauczało wyłącznie o drzewie:

         Christ Jesus fulfilled the law covenant and brought it to an end: „Blotting out the handwriting of ordinances. . . . and took it out of the way, nailing it to his cross [tree].” (Colossians 2:14) (Salvation 1939 s. 294).

         Oczywiście w książce pt. Jehowah wiele razy padają też słowa „krzyż” czy „ukrzyżowanie” (s. 120, 167, 176, 180, 184, 186, 196), więc słusznym będzie tu pogląd, że omawiana publikacja jedynie przygotowuje Świadków Jehowy do przyszłej ostatecznej zmiany nauki.

         W tym samym czasie (1934 r.) w jednej z broszur padają takie oto słowa:

         „Jehowa Bóg dopuścił, że go przybito do drzewa czyli ukrzyżowano” („Odbudowa świata” 1934 s. 42).

         Również inna broszura z roku 1936 zawiera podobne stwierdzenie:

         Almost immediately following the crucifixion of Jesus upon the tree the religious clergy began a vicious persecution of the faithful followers of Christ Jesus. (Protection 1936 s. 51).

         Patrz też crucifixion j/w. s. 23, 38, 49.

         Jednak w polskiej edycji tej publikacji zdanie to oddano trochę inaczej:

         „Prawie tuż po ukrzyżowaniu Jezusa złośliwe duchowieństwo...” („Ochrona” 1936 s. 49; por. s. 23, 37, 47).

„Jehowa Bóg dopuścił, że go przybito do drzewa czyli ukrzyżowano” (Złoty Wiek 15.06 1936 s. 183).

         Z powyższego materiału widzimy, że zanim Towarzystwo Strażnica ostatecznie w roku 1936 wprowadziło „pal”, a właściwie wtedy „drzewo”, zaczęło ono we wczesnych latach 30-tych XX wieku zamieszczać ilustracje z Jezusem na palu oraz używać sporadycznie określenia „ukrzyżowany do drzewa”. Wydaje się, że terminologia ta nie pojawiała się wtedy przez przypadek w publikacjach Świadków Jehowy, gdyż później w końcowych latach 30-tych i przez lata 40-te XX wieku była ona powszechnie używana przez tę organizację, obok oznaczenia „przybity do drzewa”. Oto przykłady takiego różnego nazewnictwa (pomijamy tu cytaty z Biblii ze słowami „krzyż” i „ukrzyżowanie”):

         Enemies 1937 s. 119 (Crucify him), s. 124 (crucified by being nailed to a tree), s. 148 (crucifixion), s. 184 (tree), s. 185 (crucifixion), s. 187 (tree), s. 187 (crucified);

         Uncovered 1937 s. 35 (crucifixion), s. 51 (crucified);

         Salvation 1939 s. 18 (crucifixion), s. 19 (crucifixion by being nailed to the tree; crucifixion), s. 53 (tree), s. 158 (crucifixion), s. 199 (tree), s. 273 (crucifixion) s. 294 (Blotting out the handwriting of ordi`nances. . . . and took it out of the way, nailing it to his cross [tree]." (Colossians 2:14)), s. 305 (crucified), 355 (The thief that was crucified at the time of the crucifixion of Jesus);

         „Krucjata przeciwko chrześcijaństwu” 1939 s. 53 („Jezus został ukrzyżowany”);

         „Faszyzm czy wolność” 1939 s. 49 („przed swoim ukrzyżowaniem”), s. 50 („umarł na drzewie, ukrzyżowany”);

         Religion 1940 s. 42 (crucifixion), s. 69 (crucified), s. 108 (crucifixion), s. 301 (impaled on the tree);

         „Zadowoleni” 1940 s. 2 („przybite zostało do drzewa”);

         „Dzieci” 1941 s. 12 („jego ukrzyżowanie”), s. 28 („doprowadzili do ukrzyżowania Jezusa”), s. 38 („został Jezus ukrzyżowany, będąc przybity do drzewa (...) Gal. 3:13. (...) Okoliczność, że Jezus jako taki nadrzewie (niewłaściwienazywasiękrzyż) został ukrzyżowany”), s. 45 („na drzewie ukrzyżowany został”), s. 70 („został ukrzyżowany”), s. 71 („przed ukrzyżowaniem Pana”), s. 88 („Jezus ukrzyżowany”), s. 99 i 100 („doprowadzili do jego ukrzyżowania”), s. 50-51 („Gdy się ktoś poświęcił, musi on ‘swój krzyż’ wziąć i postępować za Chrystusem Jezusem. Tu wzmiankowany ‘krzyż’ nie oznacza pewnego pnia lub kawał drzewa, lecz słowo ‘krzyż’ jak tu jest użyte, wskazuje na te hańby, które na Jezusa przypadły”);

         The New World 1942 s. 92 (death on the tree), s. 168 (Hanging on the tree), s. 178 (death on the tree);

         „Walka o wolność na domowym froncie” 1943 s. 4 (władza „ukrzyżowała tego”; ang. crucified);

         „Wolność w Nowym Świecie” 1943 s. 7 („przygwoździł do pnia”; ang. tree);

         The Kingdom Is at Hand 1944 s. 255, 259 (tree);

         „Religia zbiera wicher” 1945 (ang. 1944) s. 32 („przed przybiciem do drzewa”), s. 56 („czeka go śmierć na drzewie”);

         „Pokorni odziedziczą ziemię” 1945 s. 3 („przybito Go do drzewa”; ang. tree);

         „Prawda was wyswobodzi” 1946 (ang. 1943) s. 102 („umierał na drzewie”), s. 225 („przybito do drzewa”), s. 243 („powieszenie na drzewie”), s. 244 („umrze na drzewie”), s. 248 („ukazał się w kształcie w jakim był ukrzyżowany”), s. 275 („przybito do drzewa”), s. 343 („na drzewie”).

„Ucisk, walka, cierpienia, ukrzyżowania [w ang. crucifixion], sprzeciw ze strony przeciwników, karcenie od Boga, doświadczenie ze strony diabła, przykrości i niedostatki, znoszenie krzywdy dla sumienia – wszystko to wymienia Biblia mówiąc, że miłość to cierpi” (Strażnica Nr 9, 1950 s. 12; ang. 01.12 1949 s. 362).

         Na zakończenie warto dodać, że szersze uzasadnienie (niż w publikacji „Bogactwo”) wprowadzenia swojej nauki o drzewie podaje Towarzystwo Strażnica w książce pt. Enemies (1937) na stronach 188-189.

         Natomiast na zwrot impaled on the tree, podobny do używanego dziś przez Świadków Jehowy, udało mi się natrafić w latach 1936-1945 tylko jeden raz, w książce pt. Religion 1940 s. 301.

         Później pojawia się on w angielskiej edycji książki (wyd. I) z roku 1946 pt. „Niech Bóg będzie prawdziwy” (s. 43, 49, 114, 164, 171), która w języku polskim ukazała się w roku 1948 (ed. zeszytowa) i 1950 (ed. polonijna).

         Wydaje się więc, że terminy torture stake i impalement upowszechniły się na dobre w Towarzystwie Strażnica dopiero po wydaniu przez nie w roku 1950 własnego Nowego Testamentu, to znaczy New World Translation of the Christian Greek Scriptures.