Trzy Światy C. T. Russella i N. Barboura
Trzy Światy C. T. Russella i N. Barboura
C. T. Russell (1852-1916) na kilka lat wcześniej zanim założył (1881) i zarejestrował Towarzystwo Strażnica (1884) oraz na dwa lata wcześniej nim zaczął wydawać czasopismo Strażnica (1879), opublikował w roku 1877 wspólnie z Nelsonem Barbourem książkę pt. Three Worlds, and the Harvest of This World (Trzy światy i żniwo tego świata). Dodajmy, że czasem podawany jest przez tę organizację trochę inny tytuł tej publikcji tzn. Three Worlds or Plan of Redemption (Trzy światy, czyli plan zbawienia) (patrz np. „Wykwalifikowani do służby kaznodziejskiej” 1957 t. IV, s. 46). Może to wynika z tego, że podobnie zatytułowany jest pierwszy rozdział tej książki: Three Worlds and Plan of Redemption.
Jednak na końcu omawianej książki jest też jej reklama takiej oto treści:
THREE WORLDS, or Plan Of Redemption;" 194 pages, with colored chart, bound in paper, 25 cts; in muslin, 50 cts; in heavy board, beveled edge, full gilt, $1. —All free of postage.
Price by the doz. in paper, postage paid by us, two dollars; and thirteen dollars per hundred, sent by express. The second quality, ten copies or more, by express, 37 cts per copy. The third quality, ten or more, by express 75 cts, each. (s. 197).
Oto dwa wspomnienia Towarzystwa Strażnica o tej książce:
„Pobudzany pragnieniem zwalczania fałszywych poglądów na temat powrotu Pana, Russell napisał broszurę Cel i sposób powrotu naszego Pana, którą opublikował w roku 1877. W tym samym roku Barbour i Russell wspólnie wydali książkę Trzy światy i żniwo tego świata. Ta 196-stronicowa publikacja omawiała kwestię restytucji oraz proroctw biblijnych odnoszących się do chronologii. Mimo, że oba te tematy poruszali już wcześniej inni, zdaniem Russella owa książka była ‘pierwszą, w której połączono myśl o restytucji z proroctwami dotyczącymi chronologii’. Przedstawiono w niej pogląd, że niewidzialna obecność Jezusa Chrystusa rozpoczęła się jesienią 1874 roku” („Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego” 1995 s. 47; por. s. 135, 575, 619, 718);
„W roku 1877 Russell i Barbour opublikowali wspólnie książkę Three Worlds, and the Harvest of This World (Trzy światy i żniwo tego świata). Ta 196-stronicowa publikacja zawierała informacje na temat restytucji oraz biblijnych proroctw dotyczących chronologii. Przedstawiono w niej pogląd, że jesienią roku 1874 nastała niewidzialna obecność Jezusa Chrystusa oraz pewien 40-letni okres, który się rozpoczął od trwającego 3 i pół roku żniwa” („Dzieje Świadków Jehowy w czasach nowożytnych. Stany Zjednoczone Ameryki. Na podstawie Rocznika Świadków Jehowy na rok 1975” s. 5).
Również Russell wspomina powstanie tej książki. Oto jego słowa z roku 1906:
„Mała książka o 196 stronicach w ten sposób przygotowana miała tytuł ‘Trzy światy’, a ponieważ byłem zdolny do dodawania pewnych myśli do jego (Barboura) przygotowania, ona była wydana przez nas łącznie. Obydwa imiona zjawiły się na jej tytułowej stronicy, chociaż była przeważnie napisana przez p. Barboura. Chociaż to nie była pierwsza książka, która uczyła w pewnym stopniu o restytucji, ani pierwsza, aby traktować odnośnie proroctwa czasu, ona była, jak przypuszczamy, pierwszą, aby połączyć ideę restytucji z proroctwem czasu” (ang. Strażnica 15.07 1906 art. ‘Zbiory i przesiewanie żniwa’ s. 3820-3826 [reprint]; tekst polski wg „Świt Królestwa Bożego i Wtórej Obecności Jezusa Chrystusa” Nr 1, 1968 s. 23, wyd. Stowarzyszenie Badaczy Pisma Świętego).
Jeszcze dla uściślenia ilości stron omawianej książki warto podać, że różne publikacje Świadków Jehowy podają inną ich liczbę. Prócz 196 stron, można też trafić na 197 stron (Strażnica Nr 19, 1964 s. 2) lub 194 strony („Wykwalifikowani do służby kaznodziejskiej” 1957 t. IV, s. 46).
Jeśli chodzi o rok wydania 1877, to raczej nie budzi on wątpliwości, choć jeden raz Towarzystwo Strażnica zasugerowało jakby rok 1876:
Appropriately, Jehovah’s name was used in theThreeWorlds(published in 1876), as well as in the second issue of TheWatchTower, and it was further explained in the July and August issues of 1882. (Centennial of the Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania [100 lat Strażnicy – Towarzystwa Biblijnego i Traktatowego w Pennsylwanii] 1984 (brak polskiej edycji) s. 19).
Niektóre nauki książki Trzy Światy
Na początek trzeba zaznaczyć, że Russell na pewno w roku 1906 nie był już zwolennikiem udostępniania książki Trzy Światy innym „poszukiwaczom prawdy”. Powodem tego była zapewne duża rozbieżność doktrynalna między tą publikacją, a Wykładami Pisma Świętego, wydanymi w latach 1886-1904. Oto jego słowa:
„Niektórzy, mając ‘Trzy Światy’ lub stare wydanie ‘Brzask Dnia’ [Day Dawn 1881], chcieliby może wiedzieć moje obecne zdanie odnośnie nich – czy uważam je jeszcze jako korzystne książki do pożyczenia poszukiwaczom prawdy. Na to odpowiadam, że nie, albowiem bardzo niedojrzałe poglądy na Bożą prawdę tam przedstawiane są bardzo dalekie od tego co obecnie widzimy w cudownym Bożym planie. Rzeczy, które obecnie jasne jak południe, były wtedy mgliste i zagmatwane. Różnice pomiędzy doskonałą ludzką naturą, do której posłuszni ze świata będą przywróceni w ciągu Tysiąclecia i boską naturą, do której Maluczkie Stadko, poświęcający się wybrani Wieku Ewangelii, będą wywyższeni, były wtedy niezauważone. Wszystko, co obecnie jest wyraźne, było wtedy skalane, zagmatwane i niewyraźne. I również nie widzieliśmy wtedy kroków i planów pokazanych w Planie Wieków w ‘Brzasku Tysiącelcia’, tomu 1-go, które były pomocnicze dla wielu do odróżnienia pomiędzy usprawiedliwieniem i poświęceniem oraz do określenia ich obecnego stanowiska i stosunku do Boga. Niegdyś byłem o wiele mniej troskliwy o to, co puszczałem w obieg lub polecałem, lecz z każdym dniem staję się bardziej troskliwym odnośnie tego, jakiego rodzaju pokarm daję którejkolwiek z głodnych owiec Pana” (ang. Strażnica 15.07 1906 art. ‘Zbiory i przesiewanie żniwa’ s. 3820-3826 [reprint]; tekst polski wg „Świt Królestwa Bożego i Wtórej Obecności Jezusa Chrystusa” Nr 1, 1968 s. 35, wyd. Stowarzyszenie Badaczy Pisma Świętego).
Jeśli chodzi o cytowanie książki pt. Trzy Światy przez publikacje Towarzystwa Strażnica, to w ostatnich sześćdziesięciu latach właściwie przytaczane lub omawiane są tylko trzy krótkie fragmenty z niej. Oto one:
„‘To właśnie w roku 606 P. Chr. dobiegło kresu królestwo Boże, usunięto diadem, a cała ziemia została poddana poganom. Okres 2520 lat od roku 606 P. Chr. skończy się w roku 1914 R.P.’ (The Three Worlds [Trzy światy], 1877, strona 83)” („Wspaniały finał Objawienia bliski!” 1993 s. 105);
„W owej książce wyłuszczone zostało ich przekonanie, że druga obecność Chrystusa rozpoczęła się niewidzialnie jesienią roku 1874, wprowadzając czterdziestoletni okres żniwa. Następnie uderzająco dokładnie wskazali na rok 1914 jako na koniec czasów ‘pogan’: ‘Właśnie w roku 606 przed Chr. skończyło się królowanie Boże, diadem został usunięty a cała ziemia wydana poganom. 2520 lat – licząc od roku 606 przed Chr. – skończy się w roku 1914 po Chr., czyli czterdzieści lat po roku 1874; ten czterdziestoletni okres, w który teraz wkroczyliśmy, ma być takim ›czasem uciśnienia, jakiego nie było, jako narody poczęły być‹. I w ciągu tych czterdziestu lat ma być ustanowione Królestwo Boże (lecz nie w ciele – ›wpierw naturalne a potem duchowe‹), Żydzi mają być przywróceni do dawnego stanu, królestwa pogańskie mają być rozbite w kawałki ›jak naczynia garncarskie‹, a królestwa tego świata staną się królestwami naszego Pana i jego Chrystusa i zostanie wprowadzony wiek sądu’ – Str. 83, 189” („Wykwalifikowani do służby kaznodziejskiej” 1957 t. IV, s. 47);
„‘(...) ›Jeruzalem ma być deptane przez pogan, aż się wypełnia czasy pogan‹ (Łuk. 21:24, KJ), a więc deptane aż do roku 1914 po Chr., gdy będzie na czasie powstanie i powrót ›całego domu Izraelskiego‹’. – (Str. 83 i 165)” (Strażnica Nr 18, 1952 s. 1).
Patrz też Strażnica Rok XCVI [1975] Nr 21 s. 16, oraz cytowany powyżej fragment z „Dzieje Świadków Jehowy w czasach nowożytnych. Stany Zjednoczone Ameryki. Na podstawie Rocznika Świadków Jehowy na rok 1975” s. 5.
Angielski skorowidz Świadków Jehowy obejmujący lata 1930-1985 odsyła nas w sprawie omawianej publikacji jeszcze do pięciu innych źródeł angielskich wydanych w latach 1955-1973, ale nie wnoszą one nic nowego ponad to, co opisaliśmy (patrz Watch Tower Publications Index 1930-1985 1986, hasło Three Worlds (Book) s. 857).
Trzeba stwierdzić, że Towarzystwo Strażnica w ostatnich latach niewiele uwagi poświęciło tej dawnej książce swego prezesa. Raptem trzy krótkie fragmenty (s. 83, 165, 189) z publikacji, która ma 196 stron!
A może jest się czego wstydzić z powodu wykładni tej książki, skoro Russell mówił, że nie poleca jej „poszukiwaczom prawdy” i stwierdzał iż nauki w niej są „niedojrzałe”, „mgliste” oraz „skalane, zagmatwane i niewyraźne”?
Widać też, że Towarzystwo Strażnica przywołuje Trzy Światy prawie wyłącznie po to, by pokazać, iż Russell już w pierwszej swej książce uczył o roku 1914. Ale że nauczał inaczej, bo rok 1914 miał być ‘końcem’ i wtedy „królestwa pogańskie miały być rozbite w kawałki”, to już inna sprawa. Także rok 606 przed Chr. był inną datą niż dzisiejszy rok 607, o którym uczy ta organizacja.
Ale to nie wszystko, bowiem wydana w roku 1917 książka pt. „Dokonana Tajemnica” publikuje dość długi fragment z Trzy Światy. Cóż to za treść? Otóż jest to opisany sen Williama Millera (1782-1849), baptysty, a zarazem adwentysty, który oczekiwał na ‘koniec’ w roku 1843 i 1844.
Te wydarzenie (sen) zacytowano aż na czterech stronach (patrz „Dokonana Tajemnica” 1925 s. 389-392). Według dodanego komentarza do treści z książki Trzy Światy bohaterem snu Millera był „Pastor Russell” („Dokonana Tajemnica” 1925 s. 392). Trochę to dziwne, gdyż Miller zmarł w roku 1849, a Russell urodził się dopiero w roku 1852. Jeśli jednak miał być to ‘sen proroczy’, to rzeczywiście ten pierwszy nie musiał być tego świadom. Dodajmy tu, że w tej ‘wizji sennej’ ów człowiek uporządkował miotłą bałagan do którego dopuścił wcześniej Miller.
Opis snu tego ostatniego zawarty jest w Trzy Światy w rozdziale Summary (s. 189-191) i nie jest w nim umieszczona wykładnia jego w odniesieniu do „Pastora Russella”.
Książka ma 25 rozdziałów, które omawiają między innymi powrót Jezusa, koniec ‘czasów pogan’, zmartwychwstanie, jubileusz, Królestwo Boże, żniwo, sąd, okup oraz zawiera szereg komentarzy do Apokalipsy św. Jana.
Widzimy więc, że publikacja ta jest jakimś całościowym omówieniem ‘eschatologii’ Barboura i Russella.
Ciekawe by było porównanie całej treści tej książki z Wykładami Pisma Świętego tego ostatniego, ale ponieważ przekracza to ramy tego artykułu więc zestawimy tu tylko niektóre nauki z obu źródeł, szczególenie te, które ukazują nam jakieś różnice w interpretacji Russella.
Niewidzialne zmartwychwstanie
W książce pt. Trzy Światy uczono o niewidzialnym zmartwychwstaniu w roku 1875:
The Resurrection.We now purpose to show that the time was due, and therefore the resurrection began, in the spring of 1875. Not the resurrection of the great mass of mankind, who are to be raised in the flesh, with the earthy, natural, or animal body; but the resurrection of those who, "sown a natural body, are raised a spiritual body;" and therefore, as invisible to us as the angels, or as Christ himself. (The Three Worlds, and the Harvest of This World 1877 s. 108; patrz też s. 123-124).
Tłumaczenie:
„Zmartwychwstanie. Teraz zamierzamy wykazać, że czas był odpowiedni, i dlatego zmartwychwstanie rozpoczęło się wiosną 1875 r. Nie chodzi o zmartwychwstanie ogromnej masy ludzkości, która będzie wskrzeszona w ciele, w ziemskim, naturalnym lub zwierzęcym ciele, lecz o zmartwychwstanie tych, u których ‘sieje się ciało naturalne, a wskrzeszone bywa ciało duchowe’, i dlatego jest niewidzialne dla nas, jak aniołowie, albo jak sam Chrystus” (.).
Później Russell nauczał o niewidzialnym zmartwychwstaniu w roku 1878:
„Rok Pański 1878, będący równoległością z Jego objęciem władzy i autorytetu w czasie figury, jasno zaznacza nam czas aktualnego objęcia władzy Króla królów, przez naszego obecnego, duchowego i niewidzialnego Pana – czas, w którym obejmie on wielką władzę i zacznie rządzić, a co proroctwo utożsamia ze zmartwychwstaniem Jego wiernych i z rozpoczęciem się ucisku i gniewu nad narodami” („Nadszedł Czas” 1919 [ang. 1889] s. 267).
1260 dni – czas, czasy i pół czasu i „czas końca”
W książce Trzy Światy uczono o „czasie końca” od roku 1798:
This third or Gothic head fell in 538, and Rome was given into the hand of the Papacy, which thus became the fourth head from 538 to 1798; or for 1260 years. Although the power of the popes was only delegated; a power conferred on them at the pleasure of one or more of "these ten kings,' who were to 'agree and give their power and strength unto the beast, until the words of God, the time, times, and a half, were fulfilled;" still the Papal, was the only government having its seat, at Rome, from 538, to 1798. (The Three Worlds, and the Harvest of This World 1877 s. 22);
the 6th, Philadelphia, means, "brotherly love," and refers to the reformation church, from the days of Luther to the beginning of the "time of the end," or 1798 (jw. s. 177).
Później Russell nauczał o „czasie końca” od roku 1799:
„Przy końcu 1260 lat moc Prawdy i jej świadectwo zostało objawione (w r. 1799); i od tego czasu Prawda zaczęła płynąć wielkim strumieniem” („Nadszedł Czas” 1919 [ang. 1889] s. 287);
„Papieskie państwo (i większość poszanowania u ludzi dla ogółu kościelnictwa) jak to już wykazano (Tom III, strona 40) zostało złamane z początkiem ‘Czasu Końca’ 1799, a chociaż następny proces zniszczenia był powolny, a nawet od czasu do czasu były objawy widocznego uzdrowienia, co nigdy nie było bardziej widoczne jak w czasie obecnym, to jednak zapewnienie ostatecznego zniszczenia Papiestwa jest nieubłagane, a jego śmiertelna walka będzie bardzo gwałtowna” („Walka Armagieddonu” 1919 [ang. 1897] s. 61).
2300 wieczorów i ranków (Dn 8:14)
W książce Trzy Światy uczono o końcu 2300 wieczorów i ranków w roku 1843:
As 490 years of the 2300, ended at or about the time of the crucifixion, viz: A. D. 33, the ending of the balance of the "days" can be determined, 490 from 2300, leaves 1810. Therefore, 1810 years after the ending of the seventy weeks, must mark the end of the longer period; and 1810 added to A. D. 33, reach to 1843 (The Three Worlds, and the Harvest of This World 1877 s. 160).
Później Russell nauczał o końcu 2300 wieczorów i ranków w roku 1846:
„jesień 1846 oznacza koniec widzenia względem 2300 dni i datę kiedy klasa Świątnicy została oczyszczona” („Przyjdź Królestwo Twoje” 1919 [ang. 1891] s. 111).
Jezus i Michał
W książce Trzy Światy uczono, że Michał jest kimś innym niż Jezus, bo ma być on Jego asystentem:
Hence, there is not the slightest scriptural ground to oppose the fact that Christ is again present, and that Michael, his assistant, has also again returned to earth (The Three Worlds, and the Harvest of This World 1877 s. 107).
Tłumaczenie:
„Stąd też, nie ma najmniejszych biblijnych podstaw sprzeciwiania się faktowi, iż Chrystus jest znowu obecny, oraz że Michał, jego pomocnik, również ponownie zwrócił się ku ziemi”.
Później Russell nauczał, że Jezus to Michał:
„Znaleźliśmy już, że prorok Daniel (12:1) przepowiedział wtóre przyjście naszego Pana, a przepowiednia jego była tak ukryta, że mogła wyjść na jaw dopiero po upływie innych przepowiedzianych wypadków, kiedy przekonalismy się, że ten, który ukrywał się pod imieniem Michał, jest tym samym, którego oznaczono nam jako – Przedstawiciela Bożego – ‘Wielkiego Księcia’.” („Przyjdź Królestwo Twoje” 1919 [ang. 1891] s. 131).
Restytucja – ‘odnowienie wszystkich rzeczy’ (Dz 3:21)
W książce Trzy Światy uczono, że restytucja rozpoczęła się w roku 1875:
In Acts 3:21, we learn that "the heaven must receive him until the times of restitution of all things," which has been proven by the jubilees, to have begun April 6th, 1875; and we are now about to prove that he must have left the Holy Place on the tenth day of the seventh month, occurring October 22nd, 1874; or six months before the "times of restitution" began (The Three Worlds, and the Harvest of This World 1877 s. 104).
Później Russell nauczał, że restytucja rozpoczęła się w roku 1874:
„Wykazaliśmy już, że data wtórego przyjścia naszego Pana i brzask Czasów Restytucyi wypadają na Rok Pański 1874” („Nadszedł Czas” 1919 [ang. 1889] s. 233).
Żniwo
W książce Trzy Światy uczono, że żniwo potrwa 3,5 roku w latach 1874-1878, oraz iż aniołowie oddzielą „dzieci Królestwa” od „dzieci niegodziwca”:
The days of the Son of man, is "the time of harvest; the time in which he is preparing for the destruction now coming; when he will tread the winepress alone. The above being true, you can see that a time must come when we shall be in the time of harvest and the angels gathering the "children of the wicked one" into organizations; while yet the "children of the kingdom" are about their business in the field and mill. And that time has already commenced, the harvest, or end of the aion [age] began on the tenth day of the seventh month in 1874. And this "time of harvest," measures three and a half years. If you ask how we know this, I answer, by taking heed "to the sure word of prophecy, which shines as a light in a dark place." (The Three Worlds, and the Harvest of This World 1877 s. 30);
The harvest to the Jewish age, was the three and a-half years of Christ's ministry; and the harvest of this age is also one of three years and a-half, to transpire during the personal presence of Christ; not in the flesh, but in the character, in which he comes to his "spiritual house." And all the details of the closing up of that age have their parallels in the closing up of this age. And, as from the death of Jacob, to the death of Christ, was 1845 years, so from the spring of A. D. 33, to the spring of A. D. 1878, will be 1845 years, at which time they will have received "double," and when blindness begins to be turned away from them, the fullness of the Gentiles will have come in, and the gospel dispensation close. (The Three Worlds, and the Harvest of This World 1877 s. 93).
Później Russell nauczał, że żniwo to okres 40 lat (1874-1914):
These, already examined, show that the close of 1874 marked the beginning, as the close of 1914 will mark the end, of this 40 years of harvest; while all the minutiae of the order and work of this harvest were portrayed in that of the Jewish age, its type. (Thy Kingdom Come 1917 s. 149-150);
[w polskiej edycji tej książki z roku 1919 zmieniono żniwo na lata 1878-1918; patrz „Przyjdź Królestwo Twoje” 1919 s. 159]
„Podobnie i nasze żniwo rozpoczyna się w 1874 r., a zamyka ‘dniem gniewu’, końcem ‘Czasów Pogan’, w roku 1914. Mamy tu podobny, równoległy okres 40 lat” (ang. Strażnica ze stycznia 1881; cytat wg „Kryzys Sumienia” R. Franz, 2006 s. 200; patrz też s. 199-200, zawierająca angielską fotokopię tego fragmentu);
O tym 3,5-letnim żniwie wspominają też dzisiejsze publikacje, lecz nie mówią one czym ono miało zakończyć się:
„Przedstawiono w niej pogląd, że jesienią roku 1874 nastała niewidzialna obecność Jezusa Chrystusa oraz pewien 40-letni okres, który się rozpoczął od trwającego 3 i pół roku żniwa” („Dzieje Świadków Jehowy w czasach nowożytnych. Stany Zjednoczone Ameryki. Na podstawie Rocznika Świadków Jehowy na rok 1975” s. 5);
„Wyłożono w niej, jakoby koniec ‘czasów pogan’ w roku 1914 miał być poprzedzony czterdziestoletnim okresem rozpoczętym w roku 1874 n.e. tak zwanym ‘żniwem’, trwającym przez trzy i pół roku” (Strażnica Rok XCVI [1975] Nr 21 s. 16).
Czym jednak miało zakończyć się owo ‘żniwo’? Odpowiedzi na to pytanie udziela nam inny podręcznik Świadków Jehowy:
„Stąd też wysnuli jeszcze jeden wniosek – skoro chrzest i namaszczenie Jezusa jesienią 29 roku n.e. odpowiadają początkowi jego niewidzialnej obecności w roku 1874, to jego wjazd do Jeruzalem w charakterze Króla wiosną 33 roku n.e. wskazywałby, iż objął władzę jako Król w niebie na wiosnę roku 1878. Badacze spodziewali się otrzymać wówczas nagrodę niebiańską” („Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego” 1995 s. 632).
Zabranie do nieba przed końcem żniwa w 1878
W książce Trzy Światy uczono, że zabranie do nieba tzn. „przeniesienie” nastąpi przed końcem żniwa w roku 1878:
Although we did not look for translation on the 14th of February, we believed then, as now, that the resurrection began at that time, and with the "order" of the prophets, the order to which Daniel belongs. But we did expect translation between that, and April 6th. Hence, with those two object-points in view when we started from the "seventh month" of 1874, they answer to the passage between the banks of the Jordan. And as we journey on a little further, deliverence may come any time between this and the end of the "harvest," in 1878. (The Three Worlds, and the Harvest of This World 1877 s. 124).
Tłumaczenie:
„Chociaż nie wyglądaliśmy przeniesienia 14 lutego, to wierzyliśmy wtedy i wierzymy teraz, że zmartwychwstanie rozpoczęło się w tamtym czasie, i to według ‘porządku’ proroków, porządku, do którego należy Daniel. Lecz oczekiwaliśmy przeniesienia między tamtym czasem a 6 kwietnia. Zatem biorąc pod uwagę te dwa celowe punkty, kiedy rozpoczęliśmy od ‘siódmego miesiąca’ 1874 r., to one odpowiadają przejściu między brzegami Jordanu. A gdy podróżujemy trochę dalej, to ocalenie może nastąpić w każdym czasie między tą datą, a końcem ‘żniwa’ w 1878 r.” (.).
Duch Święty
W książce Trzy Światy odcinano się od tych, którzy nie uznają Ducha Świętego za osobę. Przytaczamy tłumaczenie i tekst angielski:
„Myślę tu o ludziach przyszłego Wieku i wielu innych spośród premillenarystów, którzy nie wierzą w nic, co ma duchową naturę, ani nie mają najmniejszego pojęcia o tego rodzaju sprawach; albo o tym, że święty bywa wskrzeszony w ‘ciele duchowym’, ani w istnienie istot duchowych, lub nawet samego Ducha Świętego. Wiem, że jedna klasa wierzących w przyszły wiek, Chrystodelfianie, w to nie wierzą. Mówią, że Ducha Święty jest tylko zasadą, lub elementem mocy, a nie inteligencją. W jednej ze swoich książek, którą teraz mam przed sobą, nauczają, że nie jest On niczym więcej niż ‘elektrycznością’.” (The Three Worlds, and the Harvest of This World 1877 s. 57-58);
I am beginning to think Age-to-come people, and many others among pre-millennialists, do not believe in anything of a spiritual nature, or have the most remote comprehention of things of that order; either that the saint is raised "a spiritual body," or in the existence of spiritual beings, or even of the Holy Spirit itself. I know one class of age-to-come believers, the Christadelphians, do not. The Holy Spirit, say they, is but a principle, or element of power, and not an intelligence. It is nothing more nor less than "electricity;" is taught in one of their books, now before me. (jw. s. 57-58).
Później Russell nauczał, że Duch Święty jest „mocą”, „wpływem”, „energią”:
„Podobna harmonia Pisma Św., odnosi się i do Ducha Świętego, który bynajmniej nie jest oddzielnym Bogiem, lecz mocą i wpływem wywieranym przez jedynego Boga Ojca i przez Jednorodzonego Syna” („Pojednanie pomiędzy Bogiem i człowiekiem” 1920 [ang. 1899] s. 188);
„Bóg używa Swej energii, czyli Ducha w wieloraki sposób” (jw. s. 206).
W związku z taką zmianą poglądu Russella na Ducha Świętego zrozumiałe stają się słowa z rozdziału ‘Kształtowanie się wierzeń’ ze skorowidza Towarzystwa Strażnica, w którym podano, że Trójcę zanegowano w roku 1882:
„1882, Trójca: jv 123, 125; br1 74-5; w88/1 30” („Skorowidz do publikacji Towarzystwa Strażnica 1986-2000” 2003 s. 95).
Jak z powyższego widać, nawet po powierzchownym porównaniu, książka Trzy Światy Barboura i Russella w wielu naukach różni się od Wykładów Pisma Świętego Russella. Jak osoba, która tak zmieniała poglądy, mogła stać się autorytetem dla innych głosicieli, pozostanie tajemnicą Towarzystwa Strażnica.