Jak C. T. Russell trwające już Tysiąclecie przeniósł w przyszłość (cz. 2)
Jak C. T. Russell trwające już Tysiąclecie przeniósł w przyszłość (cz. 2)
W części drugiej tego artykułu kończymy nasz temat następującymi rozdziałami:
Dwa Tysiąclecia w jednej nauce i zmiana tytułu serii tomów C. T. Russella
Jak C. T. Russell tłumaczył brak widzialnych efektów trwającego Tysiąclecia?
Jak C. T. Russell tłumaczył zmiany dat rozpoczęcia Tysiąclecia?
Nie można określić daty początku Tysiąclecia
Tysiąclecie, które według nauk C. T. Russella miało dopiero nastąpić
Tysiąclecie w nauce C. T. Russella z października 1916 roku
Jak C. T. Russell wyznaczał papiestwu naukę o Tysiącleciu
Dwa Tysiąclecia w jednej nauce i zmiana tytułu serii tomów C. T. Russella
W tym rozdziale opisujemy dwie koncepcje Russella, które pojawiły się roku 1904. Jedną było zestawienie dwóch Tysiącleci w jednym artykule (od 1874 i od 1914 r.), Drugą była zmiana tytułu serii tomów napisanych przez pastora (Brzask Tysiąclecia zamieniono na Wykłady Pisma Świętego).
W roku 1904 pojawiła się nowa dopracowana koncepcja dotycząca Tysiąclecia, które miało dopiero nastać!
W Strażnicy opublikowano tekst pt. Dalsze Potwierdzenie Naszej Chronologii. Zamieszczono w nim wykresy (diagramy), w których starano się pogodzić dwa Tysiąclecia, obecnie trwające i przyszłe.
Nowy pogląd nie zaprzeczał starszej nauce, ale ją ‘uzupełniał’.
Przedstawiono dwie odmienne wizje dotyczące okresu Millennium.
Pierwsze Tysiąclecie, trwające od roku 1874 do 2874.
Nowym, rewolucyjnym poglądem było drugie Tysiąclecie, zaplanowane na okres od 1914 do 2914 roku.
Były to więc lata dla dwóch Tysiącleci: 1874-2874 i 1914-2914. Opisano i przedstawiono to na szczegółowych wykresach. Oto najważniejsze słowa z tego tekstu:
„Ten diagram ukazuje Tysiąclecie jako rozpoczynające się wraz z końcem »Czasów Pogan«, październikiem 1914 roku, (...)
Diagram nr 4 w niektórych szczegółach przypomina nr 3, jednak jako całość jest zupełnie inny. Widzi on sprawy z innego biblijnego punktu widzenia, przyjmując rok 1874 n.e. za datę Tysiąclecia, jak pokazują cykle jubileuszowe i różne inne proroctwa” (ang. Strażnica 15.11 1904 s. 3460 [reprint]).
Można by powiedzieć, że teraz każdy mógł sobie wybrać, które Tysiąclecie bardziej mu odpowiada.
Stary tytuł serii sześciu książek pt. Brzask Tysiąclecia (Millennial Dawn) nie bardzo pasował do nowej koncepcji Russella, która oddalała Millenium w przyszłość. Dlatego też w roku 1904 nastąpiła zmiana nazwy serii tomów.
Nowa nazwa, Wykłady Pisma Świętego (Studies in the Scriptures), nie podkreślała wydarzeń aktualnie się realizujących, lecz mogła sugerować przyszłość, zwłaszcza że rok 1914, często omawiany w tomach, dopiero się zbliżał.
Oficjalnie Russell tłumaczył zmianę nazwy marketingiem, gdyż spodziewał się zwiększonej sprzedaży tomów.
Odtąd zaczął serię tomów wydawać przede wszystkim jako Wykłady Pisma Świętego, a nie jak dotychczas jako Brzask Tysiąclecia:
„Czwarta metoda wspomniana poniżej jest przeznaczona specjalnie do użycia tych książek w nowym wydaniu, które będą miały ogólny tytuł »Wykłady Pisma Świętego« zamiast »BRZASK TYSIĄCLECIA«. Niektóre zestawy tych książek będą gotowe około 1 października (do wypróbowania przez kolporterów, aby sprawdzić czy nowa nazwa pomoże w sprzedaży, czy nie). Czy nowa nazwa zostanie później porzucona, czy też ostatecznie zastąpi BRZASK TYSIĄCLECIA, pozostawiamy do rozstrzygnięcia Pańskiej opatrzności” (ang. Strażnica 15.08 1904 s. 3412 [reprint]).
Widocznie sprzedaż przyniosła sukces finansowy, bo kilka lat po roku 1904 przestano drukować tomy ze starym tytułem serii:
„Gdy tomy Brzasku Tysiąclecia zaczęto nazywać Wykładami Pisma Świętego, tom I oznaczano »serya I«, tom II – »serya II« itd. Tytułu Wykłady Pisma Świętego użyto do określenia ograniczonego nakładu wydanego około października roku 1904, a od 1906 roku ta nowa nazwa stopniowo się upowszechniła” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 53).
We wrześniu 1904 roku, a więc miesiąc później, Russell podał kolejny argument za zmianą tytułu serii tomów. Podobno ich przeciwnicy kłamliwie je przedstawiali i wprowadzona zmiana miała być lekarstwem na te pomówienia:
„TYTUŁ BRZASKÓW [ang. Dawns].
Nie jest naszą myślą porzucenie obecnie tak dobrze znanego tytułu Brzask Tysiąclecia. Ponieważ jednak wielu jego przeciwników błędnie przedstawiło go publicznie i prywatnie, proponujemy nowy tytuł, aby oszczędzić kolporterom (w niektórych kręgach) czasu i kłopotów z wyjaśnieniem kłamstw – z wykazaniem, że nie tylko nie są one »niewierną książką« [ang. ”an infidel book”] przeciwko Biblii, ale wręcz przeciwnie – Kluczem do Biblii lub Wykładami Pisma Świętego. Książki pod nowym tytułem nie będą gotowe przez jakiś czas, ale w międzyczasie kolporterzy preferujący to wydanie mogą je zamówić i otrzymać stare wydanie, dopóki nie nadrobimy zaległości” (ang. Strażnica 15.09 1904 s. 274).
To tłumaczenie być może wiązało się z problemem doktrynalnym, a nie marketingowym. Związaną z tym nową koncepcję Tysiąclecia, powiązaną z rokiem 1914, szerzej opisujemy poniżej.
Jak C. T. Russell tłumaczył brak widzialnych efektów trwającego Tysiąclecia?
Russell, jak w przypadku restytucji, wielokrotnie musiał tłumaczyć się z tego, dlaczego nie widać efektów Tysiąclecia.
Pisaliśmy powyżej, że twierdził on, iż Millennium dopiero „świta”, że jest to jego „brzask”. Nie pozwalał myśleć, że ono nastanie w ciągu 24 godzin.
W książce wydanej w roku 1914 uspakajał swoich uczniów. Jednym wmawiał że „znajdujemy się dopiero w początku tysiąclecia”, drugim, iż „tysiącletnie panowanie wkrótce się zacznie”:
„Błogosławieństwo Restytucji obiecane w proroctwach dają się już widzieć. Lecz znajdujemy się dopiero w początku tysiąclecia, w którym pod kierownictwem Chrystusowem Boska Mądrość i Moc niezawodnie zdziała cudowne zmiany w naturalny sposób” (Stworzenie czyli historja biblijna w obrazach 1914 s. 95).
„Zatem tysiąc lat, które mają stanowić panowanie Mesjasza i zakończyć siódmą epokę, czyli Siódmy Dzień stworzenia, jest na czasie. Według tej teorji, dzieło Mesjasza, tj. Jego tysiącletnie panowanie wkrótce się zacznie i uzupełni dzieło Stworzenia” (Stworzenie czyli historja biblijna w obrazach 1914 s. 8).
Tu widać, jak przydały się Russellowi dwie wersje Tysiąclecia, jedna od roku
Jak C. T. Russell tłumaczył zmiany dat rozpoczęcia Tysiąclecia?
Interesujące jest to, jak Russell tłumaczył zmiany rozpoczęcia Tysiąclecia. Wyglądało to, jak w przypadku innych wydarzeń, na przykład wielkiego ucisku, restytucji, zabrania do nieba.
Jeden z badaczy Pisma Świętego podczas dowodzenia stwierdził, że niekiedy pastor podawał pewne wydarzenia jako mające nastąpić w przyszłości. Innym razem mówił, iż one już się dzieją. „Ludziom ze świata” i początkującym sympatykom Russell przedstawiał wersję przyszłościową, natomiast swoim uczniom, jako dokonującą się już teraz, ‘według ich wiary’. Rzeczywiście z takim typem argumentacji zetknęliśmy się w jego publikacjach, ale trudno przywołać w tym momencie konkretne źródło.
Zauważono też, że pastor, wydając pierwszy tom pt. Boski Plan Wieków (1886), celowo nie zamieścił w nim żadnych dat chronologicznych, by ta książka była uniwersalna. Czytając ją, nikt nie mógł odgadnąć, o jaki czas planów Boga chodzi. Miała ona wzbudzać zainteresowanie oraz sugerować, że Tysiąclecie jest kwestią przyszłości. Nawet WykresPlan Wieków nie zawierał opisu z datami.
Dopiero tom drugi pt. Nadszedł Czas (1889) napisany został dla tych, którzy przeczytali pierwszy.Sam tytuł sugerował, że nie chodzi o odległy „Boski Plan Wieków”, lecz o wydarzenia już częściowo zrealizowane, trwające i zmierzające ku rokowi 1914 oraz początkom Tysiąclecia.
Nawet dziś badacze Pisma Świętego potrafią twierdzić, że tom pierwszy napisany został dla zainteresowanych, a drugi dla „pomazanych duchem”.
Natomiast co do przyjmowania poglądów pastora „według wiary”, to powszechnie znana jest jego wypowiedź o restytucji:
„Ktośkolwiek może zapytać: Czy w Październiku 1881 ukazał się jaki początek naprawiania wszystkich rzeczy t. j. restytucyi? Odpowiadamy na to, że coś takiego co świat mógłby zauważyć nie stało się. My dotąd jeszcze postępujemy wiarą a nie widzeniem. Wszelkie przygotowania do tego wielkiego dzieła można uznać jak krople deszczowe, które z czasem orzeźwią całą ziemię. Co się stało w roku 1881, jak i to, co się stało w roku 1874, może być rozpoznane tylko oczami wiary w świetle Słowa Bożego” (Przyjdź Królestwo Twoje 1919 s. 417 [ang. 1891 s. 363; 1914 s. 367]).
A co ze zmianami dat? Russell przyznaje, że jego chronologia, choć „jest dobra”, to „może być nieakuratną i może się różnić o rok, lub kilka lat”:
„[1914 r.] Wykazaliśmy także, iż Biblia nie podaje chronologicznie dni, tygodni lub miesięcy, lecz podaje pewne okresy w grupach, a zatem zawsze jest powód, aby przy chronologii zastosowywać i wiarę. Zaznaczyliśmy tam, że według naszego wyrozumienia, ta chronologia jest dobra a jednocześnie przyznaliśmy, że może być nieakuratną i może się różnić o rok, lub kilka lat; jednak niektóre proroctwa biblijne zdają się zgadzać z tą chronologią, przez co ona wydaje się nam, że Pan Bóg sprawiał, ażeby podług niej liczyć, i ja ją używam z wiarą i według niej działam. Wierzę, iż części proroctw zupełnie odpowiadają chronologii i wszystka działalność Boża jest z nią połączona” (Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawane jemu liczne pytania 1947 [ang. 1917] s. 68).
Nie satysfakcjonuje nas to tłumaczenie, gdyż w innych publikacjach Russell zapewniał, że „choćby zmiana o jeden rok” „zniszczyłaby całą harmonię” jego chronologii:
„Gdybyśmy dodali jeden rok (...) Każdy łatwo pojmie, że taka zmiana popsułaby od razu całą zgodność tej równoległości. Gdybyśmy natomiast ujęli jeden rok w Chronologicznych obliczeniach, to zamieszanie byłoby tak samo wielkie...” (Nadszedł Czas 1919, 1923 [ang. 1889, 1927] s. 272).
„Harmonia proroczych okresów stanowi jeden z najmocniejszych dowodów poprawności naszej chronologii. Zazębiają się one jak tryby doskonałej maszyny (…) zmiana chronologii choćby o jeden rok zniszczyłaby całą harmonię” (ang. Strażnica 15.08 1904 s. 3415 [reprint]).
„Przypominamy wam znowu, że słabe punkty chronologii zostały uzupełnione różnymi proroctwami, które się z nimi zazębiają w tak znaczący sposób, że wiara w Chronologię staje się prawie wiedzą, iż jest ona poprawna. Zmiana jednego roku zakłóciłaby harmonię pięknych paraleli...” (ang. Strażnica 01.10 1907 s. 4067 [reprint]; te same słowa patrz ang. Strażnica 15.12 1913 s. 5368 [reprint]).
„Przesunięcie o dziewiętnaście lat, jak sugeruje to powyżej ów brat, czy choćby zmiana o jeden rok, wpłynęłyby na wszystkie proroctwa czasowe z III tomu Brzasku [Wykładów Pisma Świętego]. Okresy 1260, 1290, 1335 oraz 2300 dni z Proroctwa Daniela zostałyby wykolejone, utraciłyby piękny związek wynikający z równoległości dyspensacji” (ang. Strażnica 01.10 1904 s. 3436).
Nie można określić daty początku Tysiąclecia
Wydaje się, że tylko raz Russell wypowiedział poniższe słowa, będące odpowiedzią na pytanie jego zaniepokojonego ucznia. Ten uważał, że nie można pogodzić niektórych nauk z królowaniem Jezusa rozpoczętym w roku 1878. Pomimo że Russell wyznaczał kilka razy czas rozpoczęcia Tysiąclecia (1872, 1873, 1874, itd.), to równocześnie zaprzeczał, że można go określić:
„Najwyraźniej kwestia tego, kiedy okres tysiąca lat powinien być uważany za w pełni rozpoczęty i w pełni zakończony, pozostanie otwarta aż do końca Wieku Tysiąclecia” (ang. Strażnica 01.12 1900 s. 2739 [reprint] – Apparently this matter of when the thousand-year period should be reckoned as fully beginning and fully ending will be an open question until the close of the Millennial age).
Trudno pojąć, jak Russell łączył swoje zmieniające się nauki i jak jego uczniowie potrafili je akceptować.
Tysiąclecie, które według nauk C. T. Russella miało dopiero nastąpić
Jak wspomnieliśmy, w roku 1904 w nauce pastora pojawiło się obok zaistniałego już w różnych latach Tysiąclecia (od 1872 do 1878 r.), nowe, które miało dopiero nadejść. Nie zaprzeczano wcześniejszej nauce, bo trzeba by było ‘przerobić’ treść Wykładów Pisma Świętego albo je wycofać.
Russell wybrał więc koncepcję dwóch Tysiącleci. W związku z tym zaczęły pojawiać się, szczególnie w Strażnicy, ale i w kazaniach, fragmenty o Millennium, które miało się rozpocząć w roku 1914 lub 1915.
Rok 1914 i Tysiąclecie
Millennium mające rozpocząć się w roku 1914 bardzo odpowiadało Russellowi, bo pokrywało się z końcem „czasów pogan”. Był to taki dalszy ciąg historii świata.
Już co najmniej w 1892 roku zdarzyło mu się wspomnieć, że Tysiąclecie nastanie w roku 1914:
„Redaktor spodziewa się na podstawie Obj. 19:20, że ostateczne obalenie obecnych rządów nastąpi w tym samym czasie, co upadek kościelnictwa, po czym nastąpi od pięciu do siedmiu lat socjalizmu i anarchii, które zakończą się w roku 1914, kiedy nastąpi ustanowienie Tysiącletniego rządu Chrystusa” (ang. Strażnica 01.08 1892 s. 1434 [reprint]).
„Powinniśmy pamiętać, że »Czasy Pogan« oznaczają po prostu czasy lub lata, w których sprawy świata zostały przekazane supremacji pogan, między czasem usunięcia typowego królestwa Bożego a czasem ustanowienia Tysiącletniego Królestwa w październiku 1914 roku” (ang. Strażnica 01.07 1899 s. 2497 [reprint]).
„Ten diagram ukazuje Tysiąclecie jako rozpoczynające się wraz z końcem »Czasów Pogan«, październikiem 1914 roku” (ang. Strażnica 15.11 1904 s. 3460 [reprint]).
„Ezech. 21:25 Obalenie Sedekiasza 3520 lat po upadku w ogrodzie Eden zapowiada całkowite wymazanie upadku 3520 lat później, w roku 2914 n.e., a ponieważ Tysiąclecie jest okresem trwającym tysiąc lat, dowodzi to, że właściwe Tysiąclecie rozpoczyna się wraz z końcem roku 1914 … Z '04-343” (Berean Bible Teachers’ Manual 1909, Dodatek Dwadzieścia Dowodów Czasowych s. 15).
Oto fragment z kazania wygłoszonego 4 października 1914 roku:
„Okres ten, liczony od obalenia króla Sedekiasza, kończy się w tym roku [1914], ponieważ według Pisma Świętego korona była odebrana królowi Sedekiaszowi w roku 606 przed Chrystusem. W taki razie przy zakończeniu się obecnego roku sam Mesjasz powinien objąć wielką władzę i rozpocząć dawno obiecane tysiącletnie panowanie w chwale, a początek obejmowania władzy będzie, według Biblii, bardzo ciemną godziną – »czasem uciśnienia, jakiego nie było, jako narody poczęły być« [Dan. 12:1], i jakiego już »nigdy nie będzie« [Mat. 24:21 BT]” (Pastor Russell’s Sermons 1917 s. 416-417; tekst polski cytowany według Kazania Pastora Russella 2012 s. 416-417 [wyd. „Straż”, Białogard]).
Jak wiemy, w 1914 roku nie nastało Tysiąclecie, co gorsza, nie zaczęło się nawet jego „świtanie”. W roku 1984 Towarzystwo Strażnica opublikowało gorzkie wspomnienia jednego ze znanych Świadków Jehowy, w których wskazano, że „ludzkie rachuby nie zawsze pokrywają się z planem ułożonym przez Jehowę”:
„Obydwa ówczesne pokolenia rodziny Toutjianów, to jest moi rodzice i dziadkowie, miały daleko idące nadzieje co do roku 1914. Jeszcze w roku 1880 podano w Strażnicy do wiadomości, że wtedy mają dobiec końca »czasy pogan«, które dziś określamy jako »czasy wyznaczone narodom« (Łuk. 21:24). Czy rzeczywiście w roku 1914 skończą się rządy Szatana i ustąpią miejsca długo wyczekiwanemu tysiącletniemu panowaniu Chrystusa Jezusa? W miarę zbliżania się tej daty stawało się coraz bardziej widoczne, że ludzkie rachuby nie zawsze pokrywają się z planem ułożonym przez Jehowę” (Strażnica Rok CV [1984] Nr 16 s. 23-24).
Rok 1915 i Tysiąclecie
Jak wielokrotnie podkreślamy, Russell lubił zawsze posiadać ‘daty rezerwowe’ (zapasowe). Pomagało mu to przesuwać nadzieje swoich uczniów na kolejne lata, gdy nie wypełniały się jego proroctwa. Takim zamiennikiem dla 1914 był rok 1915. W naszej książce pt. Lata 1914-1922 w oczekiwaniach organizacji Świadków Jehowy. Dawne zapowiedzi i proroctwa Towarzystwa Strażnica, 2020, w rozdziale Rok 1915 – poprawiony rok 1914, opisaliśmy proces wymiany roku 1914 na 1915 w Wykładach Russella (patrz s. 44-45, 49, 52).
Wydaje się, że rok 1915, jako data początku Tysiąclecia, pojawił się w publikacjach Russella mniej więcej w tym samym czasie co rok 1914. W roku 1891 na wykresie napisano:
„R. P. 1915 Tysiąclecie Królestwa” (Przyjdź Królestwo Twoje 1919 s. 135 [ang. 1891, 1914 s. 131 – A. D. 1915 MILLENNIAL KINGDOM]).
Później o tej dacie wiele razy uczyła Strażnica:
„W tym Psalmie prorok Dawid zajmuje stanowisko w kwestii brzasku Wieku Tysiąclecia, kiedy po okresie wielkiego ucisku królestwa tego świata staną się Królestwami naszego Pana i jego Chrystusa (Ap 11:15), kiedy wypełnią się »Czasy Pogan«, a »ten, do którego należy«, obejmie swoją wielką władzę i rozpocznie swoje chwalebne panowanie. Ci, którzy studiowali plan wieków oraz jego czasy i pory, wiedzą, że ma to zostać dokonane do roku 1915, zaledwie dwadzieścia lat od chwili obecnej” (ang. Strażnica 15.12 1894 s. 1744 [reprint]).
Ten sam tekst został powtórzony w roku 1902, choć zmieniono ostatnie słowa przybliżające Tysiąclecie:
„W tym Psalmie prorok Dawid zajmuje stanowisko w kwestii brzasku Wieku Tysiąclecia, kiedy po okresie wielkiego ucisku królestwa tego świata staną się Królestwami naszego Pana i jego Chrystusa (Ap 11:15), kiedy wypełnią się »Czasy Pogan«, a »ten, do którego należy«, obejmie swoją wielką władzę i rozpocznie swoje chwalebne panowanie. Ci, którzy studiowali plan wieków oraz jego czasy i pory, wiedzą, że ma to zostać dokonane do roku 1915, zaledwie 12 lub 13 od chwili obecnej” (ang. Strażnica 01.12 1902 s. 3113 [reprint]).
(...) kłopoty te przychodzą na świat »jak ból brzemiennej kobiety«. Ostateczny skurcz, którego oczekujemy w roku 1915, zrodzi nową dyspensację pokoju i błogosławieństwa, Tysiącletnie panowanie Mesjasza, w którym mamy nadzieję uczestniczyć, dla błogosławienia i podniesienia świata. (ang. Strażnica01.01 1908 s. 4111 [reprint]).
„Nie ma wątpliwości, że proroctwo to zostanie w pełni zgodne z innymi proroctwami dotyczącymi zakończenia czasów pogan i inauguracji Tysiącletniego Królestwa w roku
„Z drugiej strony, tysiąc lat od roku 1915, kiedy ten świat zostanie całkowicie przekazany Chrystusowi, doprowadzi nas do roku 2915, kiedy ten świat zostanie w pełni przekazany Ojcu” (ang. Strażnica 01.10 1910 s. 4695 [reprint]).
Interesujące jest to, że już w roku 1917, po śmierci Russella, Towarzystwo Strażnica stwierdziło, iż to szatan stał za wiarą w Tysiąclecie od roku 1915:
„Nie ulega wątpliwości, że Szatan wierzył, iż Królestwo Tysiąclecia miało nastąpić w roku
Rok 1918 – czy to początek Tysiąclecia?
We wrześniu 1916 roku Russell opublikował swój ostatni artykuł dotyczący chronologii. Miał on tytuł Żniwa jeszcze nie skończone. Jednak pomijał w nim skrzętnie temat Tysiąclecia, chociaż wiązał się on w jego naukach z omawianym „żniwem”, które wyznaczył na lata 1878-1918 oraz Królestwem Bożym ustanowionym „w kilka lat” po roku 1914. Rok 1918 stał się odtąd (od 1916 r.) datą kluczową dla pastora, choć na krótko, bo 2 miesiące później zmarł:
„Nie widzimy przeto przyczyny, dlaczego mielibyśmy wątpić, że Czasy Pogan skończyły się w październiku 1914 roku i że w następnych kilku latach nastąpi zupełny upadek ich władzy, a zostanie ustanowione Królestwo Boże przez Mesjasza. Lecz do tego czasu klasa Eliasza przejdzie poza zasłonę; ‘A gdy się Chrystus on żywot nasz pokaże, tedy i wy (Kościół) okażecie się z Nim w chwale’ (…)
Poprzednio wyobrażaliśmy sobie, że dzieło żniwa tj. zebrania Kościoła nastanie przed wypełnieniem się Czasu Pogan, lecz Pismo Święte nic o tym nie mówi. Nasza myśl opierała się jedynie na przypuszczeniu, lecz teraz widzimy, iż nie było ono usprawiedliwione. To żniwo należy do nowego okresu i nie może być porównywane ze starym. W każdym razie zbieranie pszenicy w wieku żydowskim nie skończyło się z rokiem 70, lecz w różnych stronach świata postępowało dalej. Bez wątpienia, że wielka liczba żydów skorzystała z nader przykrego doświadczenia i była lepiej przygotowaną, aby była zebraną do chrześcijańskiego gumna po zniszczeniu ich narodowej egzystencji. Podobnie możemy się spodziewać, że bardzo wielu może być jeszcze zebranych do niebieskiego gumna i nie możemy powiedzieć, aby tu można czas ograniczyć. Nadmieniamy tutaj, że niektórzy historycy pokazują, że czas wielkiego ucisku dla Żydów zakończył się w kwietniu R.P. 73, który równałby się z rokiem 1918.
Czy mamy żałować, że czas się przedłuża? Wcale nie, owszem cieszymy się, iż mamy sposobność głosić sławę Tego, który nas powołał z ciemności do dziwnej Swojej światłości; radujemy się także, widząc innych korzystających jeszcze i radujących się z Prawdy” (ang. Strażnica 01.09 1916 s. 5950-5951 [reprint]).
Tysiąclecie to przyszłość, bez podania daty rozpoczęcia
Szczególnie po roku 1914 Tysiąclecie stało się dla Russella przyszłością. Jakby zapomniał, że nauczał, iż ono już świta od lat 1872-1878.
W odpowiedzi na pytanie zadane w 1916 roku Russell stwierdził, że Tysiąclecie wciąż jest przed nami:
„[1916 r.] Podczas Tysiąclecia ludzie będą żyć w warunkach korzystnych i cudownych, przy końcu zaś tego okresu On Wielki Król i Pośrednik odda wszystkich Ojcu” (Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawane jemu liczne pytania 1947 [ang. 1917] s. 375).
Russell wielokrotnie używał sformułowań „w przyszłości, w Tysiącleciu”:
„W następnym Wieku, w Tysiącleciu, gdy Szatan będzie związany, a królowanie sprawiedliwości ustanowione, ludzkość, która będzie wówczas na próbie wiecznego życia lub wiecznej śmierci, znajdzie się w warunkach pod każdym względem bardziej sprzyjających drodze sprawiedliwości aniżeli obecnie” (Pastor Russell’s Sermons 1917 s. 747, tekst polski według Kazania Pastora Russella 2012 s. 746-747 [wyd. „Straż”, Białogard]).
„Usprawiedliwienie świata nie będzie natychmiastowe, ale będzie postępowało w ciągu tysiąca lat – Tysiąclecia. Można by wtedy powiedzieć, że świat jest tymczasowo usprawiedliwiony przez Pośrednika i Jego Królestwo...” (ang. Strażnica 15.09 1916 s. 5959 [reprint]).
„Chrześcijanin widzi okiem wiary – widzi chwałę, honor, nieśmiertelność i udział z Odkupicielem w przywilejach Tysiącletniego Królestwa, które wkrótce pobłogosławi świat Panowaniem Sprawiedliwości, w wypełnieniu modlitwy Pańskiej: »Przyjdź Królestwo Twoje; bądź wola Twoja jako w niebie, tak i na ziemi«.” (ang. Strażnica 15.09 1916 s. 284).
„Drugi Adam nie rozpocznie swojej pracy aż do Wieku Tysiąclecia, kiedy stanie się drugim Ojcem rodzaju ludzkiego, zajmując miejsce pierwszego Adama. Nie jest jeszcze Drugim Adamem. Ma być Drugim Adamem” (ang. Strażnica 01.10 1916 s. 5967 [reprint]).
Wreszcie 2 tygodnie przed śmiercią Russell nie dość, że wskazał, iż dopiero „jesteśmy na progu Tysiąclecia”, to jeszcze obwarował to stwierdzeniem „jeśli nasze zrozumienie nauk Biblii jest poprawne”:
„NASZE POGLĄDY NA TYSIĄCLECIE
Jeśli nasze zrozumienie nauk Biblii jest poprawne, jesteśmy na progu Tysiąclecia. A ten fakt wyjaśnia nie tylko postęp wynalazczości i nauk przyrodniczych, ale także dokończenie Tajemnicy dotyczącej łaskawych zamierzeń Boga dla naszego rodzaju, przepowiedzianych w Biblii w symbolach i typach. Jednak nasze oczekiwania wobec Tysiąclecia są inne, niż niektórzy mogliby przypuszczać” (ang. Strażnica 15.10 1916 s. 5970 [reprint] – If our understanding of the Bible's teaching is correct, we are on the threshold of the Millennium).
Jak zobaczymy poniżej, w innych wypowiedziach z tego samego okresu Russell podawał daty rozpoczęcia Tysiąclecia, twierdząc, że trwa ono już od ponad 40 lat.
Tysiąclecie w nauce C. T. Russella z października 1916 roku
Zaskakujący zwrot w kwestii datowania Tysiąclecia nastąpił w ostatnim miesiącu życia Russella. Wydaje się, że zrezygnował z koncepcji lat 1914-1915 i roku 1918, by ponownie skupić się na okresie lat 1873-1874. Może zabrakło mu już czasu na opracowanie nowych dat?
Rok 1873
Russell miesiąc przed śmiercią napisał do swoich Wykładów nowe Przedmowy Autora z datą 1 października 1916 roku. Zamieszczono je w wydaniach opublikowanych w roku
Ponownie wskazał na rok 1873 jako początek Millenium. W swojej argumentacji nawiązywał nie tylko do własnej chronologii i Biblii, ale także do „licznych wynalazków”:
„Zamieszczona tu chronologia biblijna wykazuje jasno, że skończyły się już sześć wielkich, tysiącletnich Dni, jakie zaczęły się od Adama, oraz że nastaje teraz Siódmy Wielki Dzień, tysiąc lat Panowania Chrystusa, począwszy od R. P. 1873. [ang. the great Seventh Day, the thousand years of Christ's Reign, began in 1873] Wypadki owych 43 lat, które według wskazówek tego tomu oznaczają początek tego siódmego tysiąclecia, zgadzają się zupełnie z proroctwami biblijnemi, jak to przy czytaniu znajdziecie. W ciągu tych 43 lat dokonano prawie wszystkich nowoczesnych wynalazków. Maszyna do szycia, jeden z pierwszych ważniejszych wynalazków, zbudowana została 43 lata temu [od daty wydania tego tomu w języku angielskim]. Od tego czasu mamy liczne wynalazki w zakresie maszyn i narzędzi, udogodnień fabrycznych, handlowych i domowych, a wszystko w obfitości i tanio – chociaż są to tylko ludzkie wynalazki. Wynalazki te skróciły godziny pracy i zmniejszyły pracę »w pocie czoła«, o czem wspomina Biblia, jako nieodłącznym skutku przekleństwa” (Nadszedł Czas 1919 s. I-II, słowa z Przedmowy Autora z 1 października 1916 r. [ang. 1917, 1923 s. II).
Rok 1874
Poniżej zamieszczamy fragment z ostatniego zapisanego kazania Russella, w którym mowa jest o roku 1874 jako brzasku Tysiąclecia, a nie o roku 1873, czy jakimkolwiek innym.
Wygłosił je tuż po jego śmierci przyszły prezes J. F. Rutherford (1869-1942).
Pierwotnie treść kazania znalazła się w angielskiej Strażnicy z 1 grudnia 1916 roku (s. 6013, reprint), a rok później w książce pt. Pastor Russell’s Sermons:
„Brzask rozpoczął się w roku 1874
Nie zatrzymujmy się teraz na omawianiu ciemności tej nocy i jej płaczu.
Obudźmy się i zauważmy, że brzask nowego Wieku zaczął już świtać. Przez ostatnie czterdzieści dwa lata jesteśmy już w nim i cieszymy się wieloma jego błogosławieństwami. Lecz błogosławieństwa te przyszły niepostrzeżenie jak złodziej w nocy, tak że mało kto mógł rozpoznać ich wielkie znaczenie. Niektórzy zwracali uwagę na fakt, że od roku 1874 znajdujemy się już w brzasku Tysiąclecia. Chronologia biblijna jasno uczy, że skończyło się sześć tysięcy lat od stworzenia Adama – sześć wielkich dni, po tysiąc lat każdy, o czym wspomina św. Piotr: »Dzień u Pana jest jako tysiąc lat« (2 Piotra 3:8). Teraz rozpoczął się wielki, siódmy dzień, liczący także tysiąc lat. Cieszymy się jego świtaniem. Będzie to wspaniały dzień! Cóż więc dziwnego, jeżeli jego brzask jest tak znamienny!” (Pastor Russell’s Sermons 1917 s. 792, tekst polski według Kazania Pastora Russella 2012 s. 792 [wyd. „Straż”, Białogard]).
Tak więc Russell przed śmiercią prawdopodobnie powrócił do pierwotnej koncepcji początku Tysiąclecia. Możliwe, że wspomniał o tych datach jedynie z powodu niepowodzenia swoich proroctw dotyczących lat 1914-1915 i chciał coś pozostawić swoim uczniom.
Jak C. T. Russell wyznaczał papiestwu naukę o Tysiącleciu
Russell nie tylko ciągle opracowywał i zmieniał swoje poglądy, ale także przypisywał własne interpretacje naukom głoszonym przez Kościół Katolicki. Twierdził, nie podając żadnych źródeł katolickich, że papiestwo naucza o Tysiącleciu, które miało trwać w latach 799-1799. Przyjmuje się, że poniższa nauka stanowiła jego ostateczne stanowisko w tej sprawie:
„Papiestwo twierdzi, że królestwo Boże, Wiek Tysiąclecia, było założone w roku 799 R. P., że trwało ono tysiąc lat, tak jak to Biblia głosi, iż Królestwo Boże trwać będzie; oraz, że skończyło się ono R. P.
Ale to nie była jedyna nauka Russella o Tysiącleciu papiestwa (czy rzekomo nauka papiestwa o Tysiącleciu). Poniżej wskazujemy inne.
Rok 1793 i koniec Tysiąclecia papiestwa
Russell w książce pt. Pokarm dla myślących chrześcijan napisał: „na ile to rozumiemy, twierdzi ono [papiestwo], że od roku 1793 trwa »mały czas«, kiedy to Szatan jest rozwiązany”. Jest to nawiązanie do Ap 20:3 („krótki czas” BT; „mały czas” BG):
„(...) papiestwo głosi, iż jest ono już teraz panującym królestwem Bożym, że tysiącletnie królowanie Chrystusa i Jego świętych nad ziemią wypełnia się w sprawowaniu rządów przez papiestwo jako władcę świata. Na ile to rozumiemy, twierdzi ono, że od roku 1793 trwa »mały czas«, kiedy to Szatan jest rozwiązany (protestantyzm będący jego przedstawicielem w celu zwodzenia), co jest – jak utrzymują – wypełnieniem zapisu z Obj. 20:9” (Pokarm dla myślących chrześcijan Białogard 2010 s. 130 [ang. 1881 s. 132]).
W jakich katolickich źródłach Russell mógł znaleźć informacje o roku 1793 w takim kontekście? Jego stwierdzenie „na ile to rozumiemy, twierdzi ono” kompromituje zarówno jego samego, jak i prowadzone przez niego badania.
Rok 1792 lub 1798 i koniec Tysiąclecia papiestwa
Pastor w innej publikacji pisał o Tysiącleciu papiestwa w latach 792-1792 oraz wspomniał rok 1798:
„Papiestwo twierdzi, że wyniesione do władzy, rzeczywiście pokonało wszystkich wrogów i że przez tysiąc lat rzeczywiście panowało nad królami ziemi. (Na ogół datowane, jak sądzę, od 792 do 1792 r.) I twierdzą, że tysiącletnie panowanie Chrystusa i jego świętych, o których mowa w Ap 20, miało miejsce, należy już do przeszłości i że okres od obalenia papieskiej władzy panowanie (1798) to »mały czas«, o którym mowa w wierszach 3, 7 i 8, podczas którego »diabeł zostaje uwolniony« (Protestantyzm i wszelka niewierność Kościołowi)” (ang. Strażnica grudzień 1879 s. 54 [reprint]).
Ten sam cytat patrz ang. Strażnica grudzień 1881 s. 305 reprint.
Wyrażenie Russella „jak sądzę” podważa wiarygodność jego dociekań, ujawniając, że zamiast przedstawiać dowody dotyczące Tysiąclecia, tworzy jedynie bezpodstawne oskarżenia.
Rok 1799 i koniec Tysiąclecia papiestwa
W innej publikacji Russell wymienił rok 1799, tak jak wskazaliśmy powyżej (Walka Armagieddonu [ang. 1897]):
„Papiestwo twierdzi, że ruch protestancki, »reformacja«, doprowadził do wydarzeń z 1799 roku, od których to czasu do 1870 roku następowało stopniowe niszczenie jego władzy politycznej i okres ten od 1799 roku uważa za »mały czas« (Ap 20:3), w którym diabeł zostaje uwolniony” (ang. Strażnica luty 1888 s. 1002 [reprint]).
Rok 1800 i koniec Tysiąclecia papiestwa
W kolejnej publikacji pastor określił Tysiąclecie papiestwa na lata 800-1800:
„TYSIĄCLECIE PAPIESTWA.
Jak prawdziwe Królestwo prawdziwego Chrystusa ma trwać 1,000 lat, tak podobnież Papiestwo to fałszywe królestwo spogląda wstecz na czas swej najwyższej świetności, która się rozpoczęta roku
Jak widzimy, Tysiąclecie papiestwa miało się kończyć w latach: 1792, 1793, 1798, 1799 i 1800.
Te same daty Russell podpierał innymi wyliczeniami, między innymi poprzez dodawanie okresu 1260 dni-lat (Ap 11:2-3; 12:6, 14; 13:5; Dn 7:25; 12:7) do różnych lat z VI wieku. To jednak zupełnie inne i szerokie zagadnienie, którego tu nie omawiamy.
Widzimy, jak wiele dat Russell wskazywał jako moment rozpoczęcia Tysiąclecia. Jedne związane były z wczesnymi działaniami religijnymi i życiowymi pastora (1872, 1873, 1874, 1875, 1878), a inne wyznaczane na przyszłość, prawie dosięgały kresu jego życia (1914, 1915). Russell nie przejmował się tym, że jedne daty przeplatały się z drugimi. Potrafił wyznaczać w jednym czasie różne lata, a nawet w jednej publikacji zamieszczał skrajne koncepcje (1874 i 1914). Tak czy inaczej, pastor przed śmiercią twierdził, że Tysiąclecie już świta, rozpoczął się jego brzask, a różne wynalazki upewniały go w tym przekonaniu. Nawet tytuł serii jego tomów, Brzask Tysiąclecia, nawiązywał do tego. Russell nie poprzestał na wyznaczaniu Tysiąclecia dla swoich potrzeb, ale trudnił się też określaniem różnych dat Millennium dla papiestwa. Wszystkie jego koncepcje zostały odrzucone przez jego następcę Rutherforda, gdy zaczął zbliżać się wyczekiwany rok 1925!
Oto podsumowanie Towarzystwa Strażnica dotyczące różnych jego dat:
„W świetle tych poprawionych tablic chronologii biblijnej dało się zauważyć, że poprzednie zastosowanie lat 1873 i 1878, jak również innych dat, które ustalono na ich podstawie i powiązano z odpowiednimi wydarzeniami z I wieku, było oparte na mylnych przesłankach” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 633).
Na zakończenie składam podziękowanie J. Romanowskiemu i K. Kozakowi za pomoc w tworzeniu tego tekstu.