Pokarm dla myślących chrześcijan – pierwsza książka C. T. Russella
Pokarm dla myślących chrześcijan – pierwsza książka C. T. Russella
Na początku informujemy, że artykuł nasz składa się z następujących rozdziałów:
Wczesne publikacje C. T. Russella i jego współpracowników
Rok 1881 – Pokarm dla myślących chrześcijan
Powołanie niebiańskie – czy zakończyło się w roku 1881?
Wyłącznie niewidzialny powrót Chrystusa
„Czas ucisku”, który miał się rozpocząć w roku 1878
Wielka Piramida i jej symbolika
Różne daty i wydarzenia
Piekło – obsesja C. T. Russella
Rozpowszechnianie Pokarmu w Europie i Afryce
Wczesne publikacje C. T. Russella i jego współpracowników
W Polsce wśród osób zainteresowanych Towarzystwem Strażnica powszechnie uważa się, że pierwszą książką autorstwa C. T. Russella (1852-1916), który od 1884 roku pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Strażnica, był tom pt. Plan Wieków (1886), należący do serii Wykładów Pisma Świętego (pierwotnie wydanej pod nazwą Brzask Tysiąclecia). W roku 1902 próbowano nadać mu większe znaczenie, zmieniając jego tytuł na Boski Plan Wieków. Pod tym tytułem znany jest w naszym kraju.Potocznie określa się go jako pierwszy tom Wykładów.
Jak podano w angielskiej Strażnicy, ukazał się on w języku polskim, ale w USA, w roku 1910 (patrz ang. Strażnica 15.04 1910 s. 126 – and Polish, one vol.). Wcześniej, podobno już w roku 1907, został on wydany jedynie we fragmentach. Polska broszura z roku
„»Brzask Tysiąclecia« został także przetłumaczony i na język polski, lecz tylko pięć jego pierwszych rozdziałów wyszły przy miesięczniku »Strażnica«. Gdy okaże się dostateczne zainteresowanie, mamy nadzieję, że zostanie wydany w całości” (s. 4).
W następnych latach ukazywały się kolejne polskie edycje tego tomu: 1911, 1912, 1914, 1916, 1917, 1918, 1919, 1920, 1923, 1925. Ostatnia wersja angielska ukazała się w roku 1927 i zbiegło się to z zakończeniem studiowania Wykładów Pisma Świętego. W Polsce trwało to do roku 1928 (w polskich Strażnicach z tego roku publikowano jeszcze pytania do studium Wykładów), a nawet do roku 1929, kiedy pojawiło się pytanie dotyczące „badania książki”:
„CO BADAĆ
Od czasu do czasu otrzymujemy zapytania od zborów, które nam piszą, że przebadały już tomy po kilka razy, i pytają się o doradę co najlepiej badać. Odpowiadamy: Można rozpocząć badanie książki Wyzwolenie [w tekście dosł. Wywolenie]; książki Stworzenie, a przytem artykuły Strażnicy, które są na czasie dla tych, którzy są ostatnimi członkami ciała Chrystusowego na ziemi. A ponieważ, że do powyższych książek nie mamy pytań, dlatego można odczytać paragraf najpierw, a następnie każdy może wstawiać do paragrafu pytania. Bracia Starsi, o ile nikt nie miałby żadnego pytania, winni wstawić sami pytanie, lub poruszyć główne myśli w paragrafie [w tekście dosł. poragrafie]” (Strażnica 15.01 1929 s. 18).
Widzimy zatem, że wcześniejszych książek Russella nie wydano po polsku. Towarzystwo Strażnica opisało o następująco:
„Początkowo posługiwano się wszelką literaturą dostępną w języku angielskim i niemieckim. Ogromną pomocą w działalności ogłaszania prawdy biblijnej innym Polakom okazało się w 1909 roku opublikowanie przez Towarzystwo Strażnica traktatów w języku polskim, przeznaczonych do bezpłatnego rozpowszechniania. Tego samego roku ukazało się też skrócone wydanie materiałów z Wykładów Pisma Świętego, a w roku 1915 już regularnie co miesiąc drukowano polską Strażnicę” (Rocznik Świadków Jehowy 1994 s. 176).
Dodajmy, że polską Strażnicę wydawano nieregularnie też co najmniej od roku 1908, gdy wydano wspomnianą broszurę (patrz powyżej Świtanie s. 4).
W związku z tym zrozumiałe jest, że w Polsce aż do dziś niewiele osób miało okazję zapoznać się z innymi wczesnymi angielskimi publikacjami Russella.
Przyszły pastor już w roku 1877, wraz ze swoim współpracownikiem adwentystą Nelsonem H. Barbourem (1824-1905), opublikował książkę pt. The Three Worlds, and the Harvest of This World, znaną jako Trzy światy.
W roku 1880 inny współpracownik pastora, kaznodzieja J. H. Paton (1843-1922), wydał pierwotną wersję książki Brzask Dnia (Day Dawn). Russell w latach 1880-1881 reklamował ją wiele razy w angielskiej Strażnicy (np. kwiecień 1880 s. 94 [reprint]; maj 1880 s. 5; czerwiec 1880 s. 111 [reprint]; lipiec 1880 s. 121 [reprint]; luty 1881 s. 215 [reprint]; kwiecień 1881 s. 214-215 [reprint]). Ta publikacja poprzedzała książkę Russella, ale nie tą, którą wymieniono:
„Chociaż Towarzystwo puściło w obieg oprawną książkę zatytułowaną »Brzask Dnia« (Day Dawn), którą ułożył jeden z wczesnych współpracowników, J. H. Paton, postanowiono, żeby Russell napisał nową książkę pod tytułem »Brzask tysiąclecia« (Millennial Dawn),która po wielu trudnościach ukazała się w roku 1886 jako I tom spodziewanej serii. Później zamiast tego stała się ona znana jako tom I »Wykładów Pisma Świętego« i też jako »Boski plan wieków«.” (Nowożytna historia Świadków Jehowy część I, s. 24 [ang. Strażnica 01.02 1955 s. 76]).
W kwietniowym numerze Strażnicy z 1881 roku Russell ogłosił ambitną inicjatywę. Zachęcał do zgłoszenia się tysiąca kaznodziejów (ang. preachers), których zadaniem miało być rozpowszechnianie książki Patona Day Dawn, zdobywanie subskrybentów Strażnicy oraz dystrybucja traktatów (ang. Strażnica kwiecień 1881 s. 214 [reprint], art. WANTED 1,000 PREACHERS). Jeszcze w tym samym roku Paton zerwał współpracę z Russellem, który sam musiał coś napisać i opublikować.
Zanim pastor wydał swoją pierwszą książkę opublikował broszurę, która właściwie poruszała tylko jedno zagadnienie:
1877 – The Object and Manner of Our Lord’s Return (Cel i sposób powrotu naszego Pana) – 64 strony.
Rok 1881 – Pokarm dla myślących chrześcijan
Pierwsza książka samodzielnie napisana przez Russella w roku 1881 nosiła tytuł Food for Thinking Christians (Pokarm dla myślących chrześcijan).
Jej treść w języku polskim była mało znana, bo aż do XXI wieku nie opublikowano jej po polsku, kiedy to została wydana w Polsce przez badaczy Pisma Świętego:
Pokarm dla myślących chrześcijan Wydawnictwo „STRAŻ” Białogard 2010.
Wersja elektroniczna: https://dabhar.org/wt/PokarmDMC.htm
Tytuł tej publikacji może wydawać się obraźliwy, ponieważ sugeruje, że osoby, które jej nie czytają, nie są „myślącymi chrześcijanami”.
Dlaczego określamy tę publikację mianem „książki”? Towarzystwo Strażnica często nazywa ją „broszurą”, na przykład w swoim skorowidzu do publikacji Świadków Jehowy:
Broszury (inne)
1881: Pokarm dla myślących chrześcijan (wydana jako w1881 1.9 i jako niedatowany dodatek) (po polsku brak)
Nazywamy tę publikację książką, ponieważ jej polska edycja liczy aż 168 stron (angielska 162) i zawiera rozkładany Wykres Wieków, identyczny jak ten zamieszczony w tomie pt. Boski Plan Wieków. Broszury Towarzystwa Strażnica miały kiedyś zazwyczaj po 64 strony, a dziś od 16 do 32. Liczba stron wskazuje więc na to, że mamy do czynienia z książką, a nie broszurą.
Prócz tego Towarzystwo Strażnica samo czasem nazywa ten Pokarm „książką”:
„Opierając się na swym ówczesnym zrozumieniu zamierzenia Bożego, przygotowali omówienie kwestii, dlaczego Bóg dopuszcza zło, i zamieścili je w jednej ze swych najwcześniejszych i najszerzej rozpowszechnionych publikacji, którą była 162-stronicowa książka Pokarm dla myślących chrześcijan, wydana pierwotnie jako specjalny numer Strażnicy Syjońskiej z września 1881 roku” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 123).
Książki tej nigdy oficjalnie nie studiowano grupowo tak jak później Wykłady Russella. Dlaczego?
Dlatego, że grupowe studium pojawiło się w Towarzystwie Strażnica kilkanaście lat po wydaniu Pokarmu.
„Kółka brzasku do studiowania Biblii” (ang. Strażnica 01.06 1895 s. 1819 [reprint] – "Dawn Circles" for Bible study) po raz pierwszy wymieniono z nazwy w czerwcu 1895 roku. W rzeczywistości było to studiowanie tomów Russella, a nie Biblii:
„Po opublikowaniu kilku tomów Brzasku Tysiąclecia zaczęto je studiować w grupach. W roku 1895 rozważania te stały się znane jako badanie Pisma Świętego w »kółkach brzasku« (...) Zebrania te nazwano potem »badaniem Pisma Świętego w kółkach berejskich«” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 237).
Poza tym prawdopodobnie Pokarm nie był w XIX wieku tłumaczony na inne języki, a na dodatek już w roku 1886 zastąpiony został przez tom Plan Wieków i kolejne tomy Wykładów. Te zaś wydawano z czasem w kilkunastu językach. Na przykład pierwszy tom w 1902 roku był już dostępny w pięciu językach: angielskim, dwóch skandynawskich, niemieckim i francuskim. Natomiast tom trzeci reklamowano w roku 1898 jako wydany również w językach szwedzkim i niemieckim.
W języku niemieckim książkę Pokarm wydano, ale jak podaje skorowidz do publikacji Świadków Jehowy, dopiero w roku 1904, jako specjalne wydanie Strażnicy (Deutsch w1904 1.4., Sonderausgabe). Nie ukazała się ona w pozostałych wymienionych językach, jak wynika ze skorowidzów.
W 1891 roku Russell w trzecim tomie z zachwytem wspomniał swoją pierwszą książkę:
„Chociaż nie myśleliśmy o tym zbiegu okoliczności zgodnych, aż do chwili pisania tego wykładu, to jednak nie mniej znamiennem jest, że właśnie w ciągu ostatnich sześciu miesięcy 1881 roku wydano książeczkę o 160 stronach, p. t. Food for Thinking Christians (Pokarm dla myślących Chrześcian), która rozeszła się po całych Stanach Zjednoczonych i Anglii, w ilości milion czterysta tysięcy egzemplarzy.
Trzy punkty znamienne charakteryzują wydanie tej książki: 1) Prawdopodobnie żadna inna książka nie osiągnęła tak ogromnej cyrkulacyi w tak krótkim czasie i w ten sposób. Rozdawano ją darmo przed drzwiami kościołów w Ameryce i Anglii, przez chłopców roznosicieli. 2) Pieniądze na pokrycie nakładu i wysyłki ($42,000) złożono dobrowolnie, bez żadnych składek i nawoływań. 3) Była to pierwsza książka, o ile nam wiadomo, Jaka omawiała różnicę pomiędzy Wysokiem powołaniem Kościoła Ewangelii, a łaskami Restytucyi dla ogółu światowego. Ona wskazała datę końca tego wysokiego powołania, jako październik,
Natomiast trzy lata później, w roku 1894, w specjalnym wydaniu Strażnicy pastor nie polecał już swojej pierwszej książki:
„Nawet Pokarmu dla myślących chrześcijan (nakład już wyczerpany) już nie polecam, ponieważ jest mniej systematyczny i przez to mniej jasny niż późniejsze publikacje” (ang. Strażnica 25.04 1894 s. 115 – Even Food for Thinking Christians (now also out of print), I no longer commend because it is less systematic and therefore less clear than later publications).
W roku 1906 Russell wręcz odwodził od książki Pokarm, podając dłuższe uzasadnienie:
„Kiedyś byłem znacznie mniej ostrożny w tym, co rozpowszechniałem lub co polecałem, ale każdego dnia uczę się być bardziej ostrożnym w kwestii tego, jaki rodzaj pożywienia kładę przed głodnymi owcami Pana. Pan nauczył mnie, że bycie nauczycielem jest odpowiedzialną sprawą, nawet jeśli chodzi o rozpowszechnianie książki lub gazety. Nawet książki Pokarm dla myślących chrześcijan (nakład już wyczerpany) już nie polecam, ponieważ jest mniej systematyczna, a przez to mniej jasna niż późniejsze publikacje” (ang. Strażnica 15.07 1906 s. 3826 [reprint]).
Te same słowa powtórzył pastor w późniejszej wersji tego samego artykułu z roku 1916 (patrz ang. Strażnica 01.06 1916 s. 175).
Także w Przedmowie Autora z 1 października 1916 roku do pierwszego tomu Russell w niezbyt entuzjastyczny sposób wyraził się o Pokarmie:
„Pierwsze wydanie tego tomu, w jego obecnej formie, wydano w roku 1886. Wydanie to miało wielkie powodzenie i rozeszło się w dwudziestu różnych językach. (...) Na pięć lat wstecz, poprzedzając pierwszą publikacyę tego tomu, mieliśmy istotnie tę samą treść pod innym tytułemi inaczej przedstawioną. Książka ta była zatytułowaną »Pokarm Dla Myślących Chrześcian.« Różnica przedstawiania zachodziła w tem, iż najsamprzód atakowało, błąd – burzyło go; a wtedy, na miejscu jego, wznosiło sztandar Prawdy. Przekonaliśmy się następnie, że sposób ten nie był najlepszy – ponieważ niektóry popadli w trwogę, gdy widzieli obalanie swoich błędów, a nie czytali dosyć aby otrzymać połyskbudowy ślicznejPrawdy w miejscu zburzonego błędu. Obecny Tom zostałnapisany z punktu poprawnego. Przedstawia Prawdę, wykazuje jej moc i piękność, a następnie podaje sposób usunięcia błędu, jako nietylko niepotrzebnego, ale absolutnie zbytecznego i bardzo szkodliwego. Przeto czytelnik BOSKIEGO PLANU WIEKÓW na każdym kroku otrzyma wzmocnienie wiary i większe zbliżenie się do Pana, a zatem ufność że jest na właściwej drodze. Po przyjściu do znajomości Prawdy, błędy coraz bardziej będą okazywać się absurdem, bezpożyteczne i szkodliwe, oraz z radością będą odrzucone” (Boski Plan Wieków 1925 s. I-II [ang. 1923 s. I-II]).
Nowe Przedmowy po raz pierwszy zamieszono w dodrukach Wykładów z roku
Jak widzimy, tom pierwszy miał swego poprzednika, to znaczy książkę Pokarm. Był on poprawioną i wydłużoną wersją tej zaliczanej dziś do broszur publikacji, która osiągnęła podobno nakład 1 450 000 egzemplarzy (patrz ang. Boski Plan Wieków 1927 s. 5)! W innej publikacji napisano o mniejszym nakładzie:
„W roku 1881 i później rozdano jakieś 1 200 000 egzemplarzy publikacji Pokarm dla myślących chrześcijan” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 348).
Rzeczywiście w publikacji Pokarm jest wiele fragmentów, które później znalazły się w pierwszym tomie. Inne nauki zostały odrzucone lub zmienione.
Poniżej przedstawiamy wybrane poglądy Russella zawarte w tej książce. W roku 1931 tak o niej napisano:
„Zwróćmy teraz uwagę, że to dzieło świadczenia publicznego rozpoczęło się w roku 1881, na co szczególnie wskazuje publikacja i szerokie rozpowszechnianie broszury Pokarm dla myślących chrześcijan, która przedstawia naukę o powtórnym przyjściu Chrystusa i królestwie Pana, oraz podstawowe prawdy, które od dawna były przyćmione przez niewierność »zorganizowanego chrześcijaństwa«.” (Vindication 1931 s. 50-51).
Russell był tak przekonany, że jego książka jest ostatnią przed zabraniem go do nieba, iż podobno poświęcił na wydanie jej cały swój majątek, aż do wyczerpania:
„(...) postanowił jak następuje: 1) Poświęcić dla tej sprawy swoje życie. 2) Wynałożyć cały swój majątek na głoszenie Prawdy. 3) Postanowił nie robić żadnych składek na zebraniach. 4) Polegać jedynie na dobrowolnych składkach, i prowadzić dalej to dzieło po wyczerpaniu się jego majątku. W roku 1881 przez trzy niedziele rozdano darmo 1,400,000 egzemplarzy książki p. t. Pokarm dla myślących Chrześcian pod drzwiami wszystkich protestanckich kościołów tak w Stanach Zjednoczonych jak i w Kanadzie i w Anglii” (Dokonana Tajemnica 1925 [ang. 1917] s. 62).
Pastor jednak zmienił zdanie i jeszcze w tym samym roku założył Towarzystwo Strażnica, a w roku 1882 Fundusz Traktatowy Strażnicy (patrz ang. Strażnica styczeń 1883 s. 426 [reprint]):
„Aby jednak rozpowszechnianie literatury mogło nabrać rozmachu i aby Badacze Pisma Świętego (jak wówczas nazywano Świadków Jehowy) mogli otrzymywać datki na kontynuowanie działalności, konieczne było założenie jakiegoś stowarzyszenia. Dlatego na początku 1881 roku założono Towarzystwo Traktatowe – Strażnica Syjońska, nie zarejestrowaną korporację, której prezesem został C. T. Russell” (Dzieje Świadków Jehowy w czasach nowożytnych. Stany Zjednoczone Ameryki. Na podstawie Rocznika Świadków Jehowy na rok 1975 s. 7).
„W tamtych latach Towarzystwo założyło tak zwany Fundusz Traktatowy Strażnicy. Co to było? Na odwrocie papieru listowego, używanego niekiedy przez brata Russella, wyłuszczono następujące ciekawe szczegóły: »Fundusz ten powstaje z dobrowolnych ofiar tych, którzy nasycili się i posilili ‛pokarmem na czas słuszny’, dostarczanym wszystkim poświęconym świętym na całym świecie na łamach powyższych publikacji [wydawanych przez Towarzystwo Strażnica], będących narzędziami w ręku Boga (...) Nigdy nikogo nie prosi się o złożenie datku na ten fundusz – wszelkie wpłaty muszą być dobrowolne...«” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 342-343).
Dodajmy, że po wydaniu Pokarmu, a przed wydaniem Planu Wieków, Russell opublikował w roku 1882 jeszcze jedną broszurę, która była kilkukrotnie zmieniana (w 1885, 1892, 1899 r.). Była ona rozpowszechniana w różnych formach aż do roku 1927 (także jako dodatek w Wykładach):
1882 – The Tabernacle and Its Teachings (Nauki przybytku) – 96 stron; w roku 1915 wydano polską wersję nowszej broszury z roku 1899 pod zmienionym tytułem Cienie Przybytku „Lepszych ofiar” (142 strony; ang. 130 stron – Tabernacle Shadows of the “Better Sacrifices”).
Dziwne jest to, że Russell napisał, że powyższą broszurę, a właściwie nazwał ją „książką” (w ang. little book, czyli mała książka), wydał w roku
„Pierwsze wydanie tej książki wyszło w 1881 roku, a błogosławieństwo Boże, jakie z tego wypłynęło, zdaje się, iż było bardzo pomocne dla tej klasy ludzi, dla których wyłącznie ta praca była zamierzoną, to jest dla »Królewskiego Kapłaństwa«. Wielu z nich oświadczyło, że była ona dla nich jakby palcem Bożym, który wskazał im znaczenie typów Starego Testamentu, które przedtem nigdy nie były dostatecznie ocenione...” (Cienie Przybytku „Lepszych ofiar” ok. 1915 s. 3, Przedmowa (...) Marzec, 1899 r.; 1920 s. 5 Przedmowa, dodatek do tomu Pojednanie pomiędzy Bogiem i człowiekiem 1920, 1923, 1925 [ang. 1915, 1923]).
Powołanie niebiańskie – czy zakończyło się w roku 1881?
Russell napisał o tej książce, że „wskazała datę końca tego wysokiego powołania, jako październik,
Niestety ani w wersji ‘czasopismowej’ (ang. Strażnica wrzesień 1881), ani w książkowej, nie znajdziemy w tym Pokarmie „października
„W siedm lat później, w Październiku 1881 roku, »wysokie powołanie« skończyło się, chociaż następnie wielu miało być dopuszczonych do tej samej łaski, bez ogólnego powołania, aby wypełnili miejsca tych, co byli powołani, lecz gdy zostali wystawieni na próbę, okazali się niegodnymi. Następnie przypatrzmy się, w jaki sposób Piramida wykazuje te same daty, i ilustruje te same rzeczy” (Przyjdź Królestwo Twoje 1919 [ang. 1891] s. 411).
Koniec „wysokiego powołania” (do 144 000) do roku 1881 rozumiano przed tym rokiem, jako czas zabrania do nieba.
Wyłącznie niewidzialny powrót Chrystusa
W roku 1881 pastor wprowadził naukę o wyłącznie niewidzialnym powrocie Chrystusa i ta książka ją zaanonsowała:
„Żeby wyrazić to zwięźle – wierzymy, że Pismo Święte naucza, iż nasz Pan nigdy nie pojawi się znowu jako człowiek; że w swym drugim przyjściu będzie On niewidzialny dla ludzi; że nikt Go więcej nie ujrzy, z wyjątkiem Kościoła: »Bez świętobliwości żaden nie ogląda Pana« [Hebr. 12:14]; że Kościół nie ujrzy Go, dopóki nie nastąpi przemiana ciał materialnych w duchowe; że później »ujrzymy go tak, jako jest« [nie, jakim był], bo »będziemy do niego podobni« [nie On do nas, jak podczas pierwszego przyjścia]. Jednak choć nikt nie zobaczy Go swymi naturalnymi oczami, wszyscy rozpoznają Jego obecność i Jego moc (»mając oświecone oczy myśli« [Efezj. 1:18]). Skąd też czytamy: »Ujrzy (optomai – rozpoznać) go każde oko«.” (Food for Thinking Christians 1881 s. 63; cytat wg Pokarm dla myślących chrześcijan Białogard 2010, s. 65).
Do roku 1881 Russell wierzył i nauczał, że Jezus powróci w dwóch fazach: pierwsza, niewidzialna, miała mieć miejsce od 1874 roku, a druga, widzialna, miała nastąpić w 1914 roku, kiedy to miał rozpocząć sąd nad poganami. Wtedy miał nastać koniec „czasów pogan”:
„Krótko mówiąc wierzymy, że Pismo Święte uczy, iż podczas Jego przyjścia i przez pewien czas po Jego przyjściu, pozostanie On niewidzialny; później zaś objawi się, czy też ukaże się, poprzez sąd i w innych postaciach, tak że »ujrzy go wszelkie oko«. Nie każde oko dostrzeże Go jednak w tym samym czasie” (ang. Strażnica sierpień 1879 s. 19 [reprint] – Briefly stated, we believe the Scriptures to teach, that, at His coming and for a time after He has come, He will remain invisible; afterward manifesting or showing Himself in judgments and various forms, so that “every eye shall see Him.” But every eye will not see Him at the same moment).
„Czas ucisku”, który miał się rozpocząć w roku 1878
Russell ogłosił w tej książce, że „czas ucisku” nastał w roku 1878:
„Oto moc, której pożądał Szatan, ale nie mógł jej użyć, ponieważ był związany, ograniczony, a którą będzie mieć, gdy sąd (próba) »dnia Pańskiego« się rozpocznie. (A który, jak wierzymy, teraz już jest.) Próba tego »dnia« powoduje nie tylko »czas ucisku« i rozpaczy wśród narodów, ale stanowi również ucisk lub ogień dla żyjącej części Kościoła. Ten ucisk dla Kościoła nadchodzi najpierw, a wierzymy, że zaczął się wiosną 1878 roku i ma przynieść oczyszczenie wiary, zaś tych, którzy nadal nazywają się chrześcijanami, doprowadzi do trwałych fundamentów nauk Słowa Bożego. Wszystkie bowiem błędy ludzkich tradycji spłoną niczym śmieci, drewno, siano i słoma w ogniu (próbie) tego dnia. Apostoł powiada: »Niech wam nie będzie rzeczą dziwną ten ogień, który na was [Kościół] przychodzi ku doświadczeniu waszemu [Kościoła], jakoby co obcego [niezapowiedzianego] na was przychodziło« – 1 Piotra 4:12” (Food for Thinking Christians 1881 s. 82; cytat wg Pokarm dla myślących chrześcijan Białogard 2010, s. 82).
W innych publikacjach pastor podawał inne daty „czasu ucisku” czy „wielkiego ucisku”, np. 1874, 1875, 1881:
„(...) żyjemy w Dniu Obecności Pańskiej od roku 1874 – że wtedy rozpoczęły się czasy restytucji, Wiek Tysiąclecia – że pierwszą częścią tego wieku jest »dzień zemsty« lub »dzień ucisku«, okres czterdziestu lat od 1874 do 1914 roku i że wspaniałe błogosławieństwa restytucji tak naprawdę rozpoczynają się w tym ucisku, który jest błogosławieństwem w przebraniu, łamaniem na kawałki i usunięcie obecnych rządów i systemów...” (ang. Strażnica maj 1886 s. 851 [reprint]).
„Wyraźnie jest powiedziane, że ten ucisk na bogatych będzie jednym z wydarzeń ostatnich dni tego wieku; i nie tylko to, ale apostoł odnosi się do niego jako mającego miejsce w Dniu Pańskim – kiedy On przyjdzie. A te okoliczności, które mają teraz miejsce, dokładnie potwierdzają świadectwo Pisma Świętego – wizję »zapisaną i wyjaśnioną na tablicach« – że obecnie żyjemy (od 1875 r.) na początku Dnia Pańskiego” (ang. Strażnica czerwiec 1884 s. 621 [reprint]).
„Dla porównania sugerujemy, że Pismo Święte wskazuje, że kościół nominalny ma zostać poddany uciskowi i nie będzie mu się okazywać żadnej łaski od października tego roku [1881]; i wszystko wydaje się na to dojrzałe” (ang. Strażnica lipiec/sierpień 1881 s. 249 [reprint]).
Wielka Piramida i jej symbolika
Książka Pokarm była pierwszą publikacją Russella, która omawiała symbolikę Wielkiej Piramidy w Egipcie, która, jak wierzono, miała być Biblią w Kamieniu.
Temat ten zajmuje wiele miejsca w omawianej książce (patrz Pokarm dla myślących chrześcijan (1881; ed. polska 2010) s. 101-121), a zaczyna się tak:
„Naszą jedność z Jezusem jako członków owego Chrystusa – pomazanego Ciała – można dobrze zilustrować poprzez obraz piramidy. Wierzchołek jest doskonałą piramidą sam w sobie; inne kamienie można układać pod nim i jeśli zostaną ułożone w idealnej zgodności z charakterystycznymi liniami wytyczonymi przez kamień wierzchni, cała bryła będzie doskonałą piramidą. [obok tych słów zamieszczono na ilustracji piramidę]” (jw. s. 101).
Te same słowa rok wcześniej opublikowano w czasopiśmie Russella (patrz ang. Strażnica wrzesień 1880 s. 135).
Jak wspomnieliśmy, książka Pokarm był poprzedniczką tomu Plan Wieków i obie zawierają taki sam Wykres Wieków, na którym widnieje piramida i jej symbolika. Towarzystwo Strażnica tak o tym wspomniało:
„W roku 1886 Charles T. Russell wydał książkę Boski plan wieków, w której znalazł się wykres ukazujący związek historii ludzkości z Wielką Piramidą w Egipcie. Uważano, że ten grobowiec faraona Chufu jest słupem, o którym mowa w Księdze Izajasza 19:19, 20: »W owym dniu będzie pośrodku ziemi egipskiej ołtarz dla Jehowy, a słup dla Jehowy przy jej granicy. I będzie w ziemi egipskiej znakiem i świadectwem dla Jehowy Zastępów«.” (Strażnica Nr 1, 2000 s. 9).
W tym czasie o Wielkiej Piramidzie nauczano także w innych publikacjach:
ang. Strażnica maj 1881 s. 223-225, reprint (na s. 225 Russell pisał: „Zwróćmy teraz uwagę, jak trafnie te trzy różne daty (1874, 1878, 1881) są zaznaczone przez piramidę na zakończenie wielkiej galerii i jak trafnie wspiera ona naukę Biblii...”);
ang. Strażnica wrzesień 1881 s. 270-276, reprint (to cała treść Pokarmu zamieszczona w czasopiśmie).
ang. Strażnica wrzesień 1883 s. 525, reprint.
Różne daty i wydarzenia
Książka zawiera pewne ‘daty prorocze’, choć jest ich niewiele. Ciekawe, że w pierwszym tomie (Boski Plan Wieków, 1886) była tylko jedna – rok 1861. Dopiero drugi tom pt. Nadszedł Czas (1889) zawierał pełne spektrum dat Russella, wielokrotnie je powtarzając: 1874, 1878, 1881, 1914, 1915.
Powyżej zamieściliśmy cytat z Pokarmu dotyczący roku 1878 i rozpoczęcia się wtedy „czasu ucisku” dla świata i Kościoła (s. 82 [ang. 1881 s. 82]).
Rok 1861 – głoszenie Ewangelii dokonane
Książka ta wprowadziła naukę, że w roku 1861 zakończyło się już głoszenie dobrej nowiny, bo „Ewangelia została ogłoszona każdemu narodowi”:
„Nasi bracia wyznający postmillenaryzm posługują się szczególnie dwoma tekstami, do których chcielibyśmy się ustosunkować: »I będzie głoszona ta ewangelia o Królestwie po całej ziemi na świadectwo wszystkim narodom, i wtedy nadejdzie koniec« – Mat. 24:14 (NB). Głoszą oni, że odnosi się to do nawrócenia świata przez Ewangelię, zanim zakończy się Wiek Ewangelii. My, wyznawcy premillenaryzmu, uważamy, że głoszenie światu nie oznacza jego nawrócenia, ale jak jest napisane – jest działaniem na świadectwo, czyli dla sprawdzenia. To świadectwo już zostało wydane. W 1861 roku raporty towarzystw biblijnych wykazały, że Ewangelia została opublikowana w każdym języku świata; nie że wszyscy mieszkańcy ziemi ją otrzymali. Nie, nawet nie jeden na sto spośród 1,3 miliarda słyszał kiedykolwiek imię Jezus. Ale słowa wersetu się wypełniły: Ewangelia została ogłoszona każdemu narodowi. Rozumiemy, że głównym i pierwszym zadaniem Ewangelii w obecnym wieku jest »wybrać lud imieniowi Jego« – Kościół – który w przyjściu Chrystusa jest z Nim połączony i otrzymuje Jego imię (Obj. 3:12)” (Pokarm dla myślących chrześcijan Białogard 2010 s. 32-33 [ang. 1881 s. 28-29]).
Tę naukę odrzucił w roku 1920 J. F. Rutherford (1869-1942) następca Russella:
„Już wcześniej, w Strażnicy z 1 lipca 1920 roku, przeanalizowano wielkie proroctwo Jezusa o ‛znaku jego obecności i końca świata’ (Mat. 24:3, KJ). Zwrócono uwagę na dzieło głoszenia, które musi być wykonywane w ramach spełnienia zapowiedzi z Ewangelii według Mateusza 24:14, i wskazano, jakie orędzie należy głosić: »Wspomniana tu dobra nowina dotyczy końca starego porządku rzeczy i ustanowienia królestwa Mesjasza«. Rozpatrując umiejscowienie tej wypowiedzi Jezusa w stosunku do innych szczegółów znaku, Strażnica wyjaśniała, iż dzieło to musi być wykonane »między wielką [pierwszą] wojną światową a okresem ‘wielkiego ucisku’, zapowiedzianego przez Pana w Ewangelii według Mateusza 24:21, 22«” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 292).
Rok 1874 – „żniwo” i powrót Jezusa
O powrocie Chrystusa i żniwie rozpoczętym w roku 1874 Russell nauczał w Strażnicy już od roku 1879. W książce Pokarm odrzucił dwuetapowy powrót Jezusa oraz wydłużył do 40 lat czas „żniwa” (patrz s. 105), które początkowo miało trwać tylko 3,5 roku, a później 7 lat (od roku 1874). Oto nauki wcześniejsze i nowa wykładnia:
„Br. B. [Barbour] i ja omawialiśmy różne metody głoszenia tych prawd i w końcu postanowiliśmy podróżować i głosić je wszędzie tam, gdzie mężczyźni i kobiety usłyszą, i w ten sposób spędzić (D.V. – jak Bóg pozwoli) pozostałą część żniw, które wówczas, jak przypuszczaliśmy, trwały trzy i pół roku i miały zakończyć się w roku
„Wierzymy, że okres siedmiu lat (»żniwo«) od jesieni 1874 do 1881 roku jest czasem budowy tej świątyni, co oznacza przyprowadzenie wszystkich członków – winnych latorośli przynoszących owoce – do doskonałego stanu duchowego” (ang. Strażnica grudzień 1880 s. 172 [reprint]).
„Jak już wcześniej stwierdzono, wierzymy, że prorocy itp. uczą, iż teraz żyjemy w »żniwie« tego wieku; że nasz Pan przyszedł, a dzieło żniwa, czyli oddzielanie pszenicy od kąkolu postępuje od roku 1874. Pierwszym dziełem Pana w tym żniwie będzie oddzielenie prawdy od fałszu oraz prawdziwie poświęconych od niepoświęconych. Jak wierzymy, praca ta obecnie się odbywa. Kościół nominalny, z powodu właściwego mu stanu pomieszania, jest nazwany przez Pana zamieszaniem albo »Babilonem«, i podczas tego żniwa ma On na celu przyspieszenie dojrzewania, oddzielanie i doskonalenie różnych klas w Kościele – pszenica będzie oddzielona od kąkolu, pszenica dojrzała od niedojrzałej itd.” (Pokarm dla myślących chrześcijan Białogard 2010 s. 117 [ang. 1881 s. 120]).
Tę naukę zmienił w roku 1917 następca Russella:
„To każe wnosić, że żniwo właściwie zaczęło się w roku
Rok 1793 – uwolnienie szatana na „mały czas” i Tysiąclecie papiestwa
Russell nie tylko ciągle opracowywał i zmieniał swoje poglądy, ale także przypisywał własne interpretacje naukom głoszonym przez Kościół Katolicki. Twierdził on, nie podając żadnych źródeł katolickich, że papiestwo naucza o Tysiącleciu, które miało trwać latach 799-1799:
„Papiestwo twierdzi, że królestwo Boże, Wiek Tysiąclecia, było założone w roku 799 R. P., że trwało ono tysiąc lat, tak jak to Biblia głosi, iż Królestwo Boże trwać będzie; oraz, że skończyło się ono R. P.
Mało tego, w książce Pokarm napisał: „na ile to rozumiemy, twierdzi ono [papiestwo], że od roku 1793 trwa »mały czas«, kiedy to Szatan jest rozwiązany”. Jest to nawiązanie do Ap 20:3 („krótki czas” BT; „mały czas” BG):
„(...) papiestwo głosi, iż jest ono już teraz panującym królestwem Bożym, że tysiącletnie królowanie Chrystusa i Jego świętych nad ziemią wypełnia się w sprawowaniu rządów przez papiestwo jako władcę świata. Na ile to rozumiemy, twierdzi ono, że od roku 1793 trwa »mały czas«, kiedy to Szatan jest rozwiązany (protestantyzm będący jego przedstawicielem w celu zwodzenia), co jest – jak utrzymują – wypełnieniem zapisu z Obj. 20:9” (Pokarm dla myślących chrześcijan Białogard 2010 s. 130 [ang. 1881 s. 132]).
W jakich katolickich źródłach Russell natrafił na rok 1793 w takim kontekście? Poza tym w innej publikacji pisał o Tysiącleciu papiestwa w latach 792-1792 (a nie 799-1799) i o roku 1798 (a nie 1793):
„Papiestwo twierdzi, że wyniesione do władzy, rzeczywiście pokonało wszystkich wrogów i że przez tysiąc lat rzeczywiście panowało nad królami ziemi. (Na ogół datowane, jak sądzę, od 792 do 1792 r.) I twierdzą, że tysiącletnie panowanie Chrystusa i jego świętych, o których mowa w Ap 20, miało miejsce, należy już do przeszłości i że okres od obalenia papieskiej władzy panowanie (1798) to »mały czas«, o którym mowa w wierszach 3, 7 i 8, podczas którego »diabeł zostaje uwolniony« (Protestantyzm i wszelka niewierność Kościołowi)” (ang. Strażnica grudzień 1879 s. 54 [reprint]).
Ten sam cytat patrz ang. Strażnica grudzień 1881 s. 305 reprint.
W innej publikacji Russell wskazał na rok 1799 jako „mały czas”, a nie 1798 czy 1793:
„Papiestwo twierdzi, że ruch protestancki, »reformacja«, doprowadził do wydarzeń z 1799 roku, od których to czasu do 1870 roku następowało stopniowe niszczenie jego władzy politycznej i okres ten od 1799 roku uważa za »mały czas« (Ap 20:3), w którym diabeł zostaje uwolniony” (ang. Strażnica luty 1888 s. 1002 [reprint]).
W kolejnej umiejscowił Tysiąclecie, o którym uczyło papiestwo, na lata 800-
„TYSIĄCLECIE PAPIESTWA.
Jak prawdziwe Królestwo prawdziwego Chrystusa ma trwać 1,000 lat, tak podobnież Papiestwo to fałszywe królestwo spogląda wstecz na czas swej najwyższej świetności, która się rozpoczęta roku
Jak można zauważyć, koniec Tysiąclecia papiestwa wyznaczano na różne lata: 1792, 1793, 1798, 1799 i 1800. Russell uzasadniał te zmieniające się daty za pomocą innych skomplikowanych obliczeń poprzez dodawanie okresu 1260 dni-lat (Ap 11:2-3; 12:6, 14; 13:5; Dn 7:25; 12:7) do różnych lat z VI wieku.
Piekło – obsesja C. T. Russella
W naszym innym artykule opisaliśmy stosunek Russella do piekła, patrz C. T. Russell – czy jego dziecięcy strach przed piekłem był powodem odrzucenia go?
Pastor w swojej pierwszej książce oczywiście zamieścił w Części X specjalny rozdział zatytułowany Objaśnienie niektórych wersetów często błędnie rozumianych, Bogacz i Łazarz, w którym nawiązywał do nauki o piekle (Pokarm dla myślących chrześcijan Białogard 2010 s. 155-158 [ang. 1881 s. 154-157]).
Oto przykład cytatu, w którym Russell drwi z literalnego odczytywania Biblii (warto zaznaczyć, że tej przypowieści nikt nie interpretuje dosłownie):
„Gdyby rozumieć to literalnie, to jedyną logiczną lekcją, jaką można z tego zaczerpnąć, jest to, że jeśli nie jesteś biednym żebrakiem, pełnym zmartwień, to nigdy nie wejdziesz do stanu przyszłej błogości, a jeśli teraz nosisz jakieś »miękkie szaty« i »purpurę« oraz masz codziennie mnóstwo jedzenia, to na pewno pójdziesz do hadesu. I dalej, owa błogość to »łono Abrahama«, a jeśli cała wypowiedź jest literalna, to i łono musi być dosłowne i nie pomieści zbyt wielu spośród milionów chorych i biednych tej ziemi. Dlaczego jednakże roztrząsać absurdy?” (Pokarm dla myślących chrześcijan Białogard 2010 [ang. 1881] s. 155).
Obecnie w jednej publikacji Towarzystwo Strażnica podaje, że nauce o piekle zaprzeczono już w roku
„W 1880 roku przeanalizowano na łamach Strażnicy występujące w pierwotnych językach Biblii słowa Szeol i Hades, po czym wysnuto wniosek, że określają one po prostu grób. Ponadto wykazano, iż ludzie wtrąceni do Gehenny nie cierpią mąk, lecz ulegają zagładzie” (Artykuły do studium (z wydań Strażnicy angielskiej nieopublikowanych po polsku) 1989 s. 76).
„Na łamach czasopisma StrażnicaSyjońska ówcześni badacze Pisma Świętego ogłosili, (...) że według Pisma Świętego piekło to po prostu grób (1883)” (Strażnica Rok CIX [1988] Nr 1 s. 30).
Rozpowszechnianie Pokarmu w Europie i Afryce
Towarzystwo Strażnica dziś przechwala się, że tę nieaktualną już za czasów Russella książkę rozpowszechniono w nakładzie 1 200 000 egzemplarzy:
„W roku 1881 i później rozdano jakieś 1 200 000 egzemplarzy publikacji Pokarm dla myślących chrześcijan – część w postaci 162-stronicowej książki, a część w formacie gazetowym” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 348).
Jak widać nakład książki wyraźnie się zmniejszył, ponieważ w 1891 roku Russell wspominał o 1 400 000 egz. (patrz powyżej), a w roku 1916 podano nakład 1 450 000 egz. (patrz ang. Strażnica 01.12 1916 s. 5998 [reprint]; ang. Boski Plan Wieków 1927 s. 5).
Od września 1881, kiedy ją wydano, do końca roku, rzekomo rozpowszechniono w Anglii aż 300 000 egzemplarzy, a w 1884 roku dotarła do Afryki:
„Dwóch Badaczy Pisma Świętego (J. C. Sunderlin i J. J. Bender), wysłanych w roku 1881 do Anglii, nie zdziałałoby zbyt wiele o własnych siłach, ale z pomocą setek wynajętych młodych mężczyzn udało im się w bardzo krótkim czasie rozpowszechnić 300 000 egzemplarzy publikacji Pokarm dla myślących chrześcijan” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 560).
„Światło prawdy przenikało w tym okresie także do Afryki. Jak wynika z listu wysłanego w roku 1884 z Liberii, pewien miejscowy czytelnik Biblii zdobył publikację Pokarm dla myślących chrześcijan i chcąc udostępnić ją innym, poprosił o więcej egzemplarzy” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 414).
Widzimy, że choć książka pt. Pokarm dla myślących chrześcijan ukazała się już w 1881 roku, nie stała się jednak podręcznikiem, który był długo ceniony i wykorzystywany w Towarzystwie Strażnica. W roku 1886 wyparł go pierwszy tom Russella pt. Plan Wieków, zastępując swój pierwowzór. Kilkanaście lat później, w roku 1894, pastor wręcz odwodził od tej książki: „Nawet Pokarmu dla myślących chrześcijan (nakład już wyczerpany) już nie polecam” (patrz powyżej). Choć podawano różne nakłady, jakie osiągnęło do dzieło, od 1 200 000 przez 1 400 000 do 1 450 000 egzemplarzy, to jednak rychło zostało ono odrzucone. Dziś niewiele osób w Polsce zna treść tej książki, a gdyby polscy badacze Pisma Świętego jej nie opublikowali w 2010 roku, prawdopodobnie nie znałby jej prawie nikt. Informacja podana przez Towarzystwo Strażnica o skutecznym rozpowszechnianiu książki w Anglii i Afryce jest zbyt ogólna, aby wyrobić sobie pogląd na temat tej publikacji.
Na zakończenie składam podziękowanie J. Romanowskiemu i K. Kozakowi za pomoc w tworzeniu tego tekstu.