Jak C. T. Russell zmieniał czas rozpoczęcia „odnowienia wszystkich rzeczy”
Jak C. T. Russell zmieniał czas rozpoczęcia „odnowienia wszystkich rzeczy”
Na początku informujemy, że artykuł nasz składa się z następujących rozdziałów:
Wprowadzenie do nauki o „odnowieniu wszystkich rzeczy”
Nauka C. T. Russella o „odnowieniu wszystkich rzeczy”
Nauka o „odnowieniu wszystkich rzeczy” tuż po śmierci C. T. Russella
Wprowadzenie do nauki o „odnowieniu wszystkich rzeczy”
Dzisiaj Towarzystwo Strażnica naucza, prawdopodobnie od roku 1939, że „odnowienie wszystkich rzeczy” (Dz 3:21), czyli restytucja (ang. restitution, restoration), rozpoczęło się w roku 1914. W Biblii Świadków Jehowy z roku 2018 tekst Dz 3:21 oddano słowami „rozpocznie się przywracanie wszystkiego”.
Oto teksty dotyczące obecnej nauki Świadków Jehowy:
„Wskutek tego od wysłania Chrystusa Jezusa z władzą królewską w roku 1914 był to czas przywrócenia czyli restytucji dla ludu Jehowy na ziemi. Nie tylko przywrócenia zagubionych prawd, lecz też restytucja urządzenia Królestwa wśród Jego ludu, przywrócenia organizacji teokratycznej...” (Strażnica Nr 12, 1952 s. 7, art. „Książęta mają panować w prawie” [ang. 01.12 1951 s. 722]).
Patrz też: ang. Strażnica 15.06 1939 s. 181; Strażnica Nr 6, 1945 s. 14 (ang. 01.03 1944 s. 67).
„Ten okres nazwano »czasem, gdy rozpocznie się przywracanie wszystkiego« (Dzieje 3:21). Rozpoczął się on w roku 1914. Co zostało wtedy przywrócone? Jezus został Królem w niebie. Jehowa znowu ustanowił więc króla, który Go reprezentował – potomka wiernego króla Dawida. Ale Jehowa przywrócił coś jeszcze. Krótko po tym, jak Jezus zasiadł na tronie, nareszcie zaczęto przywracać czyste wielbienie” (Strażnica luty 2024 s, 4).
Trzeba dodać, że Świadkowie Jehowy jeszcze w latach 30. XX wieku nauczali o rozpoczęciu restytucji nie od roku 1914, ale od 1878, 1918 oraz o czasie „krótko po” roku 1874:
„Naprawienie czyli przywrócenie wszystkich rzeczy, o którem mówił Jezus i Piotr apostoł, rozpocząć się musi w ten sposób, że ludowi Bożemu zwrócone zostaną ukryte w ciemnem średniowieczu prawdy, a to dzieło naprawienia niewątpliwie w czasie uwidocznienia się wtórej obecności Jezusa Chrystusa stale musi postępować naprzód. Należałoby się więc spodziewać, że początek dni zrozumienia proroctw leży krótko po ujawnieniu się wtórej obecności Pana i że to zrozumienie następnie coraz bardziej się powiększy. Pismo Św. dowodzi, że wtóra obecność Pana Jezusa Chrystusa rozpoczęła się w roku 1874 po Chr.” (Proroctwo [ang. 1929] pol. ok. 1934, Copyright 1929 s. 72 [patrz ogłoszenie o wydaniu polskim Strażnica 15.05 1934 s. 146]).
„Naprawienie czyli przywrócenie wszystkich rzeczy, o którem mówił Jezus i apostoł Piotr, rozpocząć się musi w ten sposób, że ludowi Bożemu zwrócone zostaną ukryte w ciemnem średniowieczu prawdy. Dzieło naprawienia będzie postępować podczas wtórej obecności Jezusa Chrystusa. Stąd należałoby się więc spodziewać, że dni zrozumienia proroctw rozpoczną się po ujawnieniu wtórej obecności Pana i że będą powiększająco postępować w dalszym ciągu. Pismo Św. dowodzi, że wtóra obecność Pana Jezusa Chrystusa rozpoczęła się w przybliżeniu około 1878 roku Pańskiego” (Strażnica 15.12 1931 s. 383 [ang. 15.09 1931 s. 283]).
„Restytucja musiała się zapocząć z przywróceniem prawdy dla sprzymierzonego ludu Bożego. Jedna wielka prawda, jakiej wierni muszą się nauczyć po przyjściu Jezusa Chrystusa do świątyni, jest znaczenie imienia Jehowy i że zwierzchni cel jest usprawiedliwić imię jego. (...) Zastosowanie tegoż proroctwa zapoczyna się szczególnie od roku
Patrz też: Jehovah 1934 s. 340; Strażnica 15.09 1934 s. 278.
W jeszcze innej publikacji z roku 1932 zasugerowano rok 1875, który miał wyznaczać początek restytucji:
„Kiedy to było mówione, Jezus znajdował się w niebie i jego działalność musiała się przeto ograniczyć do nieba aż do czasu jego wtórego przyjścia i początku restytucji. Po śmierci apostołów głoszona przez nich prawda została zaciemniona (...) Jak wykazują fakty, Pan zgodnie z proroctwami około roku 1875 po Chr. zaczął przywracać swoim naśladowcom prawdę” (Domowe ognisko i szczęście 1932 s. 6-7).
Widzimy więc, że w latach 30. XX wieku w Towarzystwie Strażnica funkcjonowało jednocześnie wiele różnych dat tego samego wydarzenia.
Nauka C. T. Russella o „odnowieniu wszystkich rzeczy”
C. T. Russell (1852-1916), od 1884 r. prezes Towarzystwa Strażnica, przykładał wielką wagę do nauki o „odnowieniu wszystkich rzeczy”.
Frazę „Dz 3:19-
Od kogo Russell przejął tę naukę?
Świadkowie Jehowy piszą, że kaznodzieja George Storrs (1796-1879), przyjaciel i nauczyciel pastora, miał „korzystny wpływ” na niego w kwestii restytucji i innych nauk:
„Doszedł też do wniosku, że skoro źli nie są nieśmiertelni, to nie ma wiecznych mąk (...) Ugruntowane na Piśmie Świętym poglądy Storrsa w kwestii śmiertelności duszy, jak również przebłagania i restytucji(przywrócenia tego, co zostało stracone w wyniku grzechu Adama; Dzieje 3:21) niewątpliwie wywarły silny, korzystny wpływ na młodego Charlesa T. Russella” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 45-46).
Drugą osobą, która miała jakiś wpływ na Russella w sprawie omawianej nauki, był Henry Dunn (1801-1878):
„Jedną z tych osób był Henry Dunn. Pisał on o »naprawieniu wszech rzeczy, które opowiedział Bóg przez usta swych świętych od wieku Proroków« (Dzieje 3:21, Wujek 1599). Dunn wiedział, że to naprawienie ma się wiązać z wydźwignięciem rodzaju ludzkiego na ziemi do stanu doskonałości podczas Tysiącletniego Panowania Chrystusa. Ponadto szukał odpowiedzi na pytanie nurtujące wiele osób: Kto będzie żył wiecznie na ziemi? Wyjaśnił, że chodzi o miliony zmartwychwstałych ludzi, którzy mają być uczeni prawdy oraz otrzymać sposobność okazania wiary w Chrystusa” (Strażnica 15.08 2009 s. 15).
Russell wspomniał w roku 1879 o tych dwóch osobach:
„(...) bracia G. Storrs, Henry Dunn i inni głosili i pisali o »czasach naprawienia wszystkich rzeczy, co był przepowiedział Bóg przez usta wszystkich świętych swoich proroków od wieków« (Dzieje Ap. 3:21” (Dodatek do ang. Strażnicy lipiec 1879, Do czytelników „Zwiastuna Poranka” s. 2).
Natomiast co do pierwotnej daty początku „odnowienia wszystkich rzeczy” wpływ na Russella miał adwentysta N. H. Barbour (1824-1905), jego współpracownik w latach 1876-1879. Towarzystwo Strażnica podaje, że wprowadził on pastora w sprawy chronologii:
„»Kiedy spotkaliśmy się po raz pierwszy«, pisał później Russell, »Barbour dużo się ode mnie dowiedział o pełni restytucji ugruntowanej na odpowiedniej wartości okupu złożonego za wszystkich, a ja wiele się od niego nauczyłem o chronologii«. Barbourowi udało się przekonać Russella, że w roku 1874 rozpoczęła się niewidzialna obecność Chrystusa” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 46).
Nie przez przypadek wykładnia Barboura z roku 1875 pokrywa się z jedną z nauk Russella. Obaj wyznaczyli początek „odnowienia wszystkich rzeczy” na rok 1875. Oto nauka Barboura tuż przed poznaniem Russella (1876):
„Jubileuszowe cykle dowodzą, że początek »czasów restytucji wszystkich rzeczy« nastąpił wraz z początkiem obecnego roku żydowskiego, rozpoczynającego się 6 kwietnia 1875 roku. A »czasy pogan« wygasają w ten sposób: do 606 lat przed Chr., dodajmy 1874 lat po Chr.; który to rok żydowski zakończył się 5 kwietnia; i jeszcze 40 lat, a więc mamy pełny okres; 606, 1874 i 40, to jest
Zanim przejdziemy do konkretnych dat wyznaczanych przez Russella popatrzmy, jak pod koniec swego życia, w roku 1914, zapewniał on, że restytucję da się „już widzieć”, choć to dopiero jej początek (porównaj wypowiedzi poniżej, że jej nie widać):
„Błogosławieństwo Restytucji obiecane w proroctwach dają się już widzieć. Lecz znajdujemy się dopiero w początku tysiąclecia, w którym pod kierownictwem Chrystusowem Boska Mądrość i Moc niezawodnie zdziała cudowne zmiany w naturalny sposób” (Stworzenie czyli historja biblijna w obrazach 1914 s. 95).
„Odnowienie wszystkich rzeczy” od roku 1875
Rok 1875 jako początek restytucji Russell przyjął z nauk Barboura, jak podaliśmy powyżej. W roku 1877 pisali o tym w ich wspólnej książce Trzy światy:
„System liczenia sabatów i każdego kolejnego jubileuszu był częścią prawa; stąd ten system liczenia nie może przeminąć, »aż się wszystko wypełni«; i ten system liczenia, kontynuowany do chwili obecnej, dowodzi, że wielki jubileusz, czyli »czasy naprawienia wszystkich rzeczy« (Dzieje Apostolskie 3:19), rozpoczął się 6 kwietnia roku 1875. »Czasy naprawienia« oznaczają cały wiek restytucji, który będzie trwał co najmniej tysiąc lat, a być może trzysta sześćdziesiąt tysięcy; a fakt ich rozpoczęcia nie wiąże się z niczym bardziej widocznym dla nas niż [paruzja], obecność Chrystusa i postęp dzieła żniwa tego wieku” (The Three Worlds, and the Harvest of This World 1877 s. 93-94 – The system of counting the sabbaths, and each succeeding jubilee, was a part of the law; hence, that system of counting cannot pass away “till all be fulfilled;” and that system of counting, continued to the present time, proves that the great jubilee, or “times of restitution of all things,” (Acts 3:19), began on the 6th of April, A. D. 1875. The “times of the restitution,” mean the whole restitution age, which will be at least one thousand years, and possibly three hundred and sixty thousand; and the fact of their having begun, involves nothing more visible to us than the [parousia], presence, of Christ, and the progression of the work of the harvest of this age,).
Zauważmy, że w roku 1877 autorzy ci nie mieli pełnego przekonania czy Tysiąclecie potrwa 1000 lat, czy 360 000! Nawet określenie „co najmniej tysiąc lat” nie wskazuje na „literalną” liczbę 1000.
Oto fragmenty o restytucji z publikacji napisanych już samodzielnie przez Russella:
„»Cykle Jubileuszowe« dowodzą, że wielki jubileusz, czyli »czasy naprawienia wszystkiego« [ang. times of restitution of all things], miał rozpocząć się w roku 1875. Jest to jasny i mocny argument oparty zarówno na »Prawie«, jak i na Prorokach; Nikomu jeszcze nie udało się go obalić. Wierzę, że nikt nie może go obalić ani nawet wskazać w nim słabego punktu, ponieważ pochodzi od Pana. Teraz, pamiętając o tym, zwróć się do Dziejów Apostolskich 3:21 i usłyszmy, jak Piotr pod natchnieniem mówi: Niebiosa przyjmą Jezusa aż do czasu naprawienia wszystkiego. Czy nie jest jasne, że jeśli czasy restytucji rozpoczęły się w 1875 roku, niebiosa już Go nie zatrzymają” (ang. Strażnica sierpień 1880 s. 123 [reprint]).
„Dokładne badanie czasów i pór nauczanych w Piśmie przekonało nas, że Pan miał być obecny w
Z czasem pastor modyfikował tę naukę, bo chciał pogodzić rok 1874 z 1875:
„Podwójne świadectwo Zakonu i Proroctwa upewnia nas, że błąd nie mógł zakraść się, i przeto twierdzimy, iż r. 1875 (począwszy od Października, R. P. 1874) jest właściwą datą rozpoczęcia się Restytucyi i obecności naszego Pana, którego niebiosa obejmowały do owego czasu” (Nadszedł Czas 1919 s. 215 [ang. 1889 s. 196]).
Patrz też jw. s. 203 (ang. s. 183-184) – wyłącznie o roku 1875.
W roku 1909 pojawiła się jeszcze jedna publikacja mówiąca zarówno o roku 1875, jak i o 1874:
„(...) do pierwszego roku Czasów Restytucji wszechrzeczy, roku 1875 n.e.” (Berean Bible Teachers’ Manual 1909 s. 45 – (...) to the first year of the Times of Restitution of all things,
Por. jw. s. 46 – the Times of Restitution of all things, October, A. D. 1874. (patrz też jw. s. 78, 147).
„Odnowienie wszystkich rzeczy” od roku 1874
W mniej więcej tym samym czasie, gdy rozwijała się nauka o restytucji zaczynającej się w roku 1875, pojawiła się nowa wykładnia odnosząca się do roku 1874:
„Zatem, gdyby Wielki Jubileusz miałby trwać tylko rok tak, jak w figurze, rozpocząwszy się w październiku R. P. 1874, skończyłby się przy końcu 2499 lat, czyli w październiku R. P. 1875. Lecz ten Jubileusz nie jest typem lub obrazem, ale rzeczywistością; nie jest Rokiem Jubileuszowym, ale pozafiguralnem Tysiącleciem Restytucyi wszystkich rzeczy, jakie rozpoczęło się w październiku R. P.
„Wykazaliśmy już, że data wtórego przyjścia naszego Pana i brzask Czasów Restytucyi wypadają na Rok Pański 1874. Powinniśmy więc spodziewać się jakichś znaków przywrócenia łaski Bożej dla cielesnego Izraela wkrótce po R. P. 1874, jako jedną z pierwotnych oznak pracy restytucyjnej. I rzeczywiście, z wystarczającą pewnością, widzimy, jak łaska ta zaczyna do nich powracać” (Nadszedł Czas 1919 s. 233 [ang. 1889 s. 211]).
„Wielki, pozafiguralny Jubileusz, Czasy Restytucyi za wszystkie rzeczy, rozpoczął się w roku 1874, kiedy to zaczęła się obecność Wielkiego Przywróciciela” (Nadszedł Czas 1919 s. 413 [ang. 1889 s. 363]).
„Nie ulega wątpliwości, że Ten sam Wszystko-wiedzący, Który pouczył nas za pośrednictwem Chronologii, że sześć tysięcy lat od stworzenia Adama ukończyło się R. P. 1872 i że siódmy tysiąc, Wiek Tysiąclecia, rozpoczął się wówczas, Ten sam, który przez cykle Jubileuszowe pouczył nas, że Pan nasz będzie obecny i zacznie Czasy Restytucji w jesieni roku 1874, oraz Ten sam, Który wykazał nam za pośrednictwem Czasów Pogan, że rzeczy te nie nastaną gwałtownie, lecz stopniowo przeprowadzone będą w ciągu czterdziestu lat (...) należy przyjąć obecność Pańską, trwanie żniwa i pracę restytucyjną (zaczynają się powrotem łaski dla Izraela)” (Nadszedł Czas 1919 s. 271 [ang. 1889 s. 271]).
„Data wyznaczona przez cykle Jubileuszowe jako początek Czasów Restytucji (Dz 3:19-21), 20 września
Słowa Russella, że „błogosławieństwa restytucji tak naprawdę rozpoczynają się w tym ucisku”, wyglądają na drwinę z ludzi, którzy wierzą w „odnowienie wszystkich rzeczy”:
„(...) żyjemy w Dniu Obecności Pańskiej od roku 1874 – że wtedy rozpoczęły się czasy restytucji, Wiek Tysiąclecia – że pierwszą częścią tego wieku jest »dzień zemsty« lub »dzień ucisku«, okres czterdziestu lat od 1874 do 1914 roku i że wspaniałe błogosławieństwa restytucji tak naprawdę rozpoczynają się w tym ucisku, który jest błogosławieństwem w przebraniu, łamaniem na kawałki i usunięcie obecnych rządów i systemów...” (ang. Strażnica maj 1886 s. 851 [reprint]).
Patrz też: ang. Strażnica 01.10 1904 s. 3437 (reprint); Co Pismo Święte mówi o powrocie naszego Pana – Jego paruzji, objawieniu i epifanii 1920 s. 34 (ang. 1900 s. 36).
„Badacze Pisma Św. rozumują w ten sposób: Jeżeli liczba Jubileuszy miała być 70, i jeżeli każdy okres miał 49 lat, wtedy 70 okresów licząc od czasu, odkąd Jubileusze zostały ustanowione pokazałyby pozaobrazowy Jubileusz, którym jest: »Czas Naprawienia«, który rozpoczął się około R. P.
Obecnie Towarzystwo Strażnica pisze nieprawdę o swojej dawnej nauce, wspominając, że „być może” wierzono w restytucję związaną z rokiem 1874:
„Obliczenia oparte na tym cyklu doprowadziły do wniosku, że być może jesienią 1874 roku nastał dla całej ziemi większy rok jubileuszowy, że chyba właśnie wtedy powrócił Pan i rozpoczęła się jego niewidzialna obecność oraz »czas naprawiania wszystkich rzeczy« (Dzieje 3:19-21, Bg)” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 631).
„Odnowienie wszystkich rzeczy” od roku 1881
Wydaje się, że Russell „odnowienie wszystkich rzeczy” połączył z rokiem 1881 dopiero w roku 1891, w którym wydał swój trzeci tom Wykładów. Wtedy przydatna mu była w nowej kalkulacji chronologicznej Wielka Piramida i jej wymiary. Jak widzieliśmy, w drugim tomie Wykładów z roku 1889 pisał jeszcze o latach 1874-1875!
Oto pierwszy tekst pastora o roku 1881 i dziwna metoda udowadniania czegoś, czego nie widać:
„Ktośkolwiek może zapytać: Czy w Październiku 1881 ukazał się jaki początek naprawiania wszystkich rzeczy t. j. restytucyi? Odpowiadamy na to, że coś takiego co świat mógłby zauważyć nie stało się. My dotąd jeszcze postępujemy wiarą a nie widzeniem. Wszelkie przygotowania do tego wielkiego dzieła można uznać jak krople deszczowe, które z czasem orzeźwią całą ziemię. Co się stało w roku 1881, jak i to, co się stało w roku 1874, może być rozpoznane tylko oczami wiary w świetle Słowa Bożego. Ponieważ to był czas, w którym skończyło się wysokie powołanie, zatem i pora na rozpoczęcie głoszenia o Restytucyi – czyli na trąbę Jubileuszową” (Przyjdź Królestwo Twoje 1919 s. 417-418 [ang. 1891 s. 363; 1914 s. 367]). Patrz też ed. polska jw. s. 415-416.
„Lokalizacja dolnego końca studni, pokazująca datę
Z czasem pojawiały się w otoczeniu Russella kolejne osoby, które nie dowierzały w to, że „odnowienie wszystkich rzeczy” już trwa. Pastor, jak w powyżej cytowanym tomie, także w odpowiedziach na pytania dawał do zrozumienia, że efekty restytucji mogą być niewidoczne! W jednej ze Strażnic zamieścił nawet opracowanie na kilka stron na ten temat (patrz ang. Strażnica 01.08 1900 s. 2675-2678 [reprint]). Oto fragment tego opracowania:
„Nie zamierzaliśmy wysuwać myśli, że w roku 1881 i zaraz po tym należało się spodziewać restytucji fizycznej, umysłowej i moralnej. Faktycznie nie widzimy, aby taka restytucja fizyczna była w procesie i nie należy spodziewać się tego, aż ofiary Dnia Pojednania (ofiary Chrystusa i Kościoła, w tym wieku ewangelicznym) zostaną dopełnione” (ang. Strażnica 01.08 1900 s. 2676 [reprint]).
W innej publikacji Russell właściwie wycofał się z głoszenia restytucji w takiej formie, jaką przedstawiał wcześniej:
„O Restytucji: Od początku albo przynajmniej od roku 1881 utrzymywaliśmy, że obecnie żyjemy w »czasach restytucji« (Dz. Ap. 3:21); że zarysy dzieła restytucji zapoczątkują się upadkiem i zniszczeniem rzeczy spokrewnionych z obecnym porządkiem, przygotowując miejsce dla nowych rzeczy. Podawaliśmy ilustrację w pierwszym i drugim tomie Brzasku [tzn. Wykładów] o porządkach nowych rzeczy, przyrównując do kontraktu na nowy budynek, który opiewa na zburzenie starego zabudowania, na miejscu, którego ma być wzniesiona nowa budowa – więc pierwszym zarysem pracy, to byłoby oczywiście burzenie starego budynku. Takiego samego przekonania jesteśmy i teraz, że nic więcej ponadto nie możemy się spodziewać, że nie możemy teraz spodziewać się osobistej i fizycznej restytucji. Kilka lat temu byliśmy pod wrażeniem, że pewne znaki fizycznej restytucji dla rodzaju ludzkiego mogłyby się okazać w tym okresie »żniwa«, czyli w okresie zachodzącym; lecz wszelkie pytania na ten temat zostały rozwiane w minionych latach, gdyż jasno zrozumieliśmy, że porządek nowych rzeczy ze swymi błogosławieństwami nie nastąpi prędzej, aż całe »Ciało« pozafiguralnego Kapłana będzie skompletowane – aż całe dzieło pojednania się skończy (...) Kilka lat temu byliśmy mniej ostrożni, niż teraz jesteśmy w wyrażeniu się o czasach restytucyjnych, gdy ten przyszły stan określaliśmy stanem »powołania« do restytucji. Winniśmy byli być więcej szczegółowymi, bardziej oględnymi, mówić raczej, że »Trąba Jubileuszu« (Obj. 11:15) zatrąbi na obwieszczenie początku czasów restytucji. Dzieło to jest teraz sprawowane przez literaturę wydawnictwa Strażnicy itd.” (ang. Strażnica 01.11 1901 s. 2901 [reprint]).
Z tego obszernego fragmentu widać, jak Russell zmienił swoją naukę pod wpływem nieubłaganych faktów, wskazując, że restytucja to tak naprawdę przyszłość, a nie coś, co miało miejsce od czasu powrotu Jezusa w 1874 czy od 1881 roku. Ta obecna jest niewidzialna, zauważalna tylko „oczyma wiary”.
Oto kolejny fragment, już bez daty restytucji, ale o „trąbieniu” o niej i ogłaszaniu, że będzie:
„[1905] Kiedy rozpocznie się wielki jubileusz świata i czy jubileusz jest czymś innym od Tysiąclecia?
Odpowiedź. – Nie, jest to dalszy ciąg obrazu. Znajdujemy się w czasie wielkiego jubileuszu już teraz. Ktoś może powie: My jednak nie widzimy restytucji! Zauważmy więc, jak było w figurze. Czy jubileusz rozpoczął się wśród nocy i czy zaraz każdy powrócił do swej posiadłości? Nie, ludność ani nie wiedziała, że jubileusz nadszedł, lecz kapłani mieli to ogłosić ludowi przez trąbienie w pewnego rodzaju srebrne trąby. Obecnie znajdujemy się w pozafigurze tego czasu. Wy trąbicie w srebrne trąby prawdy w waszym sąsiedztwie, a ja trąbię w swoim; ogłaszamy jubileusz” (Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawane jemu liczne pytania 1947 [ang. 1917] s. 197).
„Odnowienie wszystkich rzeczy” od roku 1914
Jak widzieliśmy w cytowanych fragmentach, Russell z czasem przeniósł błogosławieństwa restytucji w sferę „wiary”. Stały się one w tamtym czasie niewidzialne. Nie mógł jednak zaprzestać obiecywania widzialnych efektów „odnowienia wszystkich rzeczy”. Co zrobił? Otóż przeniósł je na przyszłość. Na początek restytucji najlepiej nadawał się rok 1914:
„Z tego punktu widzenia patrząc, jesteśmy skłonni do rozpatrywania ostatnich doświadczeń Elizeusza po przejściu Jordanu, jako figurujące jeszcze i na inną klasę – klasę restytucyjną spomiędzy ludzi, pod warunkami restytucji, które, jak wierzymy, zaczną wchodzić w życie od roku Pańskim 1914 i w niedalekiej przyszłości potem ukażą się Starożytni Godni, którzy staną się przedstawicielami królestwa niebieskiego i jako przewodniczący ludzkości, będą kierować, kontrolować i wpływać na sprawy ludzkości” (ang. Strażnica 15.09 1904 s. 3429 [reprint]).
„Pamiętajmy, że październik 1914 roku oraz ustanowienie Królestwa Chrystusowego nie mają nic wspólnego ze spaleniem świata, jak niektórzy sądzą. Wprost przeciwnie, oznaczają one błogosławieństwo dla świata, wyznaczają początek tego, o czym św. Piotr pisał takimi słowami: »Czas naprawienia wszystkich rzeczy, co był przepowiedział Bóg przez usta wszystkich świętych swoich proroków od wieków« (Dzieje Ap. 3:19-23).” (ang. Strażnica 01.08 1911 s. 4867 [reprint]).
Oczywiście Russell przewidywał, że i rok 1914 może nie przynieść początku restytucji. Nadal byłaby ona gwarantowana w przyszłości, bo przecież „zewnętrzne oznaki restytucji mnożą się ze wszystkich stron”:
„Załóżmy jednak na przykład, że październik 1914 roku minie i nie zdarzy się żaden poważny upadek pogańskich władz. Czego by to dowodziło lub czemu zaprzeczało? Nie obaliłoby to żadnego elementu Boskiego Planu Wieków. Cena okupu z Kalwarii nadal pozostałaby gwarancją ostatecznego wypełnienia wielkiego Boskiego zamierzenia względem restytucji ludzkości. (...) Przypuśćmy, że nasze obliczenia chronologiczne (nigdy nie przedstawiane jako nieomylne) miałyby się okazać omylne i błędne. Naszą konkluzją byłoby jedynie to, że błąd nie może być bardzo duży. Zewnętrzne oznaki restytucji mnożą się ze wszystkich stron, informując nas, że wzejście Słońca Sprawiedliwości jest już bardzo bliskie. Tendencje do tworzenia federacji kościołów zaświadczają o tym samym, co zgodne jest z zapowiedziami Pisma Świętego odnoszącymi się do warunków, jakie będą panowały przy samym zakończeniu obecnego Wieku. Także poruszenie między Żydami wskazuje na ożywienie i przygotowania prowadzone przez Mesjasza, co również potwierdza nasze oczekiwania związane z zakończeniem obecnego Wieku. Napięcia w obszarze spraw społecznych, politycznych i finansowych zwiastują, że czas wielkiego ucisku i anarchii, którym ma się zakończyć ten Wiek, jest bardzo nieodległy i nie powinien nastąpić dużo później – jeśli w ogóle miałby nastąpić później – niż w październiku 1914 roku. Jeśliby zaś data ta minęła, oznaczałoby to jedynie, że nasz »budzik« – czyli nasza chronologia – załączył się nieco za wcześnie.” (ang. Strażnica 01.01 1911 s. 4736-4737 [reprint]).
„Odnowienie wszystkich rzeczy” od roku 1915
Zawsze wspominamy, że rok 1915 był tylko ‘rezerwową’ datą dla roku 1914. Winny temu był albo poślizg w nadejściu oczekiwanych wydarzeń, albo uwzględnianie innego kalendarza, albo wreszcie „oczekiwaliśmy niewłaściwych rzeczy we właściwym czasie” (patrz poniżej).
Już w roku 1893 Russell przedstawił swoją wizję-marzenie, przenosząc się w niej w rok 1915, w którym „Bóg zapewnił restytucję”:
„A teraz (1915 r. n.e.) świat ma już dość swoich daremnych wysiłków, by ustanowić i utrzymać zadowalający, dający pokój i dobrobyt rząd. Nadszedł czas, aby Królestwo Boże zaczęło odbudowywać społeczeństwo na zasadach sprawiedliwości i miłości. Duchowe Królestwo (Chrystus i Kościół) obecne na świecie i posiadające wszelką moc (ale niewidzialne dla ludzkości), rozpoczyna swoją pracę od wskrzeszenia wiernych zwycięzców z przeszłości (wspomnianych w Hbr 11). Wychodzą na świat doskonali ludzie, ponieważ przeszli swoją próbę w tym życiu i to zadowalająco w oczach Boga (Hebr. 11:39), a także ludzie, ponieważ należeli do ludzkiej rodziny, dla której Bóg zapewnił restytucję – do takiej natury, której doskonałości zostały utracone przez upadek. »Tych wszystkich« jest niewielu, a ich pojawienie się wśród ponownie zgromadzonych Żydów w Palestynie nie jest całkowitym zaskoczeniem, ponieważ wszyscy oczekują jakiejś łaski Bożej dla Izraela. Ich wygląd, nie mniej niż ich wyższe talenty i mądrość, silnie kontrastują z niedoskonałymi ludźmi wokół nich i od razu przynoszą im szacunek i posłuszeństwo Izraelitów. Nauczeni wiary w zmartwychwstanie, ludzie są gotowi domyślać się, kim oni są, nawet bez ich wyjaśnień. Wkrótce stają się uznanymi władcami Palestyny” (ang. Strażnica 15.05 1893 s. 1529 [reprint]).
Z czasem pastor stwierdził, że restytucja będzie miała miejsce „nie wcześniej niż w roku 1915”:
„Kiedy rozlegnie się to wezwanie i przywileje restytucji zostaną zaoferowane ludzkości, stanie się tak, jak oświadczył Prorok, że odtąd nikt nie będzie umierał za grzech Adama ani za grzech swoich ojców, lecz tylko za swój własny grzech . (...) Rozumiemy, że ten czas nadejdzie dopiero po czasie ucisku – nie wcześniej niż w roku 1915. Według naszego zrozumienia, począwszy od tej daty, Królestwo zostanie w pełni ustanowione...” (ang. Strażnica 01.08 1900 s. 2677 [reprint]).
W styczniu 1914 roku Russell zaczął powątpiewać w to, że restytucja rozpocznie się w roku 1915:
„Jeżeli październik 1915 roku minie, a my będziemy jeszcze tu i porządek rzeczy będzie taki sam jak obecnie, i świat, oczywiście, czynić będzie postępy na drodze pogodzenia sporów, i nie będzie widoku Czasu Ucisku, i nominalny kościół nie połączy się w federację, itd., to powiedzielibyśmy, iż widocznie uczyniliśmy pomyłkę gdzieś w naszym obliczeniu. W takim wypadku uczynilibyśmy przegląd proroctw dalej, by zobaczyć, czy można znaleźć pomyłkę. A potem pomyślelibyśmy, czy oczekiwaliśmy niewłaściwych rzeczy we właściwym czasie? Wola Pańska może na to dozwolić. Nasze oczekiwanie jako Kościoła jest takie, że nasza przemiana jest bliska. Żadne błogosławieństwa restytucji nie mogą przyjść na świat, aż po uwielbieniu Kościoła” (ang. Strażnica 01.01 1914 s. 5374 [reprint]).
Widzimy, że Russell ‘przeniósł’ restytucję na czas po „uwielbieniu Kościoła”, to znaczy po zabraniu go wraz z jego zwolennikami do nieba.
W specjalnej nowej Przedmowie Autora z 1 października 1916 roku, zamieszczonej w piątym tomie Wykładów, Russell wspomina nie o trwającej restytucji, ale o „przypisaniu” jej do dalszej przyszłości:
„Jedynie na tych warunkach otrzymaliśmy to przypisanie naszych przyszłych błogosławieństw Restytucyi (...)
Gdybyśmy pisali ten Tom na nowo, uczynilibyśmy w nim tu i ówdzie małe zmiany, w zdaniach zgodnie do tego cośmy tu przedstawili. Przeto prosimy naszych czytelników, aby mieli to w umyśle. Zmiany te nie są do tego stopnia abyśmy mogli powiedzieć że książka ta jest nie dobra – tylko to, że zdania nie są zupełnie tak jasne jak mogłyby być, gdybyśmy pisali tom ten obecnie” (Pojednanie pomiędzy Bogiem i człowiekiem 1923 s. IV [ang. 1923 s. IV]).
W tym samym roku, a nawet miesiącu, pastor zmarł, a restytucja nie nadeszła ani wtedy, ani po kilku latach.
Zaznaczamy, że nie omawiamy w naszym artykule specjalnej restytucji dotyczącej Izraela, której Russell również poświęcał wiele uwagi. Łączył ją z rokiem 1878 lub 1874. Zamieszczamy tylko jeden fragment dotyczący tego zagadnienia:
„Ta restytucja jest wspomniana przez wszystkich proroków. Niektórzy odnoszą się do jednego jej elementu, inni do innego. Izajasz, Jeremiasz i Ezechiel wspominają wiele o przywróceniu cielesnego Izraela do łaski i do jego ziem. Mały początek jako część ogólnej restytucji, właśnie się rozpoczął, i jak już to uprzednio zaprezentowaliśmy, rozpoczął się w 1878 roku. Wtedy, właściwie, łaska nastała w dekrecie Berlińskiej konferencji, który umieścił Palestynę pod protekcją Anglików, co otworzyło drzwi dla właśnie rozpoczynającej się odbudowy. I na długo przed tym dowiadujemy się, że wyniki obecnej wojny Egipskiej przysłużą się temu jeszcze bardziej, czyli powrotu Izraela do łaski i odzyskania Palestyny” (ang. Strażnica październik/listopad 1882 s. 412-413 [reprint]).
Patrz też Nadszedł Czas 1919 s. 233, 271 (cytaty powyżej – o roku 1874).
Ta nauka podtrzymywana była przez Towarzystwo Strażnica aż do roku 1932. Więcej na ten temat patrz książka pt. Kiedy i dlaczego Świadkowie Jehowy odrzucili Żydów i syjonizm? W. Bednarski, Gdańsk 2021 (wyd. elektroniczne i papierowe).
Nauka o „odnowieniu wszystkich rzeczy” tuż po śmierci C. T. Russella
Po śmierci Russella (zm. 1916) w Towarzystwie Strażnica nastąpiła konsternacja. Mało kto widział, choćby oczyma wyobraźni, występujące jakieś znaki „odnowienia wszystkich rzeczy”. Padały słowa głosicieli, „że nie widzą jeszcze restytucji” (patrz poniżej). Jak zauważyliśmy, pastor twierdząc, że „postępujemy wiarą, a nie widzeniem”, wmawiał swoim wiernym, iż odbywa się ona niewidzialnie.
W publikacjach Towarzystwa Strażnica, podobnie jak w całej organizacji, pojawiło się zamieszanie z różnych powodów. W kwestii restytucji występowały dwie różne nauki równocześnie, i to w jednej książce z roku 1917. Jedna wykładnia odnosiła się do rozpoczętej już w 1874 roku restytucji, natomiast druga wskazywała na wydarzenie mające dopiero nadejść. Oto po dwa fragmenty o każdej z nich:
„(...) między upadkiem Adama roku 4128 przed Chrystusem a początkiem czasu naprawienia wszystkich rzeczy – Restytucya R. P.
„Telabib przeto reprezentuje początek nowej ery, zaranie czasów Restytucyi – Tysiąclecia. Tysiąclecie (Obj. 20:3, 4, 7) rozpoczęło się od roku 1874, wraz z powrotem naszego Pana” (Dokonana Tajemnica 1925 [ang. 1917] s. 431).
„Kiedy czasy Restytucyi wszystkich rzeczy nadejdą...” (Dokonana Tajemnica 1925 [ang. 1917] s. 631).
„Obecnie, kiedy Czasy Restytucyi nadchodzą...” (Dokonana Tajemnica 1925 [ang. 1917] s. 634).
Następca Russella prezes J. F. Rutherford (1869-1942) ‘wymyślił’ nową datę, rok 1925:
„Kiedy upłynęły Czasy Pogan, Badacze uważali, że okres restytucji jest bardzo bliski i dlatego od roku 1918 do 1925 głosili: »Miliony ludzi z obecnie żyjących nigdy nie umrą«. Wierzyli, iż wszyscy wówczas żyjący – a więc cała ludzkość – będą mieli sposobność dożyć restytucji i potem zostaną pouczeni o wymaganiach Jehowy warunkujących zaskarbienie sobie życia. Kto okaże się posłuszny, stopniowo osiągnie doskonałość. Buntownicy natomiast zostaną z czasem wytraceni na zawsze” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 163).
Rzeczywiście, znana publikacja Rutherforda z roku 1920 łączyła „wielki Jubileusz Restytucji” z rokiem 1925, który w powyższym fragmencie przemilczano:
„(…) około 1 kwietnia 1925 roku, około którego czasu spodziewać się należy zmartwychwstania zasłużonych Proroków i początku błogosławieństwa wszystkich narodów ziemi, żyjących jak i umarłych. Ostatni rok tych 3500 lat będzie sam rokiem jubileuszowym, świadczącym o antysymbolu, wielkim Jubileuszu Restytucji” (Miljony ludzi z obecnie żyjących nie umrą!, 1920, s. 76 [wydanie polonijne, s. 99]).
Po tej zmianie nauki wśród głosicieli Towarzystwa Strażnica nastąpiło kolejne zamieszanie. Dlaczego?
Ponieważ wśród nich i w publikacjach funkcjonowały dwie nauki i dwie daty: 1874 i 1925. Jedna Russella, a druga Rutherforda. Z tego powodu głosiciele zaczęli zadawać Towarzystwu Strażnica kłopotliwe pytania:
„Czy daty 1874 i 1925 są początkami dwóch czasów restytucji? (…)
My uważamy, że figura jubileuszu zaczęła się liczyć w roku 1575 przed Chr., 3500-letni okres, obejmujący figurę skończyć się musi w roku 1925-ym, i że wtenczas musi zacząć się funkcjonowanie pozafigury. Wynika zatem z tego, że w roku 1925-ym nastąpi początek restytucji wszystkiego, co stracono…” (Strażnica 01.12 1922 s. 378 [ang. 01.11 1922]).
Dziwne jest to, że w innych publikacjach nadal restytucję łączono z rokiem
„Rok ten (1874) zaznaczył wtórą obecność naszego Pana (…) Restytucja zaczęła się w roku 1874. Niektórzy mieli trudności zrozumieć to, mówiąc, że nie widzą jeszcze restytucji. Zrozumieć należy, że restytucja nie jest ograniczona wyłącznie do tego, aby tylko człowiek był przywrócony do swego pierwotnego stanu doskonałości. (...) rozpoczęła się restytucja, czyli przywrócenie wielkich podstawowych prawd planu Bożego” (Strażnica 15.04 1924 s. 117 [ang. 01.04 1924 s. 101]).
„Jehowa posłał Eljasza. Zgodnie z tym faktem, restytucja rozpoczęła się w 1874 roku. Restytucja nie ogranicza się na samem przywróceniu człowieka do pierwotnego stanu doskonałości. (...) Około roku 1874 rozpoczęło się przywrócenie wielkich fundamentalnych prawd planu Bożego” (Strażnica 01.12 1927 s. 366; I.B.S.A. Year Book 1927, tekst do rozważań na 17 grudnia 1927 r.; I.B.S.A. Year Book 1928, tekst do rozważań na 14 grudnia 1928 r.).
„Ani nawet głoszenie przez Studentów Biblijnych od 1874 o przyjściu czasów restytucji nie dokonało kazania tej ewangelji” (Strażnica 15.03 1929 s. 92 [ang. 01.12 1928 s. 364]).
Do 1927 roku nadal publikowano Wykłady Russella, w których wymieniano daty 1874, 1875 i 1881.
Kilka lat po rozgłaszanym roku
Widzimy, że choć Russell przejął od Barboura rok 1875 i powiązał go z początkiem „odnowienia wszystkich rzeczy”, to jednak kilka razy ‘korygował’ czas nastania restytucji. Zmieniał też kwestię jej widzialności lub niewidzialności. Początkowo uznawano ją za wydarzenie, które miało miejsce we wczesnych latach jego działalności (1874, 1875 i 1881 r.), jednak z biegiem czasu stała się wydarzeniem, na które dopiero oczekiwano (1914, 1915, po 1915 r.).
Po śmierci Russella jego następca przeniósł restytucję na rok 1925, jednak ta data również okazała się nietrafiona. Obecnie Towarzystwo Strażnica przekonuje Świadków Jehowy, że restytucja trwa już od 1914 roku, choć dotyczy innych kwestii niż ta, o której mówiono za czasów Russella.
Na zakończenie składam podziękowanie J. Romanowskiemu i K. Kozakowi za pomoc w tworzeniu tego tekstu.