Lucyfer i Towarzystwo Strażnica

Lucyfer i Towarzystwo Strażnica

         Przez długie lata Świadkowie Jehowy używali w swych publikacjach zamiennie dla szatana imię „Lucyfer”. Choć trudno je znaleźć w dziełach Russella (zm. 1916), to jednak spotykamy je zarówno w literaturze Towarzystwa Strażnica autorstwa Rutherforda (zm. 1942), jak i z czasów prezesury Knorra (zm. 1977). W książkach Russella słowo „Lucyfer” występuje tylko wtedy gdy on kogoś cytuje („Nadszedł Czas” 1 raz, „Dokonana Tajemnica” 2 razy), lub gdy przytacza tekst Iz 14:12 w angielskim tomie VI tzn. New Creation (w pol. „Nowe Stworzenie” 1919 s. 758 i 768, jest słowo „jutrzenka”).

         Prócz tego przez wiele lat Świadkowie Jehowy do szatana odnosili teksty Iz 14:12-14 i Ez 28:13-16.

         Wydaje się, że w pewnym okresie Świadkowie Jehowy wręcz uwielbiali używać słowo „Lucyfer”. Przykładowo w broszurze pt. „Aniołowie” z 1934 r. na jednej tylko małej stronie 7-mej występuje ono aż 6 razy (dla porównania imię Jehowa 2 razy, imię Jezus 2 razy, Bóg 2 razy). W książce pt. „Światło” (2 tom) z 1930 r. na stronie 321 użyto je 8 razy (!), a w innej pt. „Dzieci” z 1941 r. na stronach 21-22 zastosowano to imię aż 11 razy. Czyżby Rutherford chciał się przez to odróżnić od innych grup badaczy, którzy uczyli tak jak Russell i nie używali prawie tego imienia? A może ono tak bardzo spodobało się drugiemu prezesowi Strażnicy, że postanowił je używać częściej niż określenia diabeł i szatan? Nawet nazwał on Lucyfera ‘bratem’ Logosa, co zobaczymy poniżej.

         Oto liczne przykłady stosowania przez Towarzystwo Strażnica słowa „Lucyfer”:

         „Istota ta nie zawsze była Szatanem. Pierwotnie była doskonałą i piękną, jak gwiazda niebieska. Jej pierwotna nazwa była Lucyfer. Prorok Ezechiel mówi o nim, że był ‘cherubinem nakrywającym’, co wskazuje, iż posiadał władzę nad innymi. Dalej prorok pisze: ‘(...)’ (Ezechiel 28:14, 15). I określa go, jako piękną istotę: ‘(...)’ - Ezechiel 28:13” („Harfa Boża” 1921 s. 30).

         Inny cytat, z tej samej książki, podaje nawet, że Lucyfer został natychmiast wyrzucony od oblicza Boga, a nie jak uczą dziś Świadkowie Jehowy, że nastąpiło to w 1914 czy 1918 r.:

         „Lucyfer, obserwując Adama i Ewę, jako doskonałych ludzi w ogrodzie Eden, a wiedząc, że dana im była zdolność rozmnażania się i napełniania ziemi, powziął myśl, w sercu lub umyśle swoim, że i jemu przydałoby się królestwo. Drogą do tego było poróżnić człowieka z Bogiem i objąć kontrolę nad nim. Prorok Izajasz rzuca nieco światła na tą sprawę, gdy pisze: ‘(...)’ - Izajasz 14:12-15. (...) Bóg wymierzył sprawiedliwość na Lucyferze, wypędzając go z przed Swej obliczności i skazując na zniszczenie (Ezechiel 28:14-18; Do Żydów 2:14). Od czasu wypędzenia z przed obliczności Jehowy za swe przestępstwo, Lucyfer znany jest jako smok, wąż, dyabeł i Szatan (Objawienie 12:9)” („Harfa Boża” 1921 s. 36-37).

         „Prorok opisuje o nim i o jego upadku w tych słowach: „Jakoż to, żeś spadł z nieba, o jutrzenko! (...) - Izajasz 14: 12-15” Jezus powiedział o Lucyferze: ‘Widziałem Szatana, jako błyskawicę z nieba spadającego’ (Łukasz 10:18). Został zdegradowany i nazwa jego została zmieniona; i od tego czasu mianowany jest przez Pismo Święte jako smok, wąż stary, djabeł i Szatan” („Ucisk świata” 1923 s. 14-15).

         „Lucyfer, potężna anielska istota był w Edenie, w ogrodzie Bożym (Ezechyjel 28:13). Dowiedział się on, że człowiekowi została udzielona moc i prawo napełniania ziemi i ustanowienia rządu. Pycha go ogarnęła i on rzekł: ‘Będę równy Najwyższemu’ (Izajasz 14:12-14)” („Pożądany rząd” 1924 s. 8).

         „Jehowa dał swemu synowi Lucyferowi panowanie nad człowiekiem. Lucyfer był więc księciem. Lecz od czasu buntu Lucyfera panowanie jego nad człowiekiem stało się niesprawiedliwe i dlatego też bezprawne” („Rząd” 1928 s. 92).

         „Bóg pomazał był Swego syna Lucyfera by był nakrywającym Cherubinem, lecz ten syn okazał się niewiernym i zdradzieckim. Następnie pomazał Bóg Swego umiłowanego Syna Jezusa, by stał się głową wielkiego rządu sprawiedliwości, który miał być ustanowiony...” („Rząd” 1928 s. 112).

         „Pomiędzy innemi istotami duchowemi, jakie były stworzone przez Jehowę, za pośrednictwem Jego Umiłowanego Logosa, był także i Lucyfer. Jego imię oznacza ‘nosiciel światła’ lub zaranna gwiazda (Izajasza 14:12). Względem niego jest napisane: ‘Byłeś na górze Bożej świętej, wpośród kamienia ognistego przechadzałeś się’ (Ezechjela 28:14)” („Stworzenie” 1928 s. 16).

         „Lucyfer był nadzorcą człowieka. A będąc duchem, nie mógł być widziany przez człowieka; lecz jednak prowadził rozmowę z człowiekiem. Lucyfer był przepełniony pychą i ambicją, albowiem miał pragnienie być na podobieństwo Najwyższego Boga i mieć swoje własne państwo (Iz. 14:13, 14; Ez. 28:13-18)” („Pojednanie” 1928 s. 36).

         „Lucyfer i Logos byli owemi dwiema ‘gwiazdami porannemi’, które przy ugruntowaniu ziemi śpiewały pieśni na chwałę Bożą” („Przyjaciel ludzkości” 1928 s. 15).

         Świadkowie Jehowy choć odrzucają Trójcę Świętą to jednak jakąś swoją triadę przedstawiali w „Wyzwoleniu”. Sugerują też, że Logos i Lucyfer to bracia:

         „Imiona trzech potężnych istot, w niem wykazane znakomitemi, są: Ojciec Jehowa, Logos i Lucyfer, Jego synowie. Syn Lucyfer zorganizował i prowadził bezbożny bunt, którego Jehowa nie powstrzymuje, aż nadchodzi nato słuszny czas, a wtedy On wchodzi w drogę i poskramia ów bunt i buntowników. Przez swego lojalnego Syna, Logosa, Bóg w zupełności wyzwala ludzkość...” („Wyzwolenie” 1929 s. 5-Przedmowa; por. ed. ang. 1926).

         „Te dwie istoty, Lucyfer i Logos, w Piśmie Świętem są nazwane ‘Gwiazdami Zarannemi’. (...) Pismo Święte jasno poucza, że były dwie potężne istoty, nazwane ‘Gwiazdami Zarannemi’, mianowicie Logos i Lucyfer. Na początku stworzenia ziemi musiało nastąpić zwołanie tych niebiańskich istot, podczas którego to zwołania Stwórca opowiedział im swój cel odnośnie przygotowania mieszkania dla człowieka i stworzenia go; i tedy właśnie te dwie potężne istoty, ‘Gwiazdy Zaranne’, śpiewały na chwałę Wieczystego” („Wyzwolenie” 1929 s. 15-16).

         „Prorok Izajasz identyfikuje Lucyfera wyraźnie jako władcę Babilonu (...) ‘...Jakoż to, żeś spadł z nieba, o jutrzenko! (wg. ang. tłum.: Lucyferze) (...)’ (Izajasza 14:4, 12, 13). (...) Dowód silnie i przekonywująco przemawia za tem, że szatan, ów stary wąż, djabeł, jest królem, władcą, bogiem i małżonkiem Babilonu” („Proroctwo” 1929 s. 137).

         „Bunt Lucyfera natychmiast podniósł kwestię sporną: Kto jest silniejszym, najwyższym Bogiem? (...) Rzecz pewna, że Bóg zaraz mógłby był uśmiercić Adama i Lucyfera i stworzyć doskonałego człowieka...” („Proroctwo” 1929 s. 326).

         „Lucyfer stał się ambitnym i obudziło się w nim życzenie, by człowiek jemu okazywał to uwielbienie, które należało się jedynie Jehowie. (...) Prorok Boży mówi o Lucyferze: ‘Jakoż to, żeś spadł z nieba, o jutrzenko! (...)’ - Izajasza 14:12-14” („Życie” 1929 s. 76-77).

         „Tę drugą gwiazdą czyli księciem był Lucyfer [czyli ‘gwiazda świecąca, syn jutrzenki’] (Izajasza 14:12), co jasno i dobitnie wynika z Pisma Św. Lucyfer był mianowany na wysokie stanowisko w organizacji Bożej. ‘Tyś był Cherubinem pomazanym nakrywającym. Jam cię wystawił, byłeś na górze Bożej świętej, w pośród kamienia ognistego przechadzałeś się’ (Ezechjela 28:14)” („Światło” 1930 tom II, s. 321).

         „Całe ziemskie stworzenie, włącznie z człowiekiem, stanowiło część organizacji Bożej i podlegało bezpośrednio nadzorowi Lucyfera; Pismo Św. nazywa go ‘pomazanym, nakrywającym cherubinem’, to jest takim, któremu powierzone było pełnomocnictwo nad innymi (Ezechjela 28: 13-15). (...) Lucyfer pożądał podległości i posłuszeństwa człowieka dla siebie samego, by się stać równym Najwyższemu (Izajasza 14:12-14)” („Królestwo nadzieja świata” 1931 s. 38).

         „Jehowa, prawdziwy Bóg, uczynił Lucyfera głową organizacji, która obejmowała również człowieka. Jest napisane, że Lucyfer był doskonały na wszystkich drogach swoich, aż się stał nieprawym, a jego nieprawość ujawniła się w tem, że uczynił z człowieka przedmiot handlu (Ezechjela 28:13-19). Pobudka Lucyfera czyli jego nieprawe serce objawiło się w jego czynie i dlatego o nim jest napisane: ‘O jutrzenko (wg. przekł. ang.: Lucyferze)..., tyś mawiał w sercu swem (...)’ (Izajasza 14:12-15). Wówczas Lucyfer stał się pozornym bogiem i odtąd stale próbował małpować organizację Jehowy, ośmieszać imię Jehowy...” („Rozdział ludzi” 1933 s. 24).

         „W czasie stworzenia człowieka Lucyfer był członkiem organizacji Bożej, a w tej organizacji piastował urząd, na który był pomazany. (...) Jest napisane, że Jehowa oświadczył o Lucyferze: ‘Tyś był Cherubinem pomazanym, nakrywającym; jam cię wystawił, byłeś na górze Bożej świętej’ (Ezechjela 28:14). (...) Z Pisma Św. zdaje się jasno wynikać, że Lucyfer był najwyższym urzędnikiem pewnego oddziału organizacji Bożej i że mu podporządkowane były inne duchowe stworzenia czyli aniołowie, następnie, że jego organizacja miała szczególnie do czynienia z człowiekiem na ziemi” („Aniołowie” 1934 s. 6-7).

         „Krótko mówiąc, Pismo Św. donosi o tem co następuje: Stworzywszy doskonałego człowieka i osadziwszy go na ziemi, Bóg zamianował swego duchowego syna Lucyfera zwierzchnikiem czyli niewidzialnym władcą człowieka” („Kto będzie rządził światem?” 1935 s. 14).

         „Pożądanie Lucyfera było zuchwałe i nieprzystojne; stał się chciwym i przestał miłować Boga. W tym przestąpił prawo Boże. Tego dowodzą następujące słowa Pisma Św., odnoszące się do stanowiska Lucyfera po popełnieniu przezeń tego wielkiego przestępstwa: ‘Jakoż to, żeś spadł z nieba (poniżony i zniesławiony), o jutrzenko, która wschodzisz rano! (...)’ (Izajasza 14:12-15). Chciwość popchnęła szatana do tego wielkiego grzechu. Następujący werset nadmienia koniec jego karjery: ‘O ty, który mieszkasz nad wodami wielkiemi! o bogaty w skarby! przyszedł koniec twój, kres łakomstwa twego’ (Jeremiasza 51:13)” („Bogactwo” 1936 s. 141).

         „Bóg ustanowił swoje duchowe stworzenie Lucyfera nadzorcą człowieka. Lucyfer zbuntował się przeciw Bogu, pożądając tego, co do niego nie należało, i w ten sposób stał się on szatanem, starym wężem, diabłem i smokiem; są to imiona, które nadaje mu Jehowa” („Bezpieczeństwo. Pociecha” 1937 s. 40).

         „Bóg dał człowiekowi władzę nad niższym stworzeniem zwierzęcym i ustanowił Lucyfera, stworzenie niebieskie, aby był panem nad ludźmi (1 Mojż. 1:26; Ezech. 28:14; Iz. 14:12-17). (...) Lucyfer zapragnął uwielbienia dla siebie (Jer. 51:13)” („Faszyzm czy wolność” 1939 s. 39).

         „To był Lucyfer, który teraz jak szatan on stary wąż i diabeł znany jest; który człowieka w grzech wprowadził, i dlatego jest Lucyfer nazwany ‘zły’ (Jan 2:13, 14, 3:12; 5:18, 19). Lucyfer był mocarzem, i jego pożądanie i zazdrość prowadziły do poniżenia które się zakończy zniszczeniem. O Lucyferze, który teraz diabłem jest, stoi napisane: ‘Jakoś to żeś spadł z nieba o jutrzenko! (...)’ (Izaj. 14:12-15). ‘Byłeś w Eden (...)’ (Ezech. 28:13-15, 19)” („Dzieci” 1941 s. 22).

„Gdy stworzenie było jeszcze na zaraniu, Jehowa wraz z Słowem stworzył innego, chwalebnego, duchowego Syna, imieniem Heylel, co znaczy jaśniejący, gwiazda poranna, lub Lucyfer. (...) Tak Słowo, jak i Lucyfer zostali określeni jako »gwiazdy zaranne«” („Prawda was wyswobodzi” 1946 s. 47).

         „Bieg Lucyfera stał się ‘drogą wężową na skale’ (Przypowieści Sal. 30:19). On obserwował cześć i szacunek jaki człowiek oddawał Bogu, przeto Lucyfer pożądał tą cześć dla siebie. (...) Jest proroczo napisane w proroctwie Izajasza 14:12-14: ‘Jakoż to, żeś spadł z nieba, o (ang. Lucyferze, synu zaranny) jutrzenko! (...)’.” (jw. s. 78).

         „Szatan diabeł bez literalnych krat żelaznych, uwięził umysły ludzi, a w celu przeszkodzenia jakiemukolwiek wyłamaniu się z tego więzienia, ma on wielu widzialnych nadzorców więziennych, którzy strzegą jego duchowych więźni. Ten diabelski Lucyfer jest znany jako ten, który ‘więźniom swoim nie otwierał ciemnicy’ - wskutek tego, jego dozorcy więzienni nie mają klucza, żeby pootwierać cele” (Strażnica Nr 17, 1950 s. 2; por. to samo ang. Strażnica 01.06 1950 s. 163).

         „Covetousness and lawlessness entered the heart of the ‘anointed cherub’, and since then he has been known by such names as the Devil, Satan, Dragon, Serpent and Lucifer” (ang. Strażnica 1 VI 1950 s. 173).

         Oto zaś ostatnia Strażnica, które określa diabła Lucyferem:

         „Następnie proroctwo Izajasza mówi nam, jaką formę przybrało to okazanie nieprawości w umyśle i sercu Szatana (Lucyfera) tysiące lat później, kiedy Babilon stał się trzecią potęgą światową” (Strażnica Nr 20, 1955 s. 10; por. to samo ang. Strażnica 15.03 1954 s. 186).

         Po powyższej publikacji jeszcze raz Lucyferem nazwała szatana wydana według Świadków Jehowy w 1954 r. książka pt. „Niech Bóg będzie prawdziwy” (ed. ang. 1952). Również jej kolejna edycja z ok. 1957 r. (przytacza ona przekład NT ks. Kowalskiego wydany w 1957 r.) zawiera ten sam tekst. Mało tego, posiada go też jeszcze polonijna edycja tej książki z 1961 r.! A przecież, jak powiemy poniżej, Towarzystwo Strażnica w 1957 r. odrzuciło imię szatana „Lucyfer”. Czyżby polscy głosiciele nie nadążali za zmianami nauk z USA? Oto te słowa:

         „W rzeczywistości jednak poniższe słowa, skierowane do ‘króla babilońskiego’, odnoszą się do Szatana Diabła, który w swojej organizacji sam siebie uczynił Lucyferem: (...) (Izajasza 14:9)” („Niech Bóg będzie prawdziwy” 1954 rozdz. VIII par. 13).

         Ciekawe, że powyższe słowa sugerują, że szatan nabrał z czasem imię Lucyfer, natomiast starsze publikację mówią o tym, że on utracił te imię zaraz po grzechu, na rzecz określeń szatan, diabeł (patrz powyżej).

         Nie sposób tu cytować wszelkie fragmenty i wszystkie publikacje Rutherforda oraz te z czasów Knorra, dlatego poprzestaniemy tylko na tych najważniejszych i ostatnich pod względem wydania.

         Jednak w pewnym momencie Świadkowie Jehowy zaczęli zmieniać zdanie i najpierw odrzucili w 1957 r. słowo „Lucyfer” jako imię diabła, a później zaprzestali odnosić do niego wersety Iz 14:12-14 i Ez 28:13-16.

         Pierwszy raz zanegowano imię Lucyfer w ang. Strażnicy z 1 marca 1957 r. na stronie 159. Było to w cyklu „Pytania czytelników”. Choć artykuł ten nie ukazał się wtedy po polsku, to jednak powtórzono go prawie bez większych zmian w 2002 r. w Strażnicy Nr 18, 2002 s. 30 („Czy Biblia nazywa Szatana Lucyferem?”). Jak widać polscy Świadkowie Jehowy musieli czekać wiele lat na ukazanie się sprostowania ich nauki w Strażnicy. Z tego powodu wielu z nich, jak i ich adwersarzy sądziło, że publikacja ta jest objawem ‘nowego światła’ w nauce Towarzystwa Strażnica.

         Oto najważniejsze słowa ze wspomnianej publikacji:

         „Najwyraźniej więc słowo ‘Lucyfer’ odnosi się nie do istoty duchowej, lecz do kogoś z ludzi (Izajasza 14:4, 15, 16). (...) Jednakże Biblia nigdzie nie nazywa Szatana Lucyferem” (Strażnica Nr 18, 2002 s. 30).

         Wydaje się, że powodem zmiany tego zapatrywania przez Towarzystwo Strażnica była chęć odróżnienia się od reszty chrześcijaństwa, które czasem używa imię Lucyfer.

         Mało tego Towarzystwo Strażnica zaczęło wręcz zwalczać innych ludzi, którzy go używają. Dziwne to, bo samo setki, jeśli nie tysiące razy, zastosowało imię Lucyfer wobec diabła w swych wcześniejszych publikacjach. Oto krytyczne słowa Świadków Jehowy:

         „Lud Jehowy również musi przytaczać wersety z należącą pieczołowitością, aby w działalności głoszenia i nauczania przedstawiać Słowo Boże poprawnie. Weźmy na przykład pod rozwagę spotykane czasem twierdzenie, jakoby jedno z imion nadanych szatanowi Diabłu brzmiało Lucyfer. Na dowód tego cytują niektórzy Księgę Izajasza 14:12-16. Według przekładu ks. Jakuba Wujka czytamy w wierszu dwunastym: ‘Jakżeś spadł z nieba, Lucyferze, któryś rano wschodził? Jak upadłeś na ziemię, któryś ranił narody?’ Wyraz ‘Lucyfer’ jest przeniesionym z łaciny odpowiednikiem hebrajskiego hehlel’ - ‘jaśniejący’. Użyte w tym miejscu słowo hehlel’ nie jest imieniem własnym ani tytułem, lecz raczej terminem określającym wspaniałą pozycję, którą zajmowała dynastia królów babilońskich wywodzący się od Nabuchodonozora. Nie byłoby słusznym twierdzenie, jakoby Szatan Diabeł był tym, kogo nazwano tu Lucyferem, i jakoby tak brzmiało jedno z jego imion. (...) Chociaż więc król Babilonu odzwierciedlał postawę swego ojca, Diabła, to jednak słowo Lucyfer nie jest imieniem nadanym Szatanowi Diabłowi. Należyte wykładanie ‘słowa prawdy’ wyposaża nas do przekazywania jasnych wypowiedzi Boga tak, jak je znajdujemy na kartach Biblii” (Strażnica Rok XCIX [1978] Nr 16 s. 9).

         Szkoda, że Towarzystwo Strażnica dopiero po wielu latach zrozumiało pewne rzeczy. Nie dodało też, że to ono, jak widzieliśmy i jak podamy poniżej, stosowało bardzo często Iz 14:12 do szatana. Wobec takich zmian swej nauki powinno być ono ostatnią instytucją, której pouczeń by warto słuchać. Prócz tego powyższy polski fragment ukazał się, jak zwykle, z wielkim opóźnieniem, ponieważ zawierała go już kilka lat wcześniej ang. Strażnica z 1 kwietnia 1973 r. na stronie 209.

         Pomimo tego ciekawy jest też inny fragment z publikacji Świadków Jehowy, który jakby splata króla Babilonu, nazywanego przez nich Lucyferem, z szatanem:

         „Ponieważ ten odstępca przeciwstawił się Stwórcy, więc w Biblii nazwano go Szatanem, co oznacza ‘Przeciwnik’. Jest on istotnie arcyprzeciwnikiem Jehowy, prawowitego Władcy wszechświata (Hioba 1:6, 7). Wiedziony ambicją dorównania Najwyższemu przez założenie własnej organizacji, przeciwnik ten ośmielił się podjąć próbę występowania w roli rywalizującego organizatora i boga. W tym celu Szatan przybrał pozory atrakcyjności. Cała jego postawa znalazła odbicie u dynastii zajmującej swego czasu przodującą pozycję na świecie, określonej mianem ‘króla Babilonu’, którego trafnie nazwano też ‘Jaśniejącym’ oraz ‘Lucyferem’ (Izaj. 14:4, 12-14, Biblia Tysiąclecia; Wujek). Do dnia dzisiejszego - oczywiście za przyzwoleniem Jehowy - Szatan jest ‘bogiem tego systemu rzeczy’ (2 Kor. 4:4)” (Strażnica Rok CVI [1985] Nr 18 s. 13).

         Oto przykłady odnoszenia tekstów Iz 14:12-14 i Ez 28:13-16 do szatana przez Towarzystwo Strażnica. Ponieważ jest ich dziesiątki, przedstawiamy tylko te z ostatnich lat. Powyżej zainteresowany znajdzie starsze fragmenty.

         „Prawda was wyswobodzi” 1946 s. 78;

         „Niech Bóg będzie prawdziwy” 1954 rozdz. V par. 8, rozdz. VIII par. 13;

         „Upewniajcie się o wszystkich rzeczach” ok. 1958 [ang. 1953] s. 47, 50;

         „To znaczy życie wieczne” 1958 rozdz. XXVI par. 8, rozdz. XXVII par. 4;

         „Nowe niebiosa i nowa ziemia” 1958 s. 78, 81, 135;

         „Bądź wola Twoja” 1964 rozdz. 3 par. 5, rozdz. 11 par. 49 (lub par. 48 w innej edycji z 1961 r.);

         Strażnica Nr 7, 1962 s. 3;

         Strażnica Nr 5, 1964 s. 10;

         Strażnica Nr 5, 1966 s. 14;

         Strażnica Nr 9, 1969 s. 6;

         Strażnica Nr 12, 1969 s. 1.

         Inne publikacje, nawet z tego samego czasu, przeczą tej wykładni tych wersetów np.:

         Strażnica Nr 21, 1966 s. 9 (dotyczy Iz 14:12 i słowa Lucyfer odnoszonego do szatana);

         Strażnica Nr 23, 1967 s. 7 (dotyczy Iz 14:12 i słowa Lucyfer odnoszonego do szatana).

         Istnieje też kilka publikacji które mówiąc o szatanie stosują odsyłacz „porównaj” do omawianych przez nas wersetów, choć nie wiadomo czy należy diabła łączyć z nimi np.:

         Strażnica Nr 3, 1970 s. 22 (odsyłacz do Ez 28:13);

         Strażnica Nr 3, 1994 s. 4 (odsyłacz do Ez 28:13-15);

         Strażnica Nr 15, 1999 s. 5 (odsyłacz do Iz 14:12-14).

         Jak z powyższego widać Towarzystwo Strażnica zmieniło swój stosunek do imienia Lucyfer (ok. 1957 r.) i do identyfikowania diabła z tekstami Iz 14:12 i Ez 28:13 (ok. lat 1966-1970).