‘Szkice kazań’ i trzy razy ‘Biblijne tematy’

‘Szkice kazań’ i trzy razy ‘Biblijne tematy’

         W czasie gdy N. Knorr (1905-1977) został prezesem Towarzystwa Strażnica (od 1942 r.), Świadkowie Jehowy przestali już tylko odtwarzać z płyt kazania prezesa J. Rutherforda (zm. 1942) i kolportować publikacje, a zajęli się także głoszeniem „od domu do domu”. Wtedy Towarzystwo Strażnica zaczęło przygotowywać i wydawać podręczniki-ściągawki do przeprowadzania dyskusji z ludźmi. Wspomnieć tu należy przede wszystkim ich znane książki, bowiem co pewien czas Towarzystwo Strażnica wydaje nowy podręcznik do prowadzenia rozmów, wraz ze zmieniającymi się jego naukami. Wówczas dostosowuje się go dla głosicieli do aktualnej wykładni.

         Oto podręczniki dotyczące powyższej problematyki:

         1) „Upewniajcie się o wszystkich rzeczach” 1953 (ed. pol. ok. 1957). W języku polskim wydany w trzech tomikach (razem 324 strony). Zawiera 70 tematów głównych (rozdziałów) i setki podtematów. Edycja angielska jak poniżej.

         2) „Upewniajcie się o wszystkich rzeczach” 1957 (ed. pol. nie wydano). Zawiera w języku angielskim (416 stron) 70 tematów (rozdziałów) i setki podtematów.

         3) „Upewniajcie się o wszystkich rzeczach: mocno trzymajcie się tego co szlachetne” ang. 1965 (ed. pol. nie wydano). W języku niemieckim (1974 r.) zawiera 542 strony. Zawiera 123 tematy główne (rozdziały) i setki podtematów.

         4) „Prowadzenie rozmów na podstawie Pism” 1985 (ed. pol. nie wydano). W języku angielskim zawiera 448 stron. Patrz też poniżej.

         5) „Prowadzenie rozmów na podstawie Pism” 1991 (ed. ang. 1989). Zawiera (445 stron), prócz rozdziałów „Wstępy przydatne w służbie polowej” i „Jak reagować na wypowiedzi mające na celu przerwanie rozmowy”, także 76 tematów głównych (rozdziałów) i setki podtematów.

         6) „Prowadzenie rozmów na podstawie Pism” brak informacji o ed. ang. (ed. pol. 2001). Zawiera (445 stron), prócz rozdziałów „Wstępy przydatne w służbie polowej” i „Jak reagować na wypowiedzi mające na celu przerwanie rozmowy”, także 76 tematów głównych (rozdziałów) i setki podtematów.

         Tu dodajmy, że porównania dwóch ostatnich podręczników Towarzystwa Strażnica dokonaliśmy w artykule pt. Dwa razy ‘Prowadzenie rozmów’ i do tego materiału odsyłamy zainteresowanych tym tematem.

         Jednak prócz książek-ściągawek, Towarzystwo Strażnica wydawało też podręczne broszury-ściągawki, które głosiciele zazwyczaj nosili i noszą przy sobie. W odróżnieniu od książek zawierają one skrótowe omówienie poszczególnych tematów do dyskusji z ludźmi. Ograniczono się w nich do podania haseł tzn. tematów, podtematów oraz wersetów biblijnych mających potwierdzić myśli Świadków Jehowy. Z racji tej, że są to broszury, zrezygnowano w nich z powoływania się na rozmaite słowniki, leksykony, encyklopedie i różne autorytety. Wszystko mają ‘załatwić’ i potwierdzić przywołane fragmenty z Pisma Świętego, nawet bez ich zacytowania.

         Oto jakie broszury-ściągawki wydało Towarzystwo Strażnica w ostatnich latach:

         1) „Szkice kazań” (ang. Sermon Outlines) 1961. Zawiera 60 tematów głównych (rozdziałów) i 244 podtematy.

         2) „Biblijne tematy do rozmów” (ang. Bible Topics for Discussion) 1977. Zawiera 60 tematów głównych (rozdziałów) i 224 podtematy.

         3) „Biblijne tematy do rozmów” (ang. Bible Topics for Discussion), zamieszczone w „Chrześcijańskich Pismach Greckich w przekładzie Nowego Świata” 1994, a w języku angielskim w New World Translation of the Holy Scriptures 1984. Zawiera 44 tematy główne (rozdziały) i 110 podtematów (New World Translation of the Holy Scriptures 1981 – zawarte były 43 tematy).

         4) „Biblijne tematy do rozmów” (ang. Bible Topics for Discussion), zamieszczone w „Piśmie Świętym w Przekładzie Nowego Świata” 1997. Zawiera 44 tematy główne (rozdziały) i 110 podtematów.

         Być może dla pierwszej broszury z roku 1961 pt. „Szkice kazań” (ang. Sermon Outlines) pierwowzorem (przynajmniej dla tytułu) była dużo wcześniejsza publikacja tego typu, z roku 1882, pt. Outlines of Sermons (Szkice kazań), której jednak Towarzystwo Strażnica w języku polskim nie wydało. Miała ona jednak trochę inny charakter. Przez wiele lat w języku polskim wydawały ją różne grupy badaczy Pisma Świętego, szczególnie z USA.

         Pomimo że na pierwszy rzut oka powyższe dwie pary broszur wydają się być identycznymi (2 razy po 60 tematów i 2 razy po 44 tematy), to jednak postaramy się tu wskazać na jakieś, być może niezauważalne, różnice w tych publikacjach. Towarzystwo Strażnica nie ma w praktyce podawania informacji o tym, co zmieniło w swych broszurach czy książkach. Być może nie chce tym wprawiać w zakłopotanie swych głosicieli, którzy mogliby zacząć dociekać z czego wynikają zmiany w tekstach. Tym samym organizacja oszczędza ich czas i być może zapobiega powstawaniu u nich jakichś wątpliwości.

         Widzimy też, że w Towarzystwie Strażnica istnieje tendencja skracania tych broszur-ściągawek. Czyżby głosiciele mieli problemy z korzystaniem z szerokich opracowań i trzeba im je ‘uszczuplać’ do minimum?

         Zaznaczmy również że istnieją, prócz tych czterech podstawowych edycji omawianych broszur (1961, 1977, 1994, 1999), inne wersje, nieznacznie ‘uaktualniane’ czy zmieniane. Jednak żadna z nich nie posiada daty wydania, jak i nie zawierają jej te z roku 1961 i 1977 (daty te podaje skorowidz Towarzystwa Strażnica). Będziemy bazować tu na egzemplarzach jakie posiada autor tego artykułu, bowiem niemożliwe jest wyszukiwanie wszystkich możliwych odmian wspomnianych publikacji. W każdym razie bądźmy świadomi istnienia takich innych wersji, z którymi zetknąć się można w biblioteczkach Świadków Jehowy (autor sam widział takie ‘odmienne’ wersje).

‘Szkice kazań’ (1961) i ‘Biblijne tematy do rozmów’ (1977)

         Pierwsze dwie wymienione powyżej broszury, tzn. „Szkice kazań” i „Biblijne tematy do rozmów”, pomimo że mają inne tytuły, są właściwie tą samą publikacją.

         Przykładowo książka pt. „Poradnik dla teokratycznej szkoły służby kaznodziejskiej” z roku 1972 (ang. 1971) odsyła nas do pierwszej broszury, w podrozdziale ‘Opracowywanie przemówienia na podstawie szeregu wersetów biblijnych’ (s. 41). Natomiast ten sam podręcznik z roku 1990 (s. 41) kieruje nas już do drugiej broszury.

         Chociaż obie broszury z roku 1961 i 1977 zawierają po 60 tematów głównych, to jednak nie są one w całości takie same. Otóż 57 rozdziałów jest identycznych w obu publikacjach, natomiast każda z nich posiada po 3 tematy odmienne.

         „Szkice kazań” zawierają takie oto rozdziały charakterystyczne, których nie posiada nowsza publikacja:

         ‘Mądrość (praktyczna)’ (4 podtematy);

         ‘Ordynacja’ (2 podtematy);

         ‘Słudzy Boży, kaznodzieje’ (6 podtematów).

         „Biblijne tematy do rozmów” zawierają następujące rozdziały, których nie posiadała starsza publikacja:

         ‘Kult przodków’ (2 podtematy);

         ‘Narkotyki i tytoń’ (1 podtemat);

         ‘Przesądy’ (2 podtematy).

         Ale to nie wszystko, bo okazuje się, że i w poszczególnych rozdziałach istnieją w obu broszurach pewne rozbieżności. Szczególnie nowsza publikacja, ta z roku 1977, opuszcza pewne kwestie, które poruszała tamta z roku 1961. Oto owe opuszczenia:

         w rozdziale ‘Fałszywi prorocy, antychryst’ brak podtematu Antychryst przeciwny Królestwu Chrystusa (4 punkty);

         w rozdziale ‘Dawanie świadectwa’ (‘Głoszenie’) brak podtematów Każdy odnosi pożytek z dzieła głoszenia (4 punkty), Głoszenie wyznawcom innych religii konieczne (4 punkty), Głoszenie od domu do domu (4 punkty);

         w rozdziale ‘Ratunek, zbawienie’ brak podtematu Tylko jedna właściwa droga, dostępna dla wszystkich (4 punkty);

         w rozdziale ‘Religia’ brak podtematów Nie wystarczy chodzić do kościoła, żeby być chrześcijaninem (4 punkty), Nie unikać dyskusji biblijnych z powodu różnicy przekonań (4 punkty), Niech Biblia odpowiada na pytania (4 punkty), Parafianie nie umieją posługiwać się Biblią z winy duchownych (4 punkty).

         w rozdziale ‘Sąd’ brak podtematu Podstawa sądu (4 punkty);

         w rozdziale ‘Świadkowie Jehowy’ brak podtematów Upoważnieni do głoszenia (4 punkty), Kwalifikacje do służby kaznodziejskiej (4 punkty);

         w rozdziale ‘Zło, ucisk na świecie’ brak podtematu Wojny i ucisk na świecie skończą się na zawsze (4 punkty).

         W związku z tymi różnymi opuszczeniami i zmianami rozdziałów, zrozumiałe staje się to, że pomimo tego, iż w obu broszurach jest po 60 tematów (rozdziałów), to jednak ilość podtematów jest różna:

         1961 r. – 244;

         1977 r. – 224.

         Nie sposób jest prześledzić tu wszystkie punkty z każdego podtematu i porównać je w obu broszurach, bo jest ich około tysiąca (244 podtematy, a w każdym średnio po 4 punkty). Jednak zwrócimy uwagę na te, które wydają się być istotnymi.

         Pokolenie roku 1914

         W obu broszurach w rozdziale ‘Armagedon’ jest zdanie:

         „Nastąpi za tego pokolenia...Mt 24:3-8, 34, 36”.

         W „Szkice kazań” w rozdziale ‘Chronologia’ jest zdanie:

         „Obecne pokolenie ujrzy koniec zła w Armagedonie... Mt 24:34”.

         Nowsza broszura ma tu słowa:

         „Obecne pokolenie doczeka ‘wielkiego ucisku’...Mt 24:21, 34”.

         W „Szkice kazań” w rozdziale ‘Dni ostateczne’ jest zdanie:

         „Wszystkie bóle za życia jednego pokolenia...Mt 24:8-14, 34; Ob 12:12” (zdanie identyczne w nowszej broszurze).

         W „Szkice kazań” w rozdziale ‘Głoszenie’ jest zdanie:

         „To pokolenie musi być ostrzeżone przed końcem...Mt 24:14, 34” (zdanie identyczne w nowszej broszurze ale rozdział ma tytuł ‘Dawanie świadectwa’).

         W „Szkice kazań” w rozdziale ‘Stworzenie’ jest zdanie:

         „Armagedon za tego pokolenia; potem 1000-letnie panowanie...Mt 24:34” (opuszczone w nowszej broszurze).

         W „Szkice kazań” w rozdziale ‘Zło, ucisk świata’ jest zdanie:

         „Cały ucisk na jedno pokolenie...Mt 24:32-34; Mr 13:30” (opuszczone w nowszej broszurze).

         Zaakcentowaliśmy tu naukę Świadków Jehowy o „pokoleniu roku 1914”, które nie miało wymrzeć przed Armagedonem. Z wykładni tej Towarzystwo Strażnica wycofało się w roku 1995, ale broszury cytowane na zawsze będą świadczyć o jego fałszywym prorokowaniu.

         Jak zobaczymy poniżej, w późniejszych wersjach broszury „Biblijne tematy do rozmów” usunięto już ostatecznie ślady nauki o „pokoleniu roku 1914”.

         Rok 1975?

         Chociaż jedna z omawianych broszur została wydana (1961 r.) przed rozpoczęciem „kampanii roku 1975”, a druga po jej zakończeniu (1977 r.), to jednak w pierwszej z nich jest ślad oczekiwania na szczęśliwe 1000-lecie po 6000 lat od stworzenia Adama, gdy rozpoczął się sabat Boży.

         Oto słowa z pierwszej z nich, z rozdziału ‘Sabat’:

         „Rozpoczął się prawie 6000 lat temu...1Mo 2:2, 3; 2Mo 31:17; He 4:3-5” („Szkice kazań” 1961).

         W drugiej broszurze w rozdziale ‘Sabat’ zmieniono treść:

         „Rozpoczął się, gdy skończyło się stwarzanie...1Mo 2:2, 3; He 4:3-5” („Biblijne tematy do rozmów” 1977).

         Pamiętajmy też, że uzupełnieniem do tych 6000 lat miało być 1000-lecie, co ukazano w rozdziale ‘Stworzenie’:

         „1000-letnie Królestwo uwieńczeniem 7. dnia...Ob 20:6; Mt 12:8” („Szkice kazań” por. podobnie „Biblijne tematy do rozmów”).

         Ponieważ wiemy, że w tamtym czasach Towarzystwo Strażnica nauczało o tym, iż w połowie lat 70-tych XX wieku nastąpi koniec 6000-lat od stworzenia człowieka, więc widać, że wtedy miało zacząć się 1000-letnie Królestwo dopełniające okres 7000 lat (patrz rozdział ‘Chronologia’ w obu broszurach).

         Zapewne więc, po minięciu roku 1975, usunięcie z nowszej broszury słów o „prawie 6000 lat” nie było przypadkowe.

         Rzymian 13:1

         Pewnych korekt w broszurze wydanej w roku 1977 dokonało też Towarzystwo Strażnica w temacie ‘Bóg i Cezar’. Wywołane było to tym, że organizacja ta zmieniła w roku 1962 swe podejście do tekstu Rz 13:1. Stwierdzono wtedy, że „zwierzchności wyższe” z Rz 13:1 to władze świeckie, a nie Jehowa i Jezus, jak nauczano od roku 1929 (Strażnica Nr 9, 1996 s. 13-14).

         Oto dwa zdania z przywoływanych broszur z rozdziału ‘Bóg i Cezar’:

         „Stosunek chrześcijanina do władz świeckich. Bóg dopuszcza istnienie władz politycznych...Rz 13:1” („Szkice kazań” 1961);

         „Stosunek chrześcijanina do władz świeckich.. Obowiązany przestrzegać praw: podatki, rejestracje itp....Rz 13:1, 7” („Biblijne tematy do rozmów” 1977).

         Kto zmartwychwstanie?

         „Skorowidz do publikacji Towarzystwa Strażnica 1986-2000” (2003) podaje, że w roku 1965 nastąpiła pewna zmiana w nauce Świadków Jehowy w kwestii zmartwychwstania (hasło ‘Daty’, podhasło Kształtowanie się wierzeń). Wydaje się, że i omawiane broszury to ukazują. Oto zdania z nich z rozdziału ‘Zmartwychwstanie’:

         „Nadzieja dla umarłych. Kto w pamięci u Boga, będzie wskrzeszony (...) Źli nie wstaną...Prz 10:7; 2Pi 2:12; Iz 26:14” („Szkice kazań” 1961);

         „Nadzieja dla umarłych. Wszyscy, co są w grobach, mają być wskrzeszeni (...) Grzeszący przeciw duchowi nie wstaną...Mt 12:31, 32” („Biblijne tematy do rozmów” 1977).

         Jak widzimy z nowszej broszury, Towarzystwo Strażnica rozszerzyło zakres ludzi przeznaczonych do wskrzeszenia z martwych.

‘Biblijne tematy do rozmów’ z roku 1994 i 1997 oraz porównanie ich z poprzednimi edycjami

         Nowa wersja broszury „Biblijne tematy do rozmów” została opublikowana w języku angielskim jako dodatek do New World Translation of the Holy Scriptures (1981 i 1984) tzn. „Pismo Święte w przekładzie Nowego Świata” (wersja z 1981 r. nie zawierała rozdziału „Sługa Boży”). W języku polskim ukazała się ona dopiero w roku 1994, również jako dodatek zamieszczony w „Chrześcijańskich Pismach Greckich w przekładzie Nowego Świata”.

         Broszura zawiera 44 tematy główne (rozdziały) i 110 podtematów. Przypominamy że pierwotnie „Szkice kazań” posiadały aż 60 tematów (rozdziałów) i 244 podtematy. Widać z tego, że mocno okrojono tę publikację.

         Oto 17 rozdziałów, które nie dostały się już do nowej edycji tej broszury:

         ‘Bóg i Cezar’;

         ‘Dobre uczynki’;

         ‘Ewolucja’;

         ‘Literatura’;

         ‘Narkotyki i tytoń’;

         ‘Nauka’;

         ‘Niechrześcijanie’;

         ‘Oddanie się Bogu’;

         ‘Postępowanie’;

         ‘Prawo (zakon)’;

         ‘Przekłady’;

         ‘Przesądy’;

         ‘Przestępczość’;

         ‘Rasy’;

         ‘Sąd’;

         ‘Wykluczenie ze społeczności’;

         ‘Wykład, interpretacja’.

         Jednak do tej publikacji też dodano jeden rozdział, który znajdował się w pierwotnej wersji tzn. w „Szkicach kazań” (1961), a w broszurze z roku 1977 już go nie było. Jest to rozdział ‘Sługa Boży’, który ma dwa podtematy. Jednak w starej wersji było aż 6 podtematów (‘Słudzy Boży, kaznodzieje’), z których tylko dwa przytoczono w nowej wersji broszury.

         Również w wielu pozostawionych rozdziałach usunięto kilkadziesiąt podtematów, co widać po zmniejszonej ich ilości do 110, z pierwotnych 244 i 224.

         Właściwie Towarzystwo Strażnica nie podaje motywów tego skracania treści w tej samej publikacji. Można się jedynie domyślać, że chodzi tu o pewne minimum, które głosiciel powinien sobie przyswoić i które może mu być przydatne w pierwszych kontaktach z ‘zaczepianymi’ ludźmi.

         Postaramy się tu porównać niektóre kwestie z dwóch najnowszych broszur (1994 i 1997), ale i też wskazać na pewne różnice związane z nauką o „pokoleniu roku 1914”, którą przez dziesiątki lat Towarzystwo Strażnica ‘wprowadzało w obieg’. Poniżej zestawimy w tabeli wszystkie cztery broszury i z nich wykładnię o ‘tym pokoleniu’.

         ‘To pokolenie’

         W powyższej tabeli zauważymy, że Towarzystwo Strażnica powoli usuwało fragmenty, które mówiły o „pokoleniu” oraz teksty biblijne z tym związane (Mt 24:34, Łk 21:32). W ostatniej kolumnie nie ma już ani jednego zdania, które by sugerowało ‘koniec’ za ‘tego pokolenia’, brak też wspomnianych wersetów z Biblii. Publikacja ta pochodzi z roku 1997, a w roku 1995 organizacja ta już wycofała się z nauki o „pokoleniu roku 1914”.

         ’Owce i kozły’

         Zanim zaczniemy porównywać zmiany w omawianych broszurach, zamieszczamy małe wprowadzenie.

         Do roku 1995 Towarzystwo Strażnica nauczało, że podział na ‘owce i kozły’ odbywa się od momentu powrotu Jezusa w roku 1914. Jednym ze znaków potwierdzających, że on nastąpił, była właśnie wspomniana segregacja ludzi.

         Oto starsza nauka oraz nowa:

         „Rozdzielanie mieszkańców ziemi odbywa się już od wielu lat, jednakże nie potrwa ono dłużej niż okres życia tych, którzy żyli w chwili jego rozpoczęcia wkrótce po r. 1914” (Strażnica Nr 11, 1959 s. 16);

         „Długo uważaliśmy, że przypowieść ta opisuje, jak Jezus w roku 1914 zasiada na tronie królewskim i od tej pory sądzi ludzi – osobom przypominającym owce udostępnia życie wieczne, a symboliczne kozy skazuje na wiecznotrwałą śmierć. Jednakże ponowne przeanalizowanie tej przypowieści pozwala lepiej pojąć, do jakiego czasu się ona odnosi i co oznacza” (Strażnica Nr 20, 1995 s. 19);

         „Jak widać, rozważana przypowieść odnosi się do przyszłości – gdy Syn Człowieczy przyjdzie w swej chwale. Wtedy zasiądzie, by nad żyjącymi wówczas ludźmi dokonać sądu. (...) Takie zrozumienie przypowieści o owcach i kozach wskazuje, że osądzenie obu grup jest sprawą przyszłości. Nastąpi po wybuchu ‘ucisku’ wspomnianego w Ewangelii według Mateusza 24:29, 30 oraz po tym, jak Syn Człowieczy ‘przyjdzie w chwale’...” (Strażnica Nr 20, 1995 s. 22-23).

         Oto zaś porównanie broszur w temacie sądu z Mt 25:31-32.

         W powyższej tabeli zauważymy, że Towarzystwo Strażnica usunęło fragmenty biblijne (Mt 25:31-32), które mówiły mu, że sąd ‘owiec i kozłów’ odbywa się od roku 1914. Ta nauka została, jak widzieliśmy, zmieniona w roku 1995, choć nadal naucza się Świadków Jehowy, że powrót Jezusa nastąpił w roku 1914. Odłączono od tej daty tylko sąd ‘owiec i kozłów’ na czas Armagedonu.

         Małżeństwo

         Ponieważ Towarzystwo Strażnica zmieniało w swej historii podejście do kwestii rozwodu, więc i w tej sprawie dokonywano ‘korekt’ w omawianych broszurach. Przypomnijmy tu wspomnianą różnicę w ich wykładni:

         „Biblia dopuszcza tylko jedną przyczynę rozwodu uprawniającego do ponownego zawarcia małżeństwa – cudzołóstwo. W razie dopuszczenia się cudzołóstwa strona niewinna ma prawo zdecydować, czy podjąć starania o rozwód” („Będziesz mógł żyć wiecznie w raju na ziemi” ed. 1984 i 1989 s. 248);

         „Biblia dopuszcza tylko jedną przyczynę rozwodu uprawniającego do ponownego zawarcia małżeństwa – rozpustę (po grecku pornei’a, rażąca niemoralność płciowa). W razie dopuszczenia się rozpusty strona niewinna ma prawo zdecydować, czy podjąć starania o rozwód” („Będziesz mógł żyć wiecznie w raju na ziemi” ed. 1990 s. 248).

         Oto porównanie nauk starych i nowych.

         Widzimy więc, że wcześniej Towarzystwo Strażnica podawało, że warunkiem rozwodu i powtórnej żeniaczki jest tylko cudzołóstwo (wszeteczeństwo). Zaś później rozszerzyło to prawo, podając, że szeroko pojęta rozpusta tzn. rażąca niemoralność płciowa jest warunkiem dla powyższego. Widać, że w pierwszym przypadku chodziło tylko o pożycie z obcą kobietą, a w drugim już chyba nawet z własną żoną, ale w sposób ‘rozpasany’.

         Duch Święty moc czy siła?

         Towarzystwo Strażnica w roku 1994 w Strażnicy Nr 14, 1994 s. 24 wprowadziło nową wykładnię dotyczącą Ducha Świętego, tzn. zamiast określenia „moc Boża”, użyło terminu „siła Boża”. Artykuł z tego czasopisma pochodził z ang. edycji słownika „Wnikliwe poznawanie Pism” z 1988 r. (por. edycja polska 2006, tom I, s. 498).

         Do tego momentu polskie publikacje Świadków Jehowy zwyczajowo używały określenia „moc Boża”. Tak było też w przypadku omawianych broszur. Oto stara i nowa nauka o Duchu Świętym.

         Może ta zmiana, przede wszystkim dla ludzi stojących z boku, wydaje się być drobnym szczegółem, ale dla Towarzystwa Strażnica takim nie jest.

         Otóż „Skorowidz do publikacji Towarzystwa Strażnica 1986-2000” (2003) zawiera wyraźne zaprzeczenie poprzedniej nauce podając, że Duch Święty „niejestmocą” (s. 111). Odsyła on też do powyżej wymienionej Strażnicy oraz do Przebudźcie się! Nr 1, 1999 s. 26, które podaje:

         „Nazywanie ducha świętego mocą Bożą nie jest zupełnie ścisłe. (...) A zatem święty duch Boży to Jego energia w działaniu, Jego czynna siła”.

         Po porównaniu powyższego materiału widzimy, że nawet broszury, które dość ogólnie przedstawiają naukę Towarzystwa Strażnica, były przez tę organizację zmieniane i dostosowywane do aktualnej jej nauki. Ponieważ jednak ‘uaktualnianie’ wykładni Świadków Jehowy nie ma końca, więc zapewne za jakiś czas pojawią się nowe wersje broszur-ściągawek dla głosicieli.

         W artykule tym nie porównywaliśmy szczegółowo omawianych broszur, a jedynie wskazaliśmy na naażniejsze wykładnie Świadków Jehowy, które uległy zmianie. W publikacjach tych wymienianych jest setki wersetów biblijnych, przytaczanych na potwierdzenie różnych nauk Towarzystwa Strażnica. Przeanalizowanie tak szerokiego materiału mogłoby być przyczynkiem do napisania kolejnego opracowania, związanego z tym zagadnieniem.