„Wielki ucisk” – już obecny, czy dopiero oczekiwany według C. T. Russella (cz. 2)
„Wielki ucisk” – już obecny, czy dopiero oczekiwany według C. T. Russella (cz. 2)
W części drugiej tego artykułu kończymy nasz temat w poniżej wymienionych rozdziałach:
„Wielki ucisk” – mógłby rozpocząć się w roku 1905
„Wielki ucisk” – mógłby rozpocząć się w latach 1906-1908
„Wielki ucisk” – miał rozpocząć się w latach 1910-1912
„Wielki ucisk” – zmiana roku 1874 na lata 1914-1915 w Wykładach Pisma Świętego
„Wielki ucisk” – miał rozpocząć się w roku 1914
„Wielki ucisk” – miał rozpocząć się w roku 1915
„Wielki ucisk” – miał rozpocząć się w roku 1916
„Wielki ucisk” – miał rozpocząć się po roku 1916
W pierwszej części tego tekstu wymienialiśmy różne daty związane z początkiem „wielkiego ucisku”. Nie były to ‘daty prorocze’ zapowiadające „wielki ucisk”, ale mówiące o tym, że on już trwa! Wskazywaliśmy następujące lata: 1872, 1873, 1874, 1875, 1878, 1881, 1899. Z czasem Russell prawdopodobnie zauważył, że oznaki rzekomo rozwijającego się ucisku są słabe, dlatego zdecydował się zmienić swoje nauczanie.
Druga część naszego artykułu przedstawia lata 1905-1916 i kolejne, które Russell wyznaczał z wyprzedzeniem. Miały one 'proroczo' wskazywać przyszły czas rozpoczęcia „wielkiego ucisku”.
„Wielki ucisk” – mógłby rozpocząć się w roku 1905
W 1895 roku Russell, polemizując z pewnym kaznodzieją adwentystycznym, zasugerował, że rok 1905 byłby bardziej odpowiedni jako czas „ostatecznego ucisku” niż rok 1895:
„Gdyby jednak wybuchła wojna, w żadnym wypadku nie byłaby ona nawet częścią ostatecznego »ucisku, jakiego nie było, odkąd istnieją narody«. Gdyby był to rok
Była to mało znacząca wzmianka, jednak pastor z jakiegoś powodu wybrał rok 1905, który najwyraźniej do był mu do czegoś potrzebny. Do czego?
Oto jego dywagacje z lat 1892-1893 dotyczące roku 1905 i lat 1905-1907 (tzn. 12-14 lat po roku 1893):
„(...) coraz ciemniejsza chmura wojenna wybuchnie w całej swojej niszczycielskiej furii. Kulminacji tej nie spodziewamy się jednak wcześniej niż około 1905 roku” (ang. Strażnica 15.01 1892 s. 1355 [reprint] – the ever-darkening war cloud will burst in all its destructive fury. This culmination we do not expect, however, before about 1905...).
„Wielka burza jest bardzo blisko. Chociaż dokładnie nie wiadomo, kiedy rozszaleje się ona, to rozsądnym jest przypuszczenie, że nie może to być później niż za dwanaście, czternaście lat które są jeszcze przed nami” (ang. Strażnica 1/15.07 1893 s. 194; fragment ten cytowany jest też w książce pt. Jehovah’s Witnesses in the Divine Purpose 1959 s. 52 – A great storm is near at hand. Though one may not know exactly when it will break forth, it seems reasonable to suppose that it cannot be more than twelve or fourteen years yet future.).
„Wielki ucisk” – mógłby rozpocząć się w latach 1906-1908
W 1893 roku Russell opublikował informację, że „wielkiego ucisku” należy spodziewać się najwcześniej w latach 1906-1908. Niektórzy pytali go, czy rok 1893 jest „początkiem wielkiego ucisku”, czemu pastor zaprzeczył:
„Pytanie pochodzi z wielu stron: »Bracie Russell, czy nie mylisz się o kilka lat w swoich obliczeniach, skoro spodziewasz się, opierając się na autorytecie biblijnym, że wielki ucisk zakończy się w 1915 roku, a w swojej dotkliwości prawdopodobnie nie dotrze do nas przed 1906-1908 rokiem? Czy nie jest możliwe, że obecne kłopoty finansowe są początkiem wielkiego ucisku?«.
Odpowiadamy: Nie; uważamy, że to nie pomyłka. Obecny ucisk nie jest początkiem wielkiego nieszczęścia, które ma pociągnąć za sobą obalenie całego rządu, prawa i porządku społecznego. Jak wspomniano powyżej, jest to tylko kolejny ból, który minie – być może szybko, a być może powoli. Jesteśmy tego pewni nie tylko z powodu naszego zaufania do Chronologii Biblii i równoległości dyspensacyjnych, ale także z innego powodu. Przed tym uciskiem na świat, próby wiary ludu Bożego będą się nasilać, aż wielu popadnie w zwątpienie i sceptycyzm” (ang. Strażnica 1/15.09 1893 s. 1581 [reprint]).
„Wielki ucisk” – miał rozpocząć się w latach 1910-1912
Nadszedł moment, w którym Russell zdecydowanie przesunął datę „wielkiego ucisku”, który według wcześniejszych interpretacji miał się zacząć między rokiem
O ile wcześniejsze daty pokrywały się z początkową działalnością pastora, lata 1910-1911, wyznaczane już przed rokiem 1900, były datami proroczymi, odnoszącymi się do przyszłości. W roku 1904 dodano do nich także rok 1912.
Po wydaniu trzeciego tomu Wykładów Russella w 1891 roku, pojawiły się teksty wskazujące na rozpoczęcie się „wielkiego ucisku” w roku 1910, 1911, „lub wcześniej” (1908-1909?). Daty te powiązane były z rokiem 1914, z wyliczeniami z Wielkiej Piramidy, ale Russell podpierał je też wydarzeniami ze świata i argumentacją ze swych Wykładów. Oto teksty z lat 1891-1915:
„Cztery lata od 1910do końca 1914 roku, wskazane tak w Wielkiej Piramidzie, w zupełności wystarczą na najskrajniejszy ucisk; ponieważ kiedy osiągnie on swój straszny punkt kulminacyjny, nie będzie mógł długo potrwać; »A gdyby nie były skrócone one dni, nie byłoby zbawione żadne ciało, ale dla wybranych będą skrócone one dni« – Mat. 24:22” (ang. Przyjdź Królestwo Twoje 1891 s. 360; ed. 1898 s. 364 – The four years from 1910 to the end of 1914, indicated thus in the Great Pyramid, will be quite sufficient for the extreme of all that trouble; for when it reaches its terrible climax it cannot last long; and "Except those days should be shortened there should no flesh be saved." – Matt. 24:22.).
[Powyższy tekst z roku 1891 został zmieniony w edycji z roku 1909 tego tomu i nie ma w nim słów the extreme of all that trouble. Natomiast w polskich wersjach z lat 1919-1923 w ogóle go nie ma.]
„W Brzasku, tom. III., widzimy, jak Piramida wskazuje październik 1910 r. jako [prawdopodobną] datę, kiedy ostatni członkowie »małej trzódki« zostaną przemienieni i uznani za godnych uniknięcia dotkliwości ucisku. Święci są ostrzegani: „Wyjdźcie z niej, abyście nie ponieśli jej plag” (Obj. 18:4); gdyż (werset 8) »w ciągu jednego dnia [roku] przyjdą jej plagi i zostanie całkowicie spalona« – zniszczona w tym, jej ostatnim dniu, kończącym się w październiku 1911 roku i rozpoczynającym się w październiku 1910 roku, potwierdzając w ten sposób świadectwo Piramidy. Na krótkość i nagłość jej zniszczenia wskazuje Izaj. 47:9; 10:17 i Obj. 16:17-21, jak wyraźnie pokazano w Brzasku. Daty 1910 i 1911 wydają się więc wyraźnie zaznaczone” (ang. Strażnica 01.11 1896 s. 264).
„Kulminacja ucisku w październiku 1914 jest wyraźnie zaznaczona w Piśmie* [*zob. Brzask Tysiąclecia, Tomy II, III]; dlatego jesteśmy zobowiązani oczekiwać początku tego dotkliwego ucisku nie później niż w 1910; z dotkliwymi zakłóceniami w tym czasie. Dotkliwy ucisk powinien nadejść w 1910 i możemy wnioskować, że będzie to poprzedzone okresem stopniowych finansowych i społecznych zakłóceń, podobnych do tych z przeszłości, i zmierzających w kierunku rozpaczy, prędzej czy później do tego dojdzie” (ang. Strażnica 15.09 1901 s. 2876 [reprint]).
„O ile Pismo Święte nas prowadzi, spodziewamy się kulminacji czasu wielkiego anarchistycznego ucisku w październiku 1914 roku. Uważamy, że tak wielki ucisk musiałby trwać w gwałtownej formie co najmniej trzy lub cztery lata przed osiągnięciem tego punktu kulminacyjnego. Dlatego też spodziewamy się burzliwych czasów do października 1910 roku lub wcześniej. I to dobrze zgadza się z odpowiadającymi i typowymi kłopotami, którymi skończył się wiek żydowski. Rozumując wstecz od roku 1910, musimy założyć, że warunki prowadzące do takiej przemocy, jakiej się wtedy spodziewamy, obejmowałyby wielką depresję finansową, która prawdopodobnie trwałaby kilka lat, zanim osiągnęłaby tak zniechęcający etap. Nie możemy zatem oczekiwać, że depresja rozpocznie się później, niż powiedzmy w roku 1908. Rozumiemy, że początek depresji zakończyłby się zbyt szybko dla dat, które uważamy za ustalone w Piśmie Świętym, i że nie ma wystarczająco dużo czasu na depresję, a potem kolejny boom i kolejna depresja przed rokiem 1910 – niezależnie od szybkich zmian naszych czasów” (ang. Strażnica 01.02 1903 s. 3141 [reprint]).
„Według naszego spodziewania początek czasu wielkiego ucisku wkrótce nadejdzie, gdzieś pomiędzy rokiem
„Widzieliśmy szkic finansowych cykli, i uznajemy je za niezwykłe. Wymieniamy to jako zewnętrzne potwierdzenie tego, czego oczekujemy przez wnioskowanie ze świadectwa prorockiego, mianowicie, że październik 1914 roku będzie datą kataklizmu anarchii obejmującego cały świat, co wskazuje, iż panika, największa z tych, które kiedykolwiek znano, wystąpi gdzieś około roku 1911 i doprowadzi do »czasu ucisku, jakiego nie było, odkąd istnieje naród«” (ang. Strażnica 15.02 1905 s. 3506 [reprint]).
„Wielki ucisk” – zmiana roku 1874 na lata 1914-1915 w WykładachPisma Świętego
„Wielki ucisk” wyznaczono na rok 1914 prawdopodobnie w roku 1904, jak to opisaliśmy w następnym rozdziale. Jednak w trzecim tomie Wykładów pastora zmian dokonano kilka lat później.
Rok 1909 był ‘przełomowy’ w nauczaniu chronologii przez Russella. Dokonał on wtedy wielkiej korekty. Choć wcześniej przesuwał „wielki ucisk” o rok, dwa lub kilka lat, to w Strażnicy i Wykładach Pisma Świętego z roku 1909 nakazał zmienić datę jego rozpoczęcia o 40 lat!
Rok 1874 zastąpiony został przez lata 1914-1915. Pokazujemy to w tabeli na przykładzie trzeciego tomu Wykładów Russella (w tłumaczeniu z angielskiego zachowujemy oryginalną pisownię z polskiego tomu z 1919 r.). Zmiana wprowadzona została w roku 1909.
ang. Przyjdź Królestwo Twoje 1891 s. 336, 1898 s. 342 | ang. Przyjdź Królestwo Twoje 1909, 1912, 1914 s. 342; pol. 1919 s. 387 |
„Następnie mierząc na dół od »Przejścia Wchodowego« od tego punktu odległość do wejścia »Przepaści«, która wyobraża wielki ucisk i zniszczenie, którym ten wiek się zakończy, gdy złe zostanie obalone i moc odjętą – znajdujemy | „Następnie mierząc na dół od »Przejścia Wchodowego« od tego punktu odległość do wejścia »Przepaści«, która wyobraża wielki ucisk i zniszczenie, którym ten wiek się zakończy, gdy złe zostanie obalone i moc odjętą – znajdujemy |
Teoretycznie wszystko powinno być już jasne, gdyby nie inny fragment z tego samego tomu, który nadal wskazywał rok 1874 jako początek „wielkiego ucisku”:
„(...) ta zaiste zmiana tego rodzaju sprowadzi czas wielkiego ucisku. Dowody czasów, które badaliśmy w Piśmie Świętym pokazują, że ten czas ucisku powinien był nastąpić od czasu wtórego przyjścia Chrystusa (w Październiku 1874 roku), od którego to czasu sąd narodów miał się rozpocząć” (Przyjdź Królestwo Twoje 1919 s. 384).
Oto ten niezmieniony tekst angielski, identyczny we wszystkich edycjach trzeciego tomu:
(...) will be a time of intense trouble. The Scriptural time-proof which we have considered show that this trouble was due to date from the time of Christ's second advent (October, 1874), when the judging of the nations would commence, under the enlightening influences of the Day of the Lord.(ang. Przyjdź Królestwo Twoje 1891 s. 335; 1898, 1909, 1914 s. 341).
Albo podczas korekty Russell przegapił ten fragment, albo celowo pozostawił go bez zmian. A może uważał, że poprzedni tekst był związany z Wielką Piramidą, więc go zmienił, a ten nie, więc zostawił go bez zmian?
W cytowanym tomie trzecim dokonano też innej korekty. Słowa o „sądzie i ucisku” zmieniono w roku 1909 na czas „żniwa”. Tym sposobem „ucisk” przesunięty został na przyszłość:
„Nie należy też wątpić w fakt, że czterdzieści lat sądu i ucisku rozpoczęło się jesienią 1874 roku” (ang. Przyjdź Królestwo Twoje 1891 s. 336; 1898 s. 342).
„Nie należy też wątpić w fakt, że czterdzieści lat »żniw« rozpoczęło się jesienią 1874 roku” (ang. Przyjdź Królestwo Twoje 1909, 1914 s. 342).
Fragment ten w języku polskim w starych wydaniach tomów Wykładów nie został opublikowany. Po prostu został opuszczony we wszystkich dawnych edycjach (patrz Przyjdź Królestwo Twoje 1919, 1920, 1923 s. 387). Nie podano dlaczego.
Współcześni badacze Pisma Świętego przywrócili ten opuszczony fragment w wydaniu z roku 1996. Oczywiście tekst oddano według nowszej, poprawionej, wersji angielskiej:
„Nikt nie powinien wątpić w to, że czterdzieści lat »żniwa« rozpoczęło się w jesieni roku
https://www.nastrazy.pl/biblioteka/czytelnia/tom3/index.php?s=wyklad10.htm
Trwający od roku 1874 czas „sądu i ucisku” (ang. judgment and trouble), zamieniono na okres „żniwa” (ang. harvest). W obu przypadkach chodziło o czas 40 lat. Jednak nowsze rozwiązanie stawało się bardziej niedostrzegalne, więc nikt nie mógł go kwestionować. Natomiast jakiegoś specjalnego „ucisku” nikt od roku 1874 nie zauważał, tym bardziej że nauczano, iż w tym samym czasie zaczęła się niewidzialna obecność Chrystusa na ziemi.
Skąd w roku 1909 wzięło się tak znaczne przesunięcie w czasie o 40-41 lat dla rozpoczęcia „wielkiego ucisku”, które ukazaliśmy w tabeli?
Russell ogłosił to w Strażnicy we wrześniu tego roku. Powołał się na błędne pomiary Piazzi Smytha, które on poprawił:
Page 342, lines 17, 18,
[Russell pisał czasem Smith, zamiast Smyth]
Zauważmy, że Russell bardzo oględnie ogłosił poprawkę, którą należało wprowadzić w Wykładach. Nie wymienił nawet roku 1874, który odrzucił w tym obliczeniu chronologicznym.
„Wielki ucisk” – miał rozpocząć się w roku 1914
W tym rozdziale zamieszczamy dwa podrozdziały, a to dlatego, że w innym czasie wprowadzono rok 1914 w Strażnicy i w Wykładach Pisma Świętego.
„Wielki ucisk” według Strażnicy
Gdy w roku 1909 zmieniono w Wykładach Russella teksty o „wielkim ucisku”, to definitywnie odrzucono lata 1910-1911 i wcześniejsze z nim związane.
Od tej pory skupiono się na roku 1914, co pokazaliśmy w tabeli (patrz powyżej).
Russell, będąc przebiegłym i nauczonym na poprzednich ‘fałszywych datach’, już przed rokiem 1909 wyznaczał „wielki ucisk” na rok 1914. Lubił mieć „daty zapasowe” na przyszłość, na wypadek, gdyby wiązane z daną datą nadzieje zawiodły.
Kiedy więc zaczął ogłaszać w Strażnicy ucisk na rok 1914? Prawdopodobnie od roku 1904.
Jeszcze w roku 1894 Russell zapewniał, że rok 1914 nie jest datą początku, ale końca „czasu ucisku”:
„Nie widzimy powodu do zmiany obliczeń, nie możemy też ich zmienić, nawet gdybyśmy chcieli. Wierzymy, że są one datami Bożymi, nie naszymi. Pamiętajmy jednak, że koniec roku 1914 nie jest datą początku, lecz datą końca czasu ucisku” (ang. Strażnica 15.07 1894 s. 1677 [reprint]).
W roku 1897 pastor sugerował już rok 1914, ale nie w pełni go określił:
„Jak już wskazano w Brzasku Tysiąclecia, wielki proroczy okres, zwany »Dniem Jego Przygotowania«, rozpoczął się w roku 1799 i zakończy się w roku 1914: i jest to postęp tego »dnia« i światło, które Bóg zapewnia, niezbędne do jego dzieła, które przyniosło cuda teraźniejszości i obecnie szybko stwarza warunki na czas wielkiego ucisku, obalenia obecnych niedoskonałych warunków i ustanowienia Królestwa umiłowanego Syna Bożego” (ang. Strażnica 01.07 1897 s. 2177 [reprint]).
Rzeczywiście we wskazanym trzecim tomie z roku 1891 pojawił się jeden tekst wskazujący na rok 1914, choć nie powiedziano w nim wprost, kiedy zacznie się „czas ucisku”:
„Koniec czasu, albo dzień przygotowania Jehowy liczy się od roku 1799 do 1914, i chociaż odznacza się wielkiem rozmnożeniem umiejętności, większem, aniżeli w jakimkolwiek czasie przedtem, to jednak zakończy się czasem wielkiego ucisku, jakiego nigdy jeszcze nie było” (Przyjdź Królestwo Twoje 1919 s. 55 [ang. 1891, 1898, 1909 s. 59]).
Interesujące jest to, że w roku 1904 Russell stwierdził, że „wielki ucisk” zacznie się „po roku
„Obecnie oczekujemy, że anarchistyczna kulminacja wielkiego ucisku, po której spłyną błogosławieństwa Tysiąclecia, nastąpi po październiku 1914 roku – bardzo prędko po tym czasie, w naszym przekonaniu – »w jednej godzinie«, »nagle«” (ang. Strażnica 01.07 1904 s. 3389 [reprint]).
Stwierdzenie „po roku
„Pytanie (1905). – Czy czas ucisku zacznie się czy skończy w roku 1914 i dlaczego?
Odpowiedź. – Odpowiadamy, że były różne czasy ucisku. (Wiemy, że mamy nawet ucisk w tym tu kąciku – a przy tej sposobności Pastor Russell roześmiał się i wskazał na swoje małe biuro). Były i będą czasy ucisku, o ile to się odnosi do Kościoła. Zważcie tylko na prześladowanie. Lecz tu idzie o »Czas wielkiego ucisku«, o którym mówi Daniel w dwunastym rozdziale w słowach: »Będzie uciśnienie, jakiego nie było odkąd narody poczęły być«, a Pan nasz dodaje: »Ani potem nie będzie«.
O tym właśnie czasie ucisku mówimy, a ucisk ten ani się nie rozpocznie, ani się nie skończy w roku 1914. Czas ucisku może się i zaczyna teraz, ale ten początek jest dopiero zapowiedzią właściwego ucisku. (...) Co do tego jak długo potrwa czas ucisku, nie wiem tego, ale wyobrażam sobie, że nie może potrwać długo. (...) Koniec musi przyjść, jak sądzę w ciągu najwyżej jednego roku” (Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawane jemu liczne pytania 1947 [ang. 1917] s. 48-49).
Widzimy, że w roku 1905 powątpiewał w istnienie „wielkiego ucisku” w tym czasie. O roku 1914 pastor wspominał, ale jakby od niechcenia.
Oto kolejne teksty:
„Bez żadnego pozytywnego tekstu Pisma Świętego, które rozstrzygnęłoby tę kwestię, spodziewamy się, że zmartwychwstanie Starożytnych Godnych nastąpi około 1914 roku lub wkrótce potem, podczas gdy rozumiemy, że Wielka Kompania nie będzie skompletowana przynajmniej przez jakiś czas po nich – niektórzy z nich przejdą przez wielki czas ucisku, anarchii, po zakończeniu Czasów pogan” (ang. Strażnica 15.10 1904 s. 3445 [reprint]).
„Drukujemy (...) dlatego, że tak ściśle pokrywa się z naszymi oczekiwaniami, opartymi na Słowie Bożym – co do zakończenia »Czasów Pogan« w październiku 1914 roku, kiedy nadejdzie »czas ucisku, jakiego nie było, odkąd istnieją narody« – okres anarchiczny, po którym za sprawą Bożej opatrzności nastąpi panowanie Królestwa w wiecznej sprawiedliwości” (ang. Strażnica 01.11 1904 s. 3450 [reprint]).
„Pytanie (1905). – Dlaczego ucisk ma się rozpocząć z rokiem1914?
Odpowiedź. – Odpowiadam, że przyczyna, dla której się spodziewamy, iż ma się rozpocząć jest ta, że Ojciec Niebieski nakreślił plan na cały ten wiek. Tu brat Russell dał długi wykład na temat »Czasy Pogan«, wykazując że ich czas władzy rozpoczął się w roku 606 przed Chrystusem, a skończy się na jesieni w 1914 roku, o czym szczegółowo jest opisane w drugim tomie Wykładów Pisma Świętego” (Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawane jemu liczne pytania 1947 [ang. 1917] s. 48).
„Pytanie (1908) – Czy zgadzasz się z myślą, że najcięższy ucisk będzie trwał od 1914 do 1915 r. – jeden rok?
Odpowiedź – Zgadzam się z tą myślą. Według naszego zrozumienia tej sprawy najcięższy ucisk, jego anarchistyczna część, powinien być spodziewany około października 1914 roku. Zgadzam się z tą myślą, bo chociaż Biblia nic nie mówi o tym, że będzie to trwało jeden rok, to nie wiem, jak mogłoby to być dłużej niż rok. Wydaje się, że rok byłby granicą ludzkiej wytrzymałości, chociaż nie znam żadnego wersetu, który mówiłby, że będzie to trwało rok” (Co powiedział pastor Russell 2015 [ang. 1917] s. 717).
„Jak rozumiemy, podobne dzieło, żniwo tego wieku, trwa od roku 1878 i zakończy się w roku 1914, wraz z początkiem czasu wielkiego ucisku dla chrześcijaństwa, odpowiadającego i będącego antytypem ucisku, który zniszczył naród żydowski” (ang. Strażnica 15.02 1909 s. 4337 [reprint]).
Poprzestańmy na tych kilku tekstach z czasopisma Towarzystwa Strażnica.
Dodajmy, że P. S. L. Johnson (1873-1950), zaufany pielgrzym Russella, a później założyciel jednego z odłamów badaczy Pisma Świętego, tak zwanych epifanistów, twierdził, że to on podpowiedział pastorowi zmianę dotyczącą „wielkiego ucisku”.
Oto jak o sobie napisał Johnson w swoim tomie epifanicznym, relacjonując narzucenie Russellowi zmian:
„Piąty brat, począwszy od jesieni 1903 roku, podał wiele równoległości. (...) Mimo iż nie poprawiono wydań P2 [tom 2, Nadszedł Czas], które ukazały się do 1904 r., to w kolejnych wydaniach, na s. 245 dodano par. 2, który zawiera sprostowanie. (...) Ponadto, korekta zmieniająca rok 70 na 69 stała się przyczyną tego, że brat Russell w 1904 r. zrozumiał, iż ucisk nie skończy się, ale zacznie w 1914 r. (Strażnica, 1904, s. 197-199,229,230)” (Posłaniec paruzji I, seria Epifaniczne Wykłady Pisma Świętego, tom 9, P.S.L. Johnson 2023 [ang. 1938] s. 473).
„Wielki ucisk” według Wykładów Pisma Świętego
Nie tylko w Strażnicy, ale i w Wykładach Russella, pojawiały się fragmenty o „wielkim ucisku” wyznaczonym na rok 1914. Jeden z tekstów już z roku 1891 zawierał stwierdzenie, że „pod koniec roku
Wpierw cytujemy tomy zmieniane:
„Tym sposobem, Wielka Piramida świadczy, że koniec roku 1914 jest początkiem czasu ucisku, jaki nie był odkąd narody [powstały] i podobnego więcej nie będzie” (Przyjdź Królestwo Twoje 1919 s. 387; ang. 1909, 1914 s. 342).
„(...) zaś 1910 chociaż nie znajduje się w Piśmie Świętem, to jednak możemy się spodziewać jakiegoś wydarzenia lub doświadczenia w Kościele przy końcu jego karyery. Rok 1914 zdaje się być dobrze określonym, po którym czasie wielki ucisk dla świata ma nastąpić” (Przyjdź Królestwo Twoje 1919 s. 413; ang. 1909, 1914 s. 364 – while the date 1910, though not furnished in the Scriptures, seems more than a reasonable one for some important event in the Church’s experience and finał testing, while A.D. 1914 is apparently well-defined as its close, after which the world's greatest trouble is due).
Te dwa teksty w 1909 roku zostały zmienione w stosunku do wersji z lat wcześniejszych. Widzimy też, jak stracił na znaczeniu rok 1910, bo przecież wcześniej to on wyznaczał początek „wielkiego ucisku”, a nie 1914.
W cytowanym tomie jest też inny ciekawy fragment, w którym dokonano zmiany w roku 1915:
„Przypomnijmy sobie, iż Pismo Święte wykazuje, że koniec władzy Pogan nad światem i czas ucisku, który doprowadzi do obalenia tej władzy, nastąpi po roku 1914 i że w niedalekiej przyszłości od podanej daty, ostatni członkowie Kościoła Chrystusowego zostaną »przemienieni« t. j. uwielbieni” (Przyjdź Królestwo Twoje 1919 s. 411).
Pierwotnie fragment ten mówił, że „pod koniec roku
Call to mind that the Scriptures showed us that the full end of Gentile power in the world, and of the time of trouble which brings its overthrow, will be in the end of A. D. 1914, and that some time beforethat date the last members of the Church of Christ will have been “changed,” glorified (ang. Przyjdź Królestwo Twoje 1891 s. 357).
Natomiast w roku 1909 i 1915 dokonano zmian tekstu. W nowszych wersjach znalazły się słowa „po roku
Call to mind that the Scriptures showed us that the full end of Gentile power in the world, and of the time of trouble which brings its overthrow, will follow the end of A. D. 1914, and that some time before that date the last members of the Church of Christ will have been “changed,” glorified (ang. Przyjdź Królestwo Twoje 1909, 1914 s. 362).
Call to mind that the Scriptures showed us that the full end of Gentile power in the world, and of the time of trouble which brings its overthrow, will follow the end of A. D. 1914, and that some time near that date the last members of the Church of Christ will have been “changed,” glorified (ang. Przyjdź Królestwo Twoje 1917, 1918, s. 362).
Zmianę niektórych słów, dokonaną w 1909 roku, ogłoszono w ang. Strażnicy 01.03 1915 s. 5649 (reprint), a innych korekt z tego roku już nie:
Vol. III., page 362, line 11, “some time before,” reads “some time near.”
Tak czy inaczej, powyższy tekst z roku 1891 wymieniał rok 1914, jako czas rozpoczęcia ucisku.
Przypominamy, że Strażnica z 1894 roku zaprzeczała, jakoby ta data miała być początkiem „czasu ucisku”:
„Nie widzimy powodu do zmiany obliczeń, nie możemy też ich zmienić, nawet gdybyśmy chcieli. Wierzymy, że są one datami Bożymi, nie naszymi. Pamiętajmy jednak, że koniec roku 1914 nie jest datą początku, lecz datą końca czasu ucisku” (ang. Strażnica 15.07 1894 s. 1677 [reprint]).
Mało tego, jeszcze w roku 1904 początek „wielkiego ucisku” umiejscawiano w latach 1910-1912:
„Według naszego spodziewania początek czasu wielkiego ucisku wkrótce nadejdzie, gdzieś pomiędzy rokiem
W 1910 roku, odpowiadając na pytania dotyczące różnych dat, Russell ponownie wspomniał, iż „czas wielkiego ucisku” ma się rozpocząć „około październiku 1914 roku”. Przy okazji wyparł się znaczenia lat 1910-1911:
„Pytanie (1910). – Czy mamy uważać za ważne i potrzebne zwracać uwagę na inne daty oprócz 1874, 1878, 1881 lub 1914? Czy rok 1911 ma się w tym liczyć?
Odpowiedź. – Jestem kontent, że zostało podane to pytanie. Możecie zauważyć, że w moim piśmie i nauce jestem ostrożny i nie wymieniam innych dat jak te. O innych datach ja nic nie wiem. W trzecim tomie W. P. Ś. jest podana myśl, ale jedynie jako sugestia, że w Piramidzie (a nie w Słowie Bożym) jest pewien wymiar, który wskazuje na rok 1910 lub 1911, lecz nie mówimy, iż ma to jakiekolwiek aktualne znaczenie, jedynie była podana myśl. Nie możemy przewidywać lub mówić rzeczy jakoby coś miało się stać, ponieważ nie wiemy, przynajmniej ja nie wiem i nie myślę, że ktokolwiek inny wie. (...) Spodziewam się, że na ludzi przyjdzie czas wielkiego ucisku, o którym Biblia zaznacza, iż ma się rozpocząć około października 1914 roku, lecz ja myślę moi drodzy przyjaciele, że ważniejszą rzeczą jest mówić ludziom o dobrych rzeczach, aniżeli o czasie ucisku. Biedni ludzie, którzy się znajdą w tym ucisku, będą mieli dosyć biedy wtedy. (...) Nie chcemy straszyć nikogo” (Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawane jemu liczne pytania 1947 [ang. 1917] s. 54-55).
W listopadzie 1913 roku Russell zaczął powątpiewać w to, że „wielki ucisk” rozpocznie się 1 października 1914 roku:
„Jednakże prawdopodobnie wszyscy mamy skłonność myśleć bardziej o Czasie Ucisku dla świata – szukać go, oczekiwać każdego dnia lub do października 1914 roku jako jednego z rezultatów zakończenia się lat Czasów Pogan. Być może do pewnego stopnia pominęliśmy fakt, że Pan zajmie się wielkim Babilonem przed nastaniem ucisku dla świata. W ciągu dwóch minionych tygodni w umyśle Redaktora silnie zrodziła się myśl, że oczekiwanie rozpoczęcia się wielkiego ucisku dla świata przed lub dokładnie 1 października 1914 roku byłoby oczekiwaniem zdumiewających wydarzeń w ciągu najbliższych miesięcy” (ang. Strażnica 15.11 1913 s. 5348 [reprint]).
Widzimy więc, że Russell różnie określał rozpoczęcie się „wielkiego ucisku”: rok 1914, październik 1914, około października 1914, po roku 1914, czy nawet 1 października 1914.
Ciekawe jest to, że w styczniu 1916 roku Russell powiązał wojnę w Europie, która wybuchła w 1914 roku, z „wielkim uciskiem”:
„Badacze Pisma Świętego są przekonani, że wielka wojna, którą prowadzi się w Europie, jest początkiem wielkiego ucisku, nazwany w Piśmie św. »Armagedon« i jest przygotowaniem rodzaju ludzkiego do przyjęcia Królestwa Chrystusowego, które prowadzi »pożądanie wszystkich narodów« (Aggeusz 2:7) i zaprowadzi panowanie Sprawiedliwości po całej ziemi” (Strażnica styczeń 1916 s. 8 [ang. 01.01 1916 s. 5829, reprint]).
„[1916] Po wojnie nastąpi symboliczne trzęsienie ziemi, następnie symboliczny ogień i będzie dużo płaczu, wzdychania i zgrzytania zębów – w owym wielkim ucisku. Wszyscy ludzie tego świata będą mieć dział w tym i doznają wiele zawodów. Ktokolwiek miał światło prawdy, a później je zarzucił, znajdzie się w tym wielkim ucisku” (Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawane jemu liczne pytania 1947 [ang. 1917] s. 405).
Zwykle Russell twierdził, że „wielki ucisk” potrwa rok, jednak w 1905 roku wskazał, że ma on trwać 6 lat, czyli w okresie 1914-1920:
„Sześć lat dzielenia ziemi. Czas wielkiego ucisku do 1920 roku” (ang. Strażnica 15.06 1905 s. 3579 [reprint] – Six years dividing the land. Great time of Trouble until 1920).
„Wielki ucisk” – miał rozpocząć się w roku 1915
Rok 1915, jako data końca „czasów pogan”, pojawił się w publikacjach Russella w roku 1889. Był on ‘zamiennikiem’ roku 1914 i przedłużał o rok nadzieje badaczy Pisma Świętego, którzy oczekiwali w tym czasie zabrania do nieba, zniszczenia ‘starego porządku światowego’ oraz nastania pełni Królestwa na ziemi i w niebie. Oto pierwszy tekst Russella o roku 1915, ale w kontekście „czasów pogan”:
„Podnoszenie się Izraela od R. P. 1878 ażdo R. P. 1915 (koniec Czasów Pogan), dokonywane pod wpływem łaski Króla...” (Nadszedł Czas 1919 s. 259 [ang. 1889 s. 232]).
Rok 1915, powiązany z początkiem „wielkiego ucisku”, pojawiał się w publikacjach już od 1892 roku, czyli mniej więcej w tym samym czasie, gdy zaczęto wspominać o roku 1914. Był zatem ‘zamiennikiem’ tej wcześniejszej daty. Wpierw pojawiła się fraza „przed rokiem
„Pismo Święte daje niezaprzeczalne świadectwo tym, którzy całkowicie wierzą w jego zapisy, że przed obecnym względnym spokojem na świecie nadchodzi czas wielkiego ucisku – ucisku, który wplątuje wszystkie narody, obali wszystkie istniejące instytucje cywilne, społeczne i religijne (...) i ustanowi nowe rządy sprawiedliwości. Wszystko to, jak pokazuje nam Pismo Święte, ma się wydarzyć przed rokiem 1915 (zob. Brzask Tysiąclecia, t. II, rozdział IV), czyli w ciągu następnych dwudziestu trzech lat” (ang. Strażnica 15.01 1892 s. 1354 [reprint]).
Patrz też ang. Strażnica 15.12 1894 s. 1744.
„Kiedy rozlegnie się to wezwanie i przywileje restytucji zostaną zaoferowane ludzkości, stanie się tak, jak oświadczył Prorok, że odtąd nikt nie będzie umierał za grzech Adama ani za grzech swoich ojców, lecz tylko za swój własny grzech . (...) Rozumiemy, że ten czas nadejdzie dopiero po czasie ucisku – nie wcześniej niż w roku 1915. Według naszego zrozumienia, począwszy od tej daty, Królestwo zostanie w pełni ustanowione...” (ang. Strażnica 01.08 1900 s. 2677 [reprint]).
Patrz też ang. Strażnica 01.09 1906 s. 3850 (reprint).
W roku 1909, jak pisaliśmy, omawiając rok 1914, Russell zmienił w Wykładach rok 1874 na 1915:
„Obliczenie to wykazuje, że rok 1915 zaznacza początek okresu czasu wielkiego ucisku” (Przyjdź Królestwo Twoje edycja 1919 s. 387 [ang. 1909, 1914 s. 342]).
Patrz też: Nadszedł Czas 1919 s. 84-85 (ang. 1915 s. 81 – w edycjach sprzed roku 1915 występuje na wskazanej stronie rok
Zaznaczamy, że w polskich Wykładach Russella nanoszono czasem inne poprawki niż w tekście angielskim.
Russell także podczas konwencji w roku 1909 nauczał o roku 1915:
„Ufamy, że pod koniec Czasów Pogan, po krótkim, ostrym i decydującym czasie wielkiego ucisku w roku 1915, ludzkość odzyska zdrowy rozsądek i będzie chwalić Boga niebios oraz uzna, że wszelka władza pochodzi od Niego i do Niego należy” (Souvenir Notes—Bible Students’ Conventions 1909 s. 15).
W Strażnicy z roku 1912 pastor przedstawił swoje szersze rozważania na temat lat 1914-1915 i uzasadnił rok 1915:
„Różnica wynikająca z przyjęcia jednej z tych metod wynosi jeden rok. Siedemdziesiąt lat żydowskiej niewoli zakończyło się w październiku 536 r. p.n.e. Jeśli zatem na okres przed naszą erą przypadało 536 i 1/4 roku, to do uzupełnienia trwających 2520 lat czasów pogan potrzebnych jest 1913 i 3/4 roku w erze po Chrystusie, co daje październik 1914 roku.
Jeśli zaś przyjęłoby się tę drugą metodę liczenia, czyli przed naszą erą upłynęłoby 535 i 1/4 roku, to różnica w stosunku do 2520 lat wynosiłaby 1914 i 3/4 roku, co dawałoby październik 1915 roku. Ponieważ pytanie to zaprząta umysły stosunkowo wielu spośród naszych przyjaciół, pozwoliliśmy sobie przestawić tutaj kilka szczegółów. Przypominamy jednak naszym czytelnikom, że żaden zapis Pisma Świętego nie wskazuje na to, jakoby ucisk pogan miał zakończyć się przed upływem »czasów pogan«, niezależnie od tego, czy byłby to październik 1914, czy 1915 roku. Ucisk niewątpliwie będzie miał miejsce przed ostatecznym upadkiem, nawet jeśli upadek ten nastąpi nagle, tak jak wrzucenie wielkiego kamienia młyńskiego do morza (Obj. 18:21). Równoległość między »żniwem« żydowskim a obecnym »żniwem« zdaje się jednak potwierdzać myśl, że ucisk zakończy się do października 1915 roku” (ang. Strażnica 01.12 1912 s. 5141-5142 [reprint]).
W roku 1914 Russell już mniej pewnie wypowiedział się na temat roku 1915:
„[1914] Widzieliśmy, że przy końcu 40 lat żniw Izraela naród Izraelski został rozprószony przypuszczalnie w sześć czy w siedem miesięcy po skończeniu się ich żniw – cokolwiek więcej niż sześć miesięcy. Zatem trzymając się tej paraleli (jeżeli to jest paralelą, lecz nie jestem tego pewny że ono jest), lecz jeżeli jest to miałoby znaczyć, że należałoby się spodziewać czasu wielkiego ucisku jaki ma przyjść na świat w sześć miesięcy po Październiku 1914 roku. Teraz, jeżeli doczekamy przyszłego roku, i będziemy mieli inną konwencję to zobaczymy jak to będzie, wówczas będziemy może mądrzejszymi” (Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawane jemu liczne pytania 1947 [ang. 1917] s. 67).
Po październiku 1914 roku Russell zalecał gromadzenie zapasów żywności na okres Dnia Pańskiego oraz na nadchodzący „wielki ucisk” spodziewany za 11 miesięcy. Wyraził to w artykule pt. Roztropny się ukrywa. Oto jego rady, w tym dotyczące gromadzenia zapasów żywności, na nadchodzący okres:
„Niech nikt nie mniema, że będzie możliwym ujść trudności i doświadczeń czasu wielkiego ucisku, którego chmury już się zbierają nad ziemią. Najlepszą nadzieją ujścia tego czasu ucisku byłoby polepszenie naszego stanu przez użycie mądrości pochodzącej z góry (...) Czwartą nauką ma być oszczędność we wszystkim – unikać niepotrzebnych wydatków, będąc przeświadczeni, że co nam jest niepotrzebne, to innym może być użyteczne. (...) Z powodu zbliżającego się strasznego ucisku przygotowanie charakteru jest najlepszym dziedzictwem, jakie rodzice mogą zostawić swoim dzieciom. Akcje i obligacje nie będą mogły być użyte na miejsce pokarmu, oszczędności bankowe będą niepewne, a posiadanie pieniędzy może się stać pobudką dla złych ludzi do rabunku i morderstwa; lecz dobry charakter nie będzie mógł być odebrany. Posiadanie takiego charakteru zapewni człowiekowi pokój, bezpieczeństwo i ufność w Bogu, co stanowi nieocenione dobro. (...) Byłoby jednak lepiej, ażeby wasze dzieci i przyjaciele powstrzymali się od poświęcenia Bogu, jeżeli by to poświęcenie miało być pozornym. Tego rodzaju wyznawców jest już za dużo. Oni tylko szkodzą sprawie Chrystusowej (...) Zgodnie z tekstem nagłówka tego artykułu i zgodnie z naszymi poglądami na możliwości przyszłości, mamy kilka rekomendacji do zaoferowania naszym czytelnikom. Chociaż nie jesteśmy pewni, czy wszystkie straszne nieszczęścia Dnia Pańskiego spadną na ziemię w ciągu następnych jedenastu miesięcy, wydaje się jednak, że istnieje wystarczająca możliwość, aby uzasadnić podjęcie pewnych działań przeciwko uciskom tego czasu – w interesie naszych rodzin, naszych przyjaciół i naszych sąsiadów. Osobom posiadającym suche i czyste piwnice lub inne odpowiednie i dobrze wentylowane miejsca zalecamy zaopatrzenie się w dobre zapasy artykułów pierwszej potrzeby; na przykład duże zapasy węgla, ryżu, suszonego grochu, suszonej fasoli, płatków owsianych, pszenicy, jęczmienia, cukru, melasy, ryb itp. Miej na uwadze zachowanie jakości i wartości odżywczych żywności – zwłaszcza fakt, że zupy są ekonomiczne i pożywne. Nie bójcie się mieć za dużo takich towarów, które przetrwają aż do nadejścia upałów przyszłego lata, nawet gdyby trzeba było wtedy sprzedać ze stratą, aby zapobiec zepsuciu. (...) Nie trąb przed sobą, opowiadając o swoich postanowieniach, zamiarach itp. »Czy masz wiarę? Miej ją dla siebie przed Bogiem«. Tylko twoja rodzina powinna wiedzieć o przechowywaniu żywności i powinna mieć surowy zakaz mówienia o tym innym. Co najwyżej zasugeruj swoim przyjaciołom lub sąsiadom rozsądek utrzymywania zapasów podstawowych produktów spożywczych ze względu na możliwość wystąpienia burz, strajków itp. w okresie zimowym. Nie próbuj wdawać się w zbyt szczegółowe szczegóły dotyczące Czasu Ucisku; bo większość ludzi i tak jest ślepa i głucha na ten temat. Nie rób tych zakupów na kredyt, jeśli nie masz pieniędzy” (ang. Strażnica 01.11 1914 s. 5571-5572 [reprint]).
W swej wypowiedzi z roku 1915 Russell w pewien sposób przyznał się do porażki w ustalaniu czasu „wielkiego ucisku”:
„Pytanie (1915). – Czy wszyscy poświęceni zabrani zostaną poza zasłonę zanim wielki ucisk się skończy?
Odpowiedź. – Nie jestem dosyć mądrym, aby na to pytanie odpowiedzieć; i nie myślę aby ktokolwiek mógł to powiedzieć na pewno. Mniemaliśmy, że wszyscy poświęceni będą zabrani poza zasłonę zanim czasy pogan zakończą się. Bóg nie powiedział że będą zabrani, lecz wszyscy tak wnioskowali, a wiadomo że nasze wnioski mogą okazać się mylnymi i w tym wypadku wniosek nasz okazał się mylnym. Czasy pogan skończyły się a my nie zostaliśmy zabrani. Zatem nie wiemy kiedy nasz czas nadejdzie.
Mówić że wszyscy zostaniemy zabrani zanim czas wielkiego ucisku przejdzie, byłoby mówieniem tego w co wierzymy. Mniemam, że na jedno zgodzimy się wszyscy, mianowicie, że wierzymy iż zabrani będziemy przed Armageddonem. Wiecie iż Biblia podaje nam symboliczne określenie o rozpuszczeniu wiatrów, co zdaje się określać wielką wojnę. Następnie ma być »trzęsienie ziemi«, co oznacza wielką rewolucję. Potem przychodzi »ogień«, anarchia – Armageddon. Mniemam, że Kościół, czyli klasa oblubienicy zabraną zostanie przed Armageddonem, lecz nie jestem tego pewien; i na tym przedmiot ten pozostawię” (Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawane jemu liczne pytania 1947 [ang. 1917] s. 600).
Przeminął rok
„Podczas I wojny światowej oddani Bogu badacze Biblii byli skłonni sądzić, że ten konflikt doprowadzi stopniowo do przepowiedzianej w Objawieniu 16:13-16 bitwy Armagedonu. Toteż zawieszenie broni i koniec wojny w listopadzie 1918 r. były dla nich niemałym zaskoczeniem!” (Życie wieczne w wolności synów Bożych 1970 s. 229-230).
„Wielki ucisk” – miał rozpocząć się w roku 1916
Jak pisaliśmy powyżej, Russell lubił mieć ‘daty zapasowe’ na przyszłość, gdyby wiązane z daną datą nadzieje zawiodły. Taką datą na „wielki ucisk” był rok 1916, wskazany już w roku 1910:
„(...) a gdy nadejdą te prześladowania i gdy nadejdzie czas wielkiego ucisku na cały świat – nieważne, czy będzie to rok 1916, czy nie; w jakikolwiek sposób możesz zinterpretować to proroctwo, bez względu na to, w jaki sposób to zrobisz, nie możesz znaleźć się zbyt daleko od 1915 do 1916 roku – Boża obietnica zostanie wypełniona” (Tenth Souvenir Convention Report, International Bible Students 1910 s. 294).
Podczas letniej konwencji w 1915 roku jeden z mówców wskazał rok 1916, jako możliwą datę oczekiwanego wniebowzięcia, które miało poprzedzić „wielki ucisk”:
„Ta praca musi dobiec końca. Czy bardzo martwimy się tym, co nie nastąpiło w 1914 roku, czy tym, co nadejdzie w 1915 roku? Nie, my nie. Niektórzy tak, ale wielu cieszy się, że kościół nie został zabrany w 1914 roku. Gdyby go zabrano, wielu z nas pozostałoby po tej stronie. Czy jesteśmy już gotowi? Kiedy będziemy gotowi – 1915, 1916, kiedy? Przygotujmy się teraz, a potem poczekajmy” (SUPPLEMENT to the International Bible Students SOUVENIR Convention Report 1915 s. 45).
Jeszcze w styczniu 1916 roku pastor uważał, że „wielki ucisk” już trwa:
„Badacze Pisma Świętego są przekonani, że wielka wojna, którą prowadzi się w Europie, jest początkiem wielkiego ucisku, nazwany w Piśmie św. »Armagedon« i jest przygotowaniem rodzaju ludzkiego do przyjęcia Królestwa Chrystusowego, które prowadzi »pożądanie wszystkich narodów« (Aggeusz 2:7) i zaprowadzi panowanie Sprawiedliwości po całej ziemi” (Strażnica styczeń 1916 s. 8 [ang. 01.01 1916 s. 5829, reprint]).
Pod koniec roku 1916, na miesiąc przed śmiercią, pastor napisał nowe Przedmowy Autora (z datą 1 października) do wszystkich sześciu tomów Wykładów. Tłumaczył się z niespełnionych oczekiwań i przedstawiał kolejne prognozy na przyszłość:
„Naturalnie nie mogliśmy wiedzieć w roku 1889, t. j. w chwili pisania tego tomu, czy data 1914 roku, tak jasno naznaczona w Biblii, jako koniec użyczonej Poganom władzy panowania nad światem, akuratnie oznacza, że w czasie tym Poganie rzeczywiście będą pozbawieni władzy w zupełności, czy też, że władza ta będzie im wtedy odmówioną, a oni stopniowo będą jej pozbawieni. Teraz wierzymy, że to ostatnie tłumaczenie jest zgodne z zamiarem Pańskim; albowiem akuratnie w roku 1914 wspomniane tu królestwa pogańskie rozpoczęły wielką walkę światową, która według proroctwa biblijnego zakończy się wreszcie kompletnem obaleniem wszystkich ludzkich rządów i otworzy drogę do założenia Królestwa umiłowanego Syna Bożego” (Nadszedł Czas 1919 [ang. 1917] s. III).
„Autor przyznaje, że w tym tomie wyraża jasno myśl, iż święci Pańscy mogą spodziewać się połączenia z Panem w Jego chwale, przy końcu Czasów Pogan. Była to naturalna pomyłka, ale Pan dopuścił jej dla pobłogosławienia Swego ludu. Przekonanie, że Kościół Chrystusowy będzie zgromadzony i wywyższony przed październikiem 1914 roku, wywarło ogromnie uświęcający wpływ na tysiące sług Bożych, a za to wszyscy oni muszą błogosławić Pana – chociaż nawet stało się to przez pomyłkę. (...) Pomyłka nasza jednak nie odnosiła się do zakończenia Czasów Pogan, wyciągnęliśmy tylko fałszywy wniosek, nie upoważniony przez Pańskie Słowo. (...) To wyjaśnienie pomoże czytelnikowi w badaniu tomu »NADSZEDŁ CZAS«. (...) CHARLES T. RUSSELL. Brooklyn, N. Y., 1 paźdz.
„Jedynie na tych warunkach otrzymaliśmy to przypisanie naszych przyszłych błogosławieństw Restytucyi (...)
Gdybyśmy pisali ten Tom na nowo, uczynilibyśmy w nim tu i ówdzie małe zmiany, w zdaniach zgodnie do tego cośmy tu przedstawili. Przeto prosimy naszych czytelników, aby mieli to w umyśle. Zmiany te nie są do tego stopnia abyśmy mogli powiedzieć że książka ta jest nie dobra – tylko to, że zdania nie są zupełnie tak jasne jak mogłyby być, gdybyśmy pisali tom ten obecnie” (Pojednanie pomiędzy Bogiem i człowiekiem 1923 s. IV [ang. 1923 s. IV]).
„Wielki ucisk” – miał rozpocząć się po roku 1916
Russell już w roku 1910, prócz przewidywanego roku 1914 lub 1915, wskazał również odległy rok 1920, którego nie dożył, oraz na oczekiwany wówczas „wielki ucisk”. To była jego kolejna ‘data zapasowa’:
„[1910 r.] Wierzymy w nie, wierzyliśmy od początku i działamy według tego wierzenia. Lecz gdy październik 1914, lub październik 1920 nadejdą a wielkiego ucisku nie będzie i Kościół nie zostanie przemieniony, to jeszcze wiara nasza w Boski plan wieków nie zostanie zburzona ani na chwilę” (Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawane jemu liczne pytania 1947 [ang. 1917] s. 404).
[W edycji angielskiej na stronie 556 występuje rok
Gdy w latach 1914-1915 „wielki ucisk” się nie rozpoczął, pastor w roku 1916 przeniósł go na czas powojenny:
„[1916] Po wojnie nastąpi symboliczne trzęsienie ziemi, następnie symboliczny ogień i będzie dużo płaczu, wzdychania i zgrzytania zębów – w owym wielkim ucisku. Wszyscy ludzie tego świata będą mieć dział w tym i doznają wiele zawodów. Ktokolwiek miał światło prawdy, a później je zarzucił, znajdzie się w tym wielkim ucisku” (Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawane jemu liczne pytania 1947 [ang. 1917] s. 405).
W specjalnej Przedmowie Autora do drugiego tomu Wykładów, datowanej na 1 października 1916 roku, Russell pisał o rozpoczynającym się „teraz czasie Wielkiego Ucisku”:
„Wiemy natomiast, że zaczynający się teraz czas Wielkiego Ucisku odpowiada całkiem ściśle Boskiej zapowiedzi o czasie i warunkach założenia Królestwa Mesyaszowego” (Nadszedł Czas 1923 s. III [ang. 1918 s. III]).
W Przedmowie Autora do tomu trzeciego Wykładów, z tą samą datą, pastor również pisał w podobnym tonie, odsuwając w przyszłość „czas uciśnienia” oraz nadejście po nim Królestwa. Zauważmy, że Russell przestał wyznaczać datę rozpoczęcia „wielkiego ucisku”:
„Nie zadługo potem, według ilustracyi Biblijnej, możemy spodziewać się ruiny naszej obecnej cywilizacyi. Najciemniejszą chwilą jednak, w ostateczności człowieka, będzie Bożą sposobnością. Mesyasz, Wybraniec Boży, obejmie kontrolę i powie pokój wzburzonym narodom i przyprowadzi porządek z zamieszania, wesele z płaczu, dziękczynność z rozpaczy. Zatem Królestwo Mesyasza narodzi się w strasznym bólu; ale chwalebne rezultaty przewyższą powetowanie za ,»Czas uciśnienia, jakiego nie było, jako narody poczęły być«” (Przyjdź Królestwo Twoje 1923 s. IV [ang. 1918 s. IV]).
W Przedmowie do tomu czwartego Russell zrobił to samo:
„(...) gdy chwila nadejdzie, kiedy dobra prawodawcze i kapitalistyczne będą odwrócone od robotników i publiczności, wtedy baczność! Pamiętajcie na Słowo natchnione – że to ma być »Czas ucisku, jakiego nie było, jako narody poczęły być«” (Walka Armagieddonu 1923 s. IV [ang. 1923 s. IV]).
Natomiast w Strażnicy z 1 września 1916 roku pastor wyznaczył rok 1918:
„Nie widzimy przeto przyczyny, dlaczego mielibyśmy wątpić, że Czasy Pogan skończyły się w październiku 1914 roku i że w następnych kilku latach nastąpi zupełny upadek ich władzy, a zostanie ustanowione Królestwo Boże przez Mesjasza. (...) Nadmieniamy tutaj, że niektórzy historycy pokazują, że czas wielkiego ucisku dla Żydów zakończył się w kwietniu R.P. 73, który równałby się z rokiem 1918.
Czy mamy żałować, że czas się przedłuża? Wcale nie, owszem cieszymy się, iż mamy sposobność głosić sławę Tego, który nas powołał z ciemności do dziwnej Swojej światłości; radujemy się także, widząc innych korzystających jeszcze i radujących się z Prawdy” (ang. Strażnica 01.09 1916 s. 5950-5951 [reprint]).
Zatem widzimy, że Russell początkowo nauczał, iż żyje w czasie „wielkiego ucisku”, który miał się rozpocząć w zmienianych co rusz latach: 1872, 1873, 1874, 1875, 1878, 1881, 1899. Trudno ustalić, którą datę uważał za najwłaściwszą.
Od roku 1891 pastor zmienił swoją koncepcję chronologiczną i zaczął po nowemu wyznaczać daty rozpoczęcia „wielkiego ucisku”. Od tego czasu ‘prorokował’ jego początek na przyszłość. Pojawiły się lata 1905, 1906-1908, 1910-1912, 1914-1916 oraz 1918, 1920.
Zmarł w roku 1916 i nie doczekał się ani roku 1918, ani „wielkiego ucisku”. Jego następca J. F. Rutherford (1869-1942) wyznaczał kolejne daty, ale też bezskutecznie.
Ktoś mógłby zapytać, jak zwolennicy Russella rozwiązali problem „wielkiego ucisku”, który nie nastał?
Otóż gdy minął oczekiwany rok 1918, wyznaczane lata 1920-1921 i nastał kluczowy rok 1925 wpadli na taki oto pomysł:
„Jeszcze w roku 1925 ukazał się w Strażnicy (w wydaniu angielskim z 1 maja) artykuł przewodni zatytułowany: »Dla dobra wybrańców«, w którym podano myśl, że pasmo dni »wielkiego ucisku« zostało skrócone przez rozcięcie w połowie. Objaśniano, że »wielki ucisk« zaczął się w roku 1914 n.e., jednak Bóg nie dopuścił, by trwał wtedy przez cały wyznaczony czas, lecz w listopadzie roku 1918 wstrzymał tok pierwszej wojny światowej. Od tamtej pory rezerwuje przerwę, przeznaczoną na działalność namaszczonego ostatka Jego chrześcijańskich wybrańców, po czym w bitwie Armagedonu nastąpi wznowienie »wielkiego ucisku« i jego dopełnienie. Miało to ludziom o usposobieniu owiec dać sposobność do zapewnienia sobie ratunku. – Mat. 25:31-46. Wyjaśnienie to brzmiało dobrze i rozsądnie w roku 1925, zaledwie siedem lat po pierwszej wojnie światowej, a czternaście przed jeszcze nie spodziewaną drugą wojną światową – konfliktem cztery razy gorszym w skutkach od poprzedniego. Ale nawet druga wojna światowa nie przeistoczyła się w »wojnę wielkiego dnia Boga Wszechmocnego« na polach Armagedonu, choć niejedni tego oczekiwali” (Strażnica Nr 12, 1970 s. 12-13).
Ale i ta nauka nie utrzymała się do dziś, bo Armagedon nie nastał ani po pierwszej wojnie światowej, ani po drugiej. Wobec tego w roku 1969 znowu zmieniono naukę o „wielkim ucisku”, która obowiązuje do dziś. Omówiono to zagadnienie w roku 1999, twierdząc, że „wielki ucisk” jest sprawą przyszłości:
„Lud Boży sądził kiedyś, że pierwsza faza wielkiego ucisku rozpoczęła się w roku 1914, a końcowa nastąpi w bitwie Armagedonu (Objawienie 16:14, 16; porównaj Strażnicę z 1 października 1939 roku, strona 302). (...)
Jednakże w późniejszych latach spojrzeliśmy na te sprawy inaczej. W czwartek 10 lipca 1969 roku na kongresie międzynarodowym »Pokój na ziemi«, odbywającym się w Nowym Jorku, Frederick W. Franz, ówczesny wiceprezes Towarzystwa Strażnica, wygłosił ekscytujące przemówienie. Przypominając dotychczasowe zrozumienie proroctwa Jezusa, powiedział: »Objaśniano, że ‘wielki ucisk’ zaczął się w roku 1914 n.e., jednak Bóg nie dopuścił, by trwał wtedy przez cały wyznaczony czas, lecz w listopadzie 1918 roku wstrzymał tok pierwszej wojny światowej. Od tamtej pory rezerwuje przerwę, przeznaczoną na działalność namaszczonego ostatka Jego chrześcijańskich wybrańców, po czym w bitwie Armagedonu nastąpi wznowienie ‘wielkiego ucisku’ i jego dopełnienie«. Następnie mówca podał w znacznym stopniu skorygowane wyjaśnienie: »Jeżeli jednak pozaobrazowy ‘wielki ucisk’ ma odpowiadać wydarzeniom z pierwszego stulecia (...) to nie rozpoczął się on w roku 1914 n.e. W latach 1914-1918 nowożytny odpowiednik Jeruzalem (...) dotknął jedynie ‘początek boleści’. ‘Wielki ucisk’, jakiego już nigdy więcej nie będzie, jest natomiast wciąż przed nami, ponieważ będzie równoznaczny z zagładą ogólnoświatowego imperium religii fałszywej (włącznie z chrześcijaństwem), po czym nastąpi ‘wojna wielkiego dnia Boga Wszechmocnego’”, Armagedon. Wynikało z tego, że cały wielki ucisk dopiero nastanie” (Strażnica Nr 9, 1999 s. 16).
Ponieważ ta nauka ‘korygowana’ była w roku 1969, w samym środku ‘kampanii roku
„Obecnie upłynęło już dwadzieścia pięć lat od zakończenia drugiej wojny światowej i nadal znajduje się na ziemi pewna część namaszczonego duchem ostatka wybranych, a bitwa Armagedonu jest jeszcze przed nami, wprawdzie teraz już bardzo blisko. W roku 1925 wciąż jeszcze uważano za poprawną tabelę chronologii biblijnej, opublikowaną w roku 1889 na kartach książki Nadszedł czas. Stąd brak było orientacji, iż sześć tysięcy lat istnienia człowieka na ziemi zakończy się dopiero w latach siedemdziesiątych naszego stulecia (...) Jeżeliby pierwsza część »wielkiego ucisku« – jak tłumaczono w roku 1925 – rozpoczęła się w roku 1914, a zakończyła w roku 1918, to wtedy przerwa, która skróciła »dni« ucisku, trwałaby już ponad pięćdziesiąt lat, a przecież jeszcze na tym nie koniec” (Strażnica Nr 12, 1970 s. 13).
Oto podsumowanie Towarzystwa Strażnica dotyczące różnych jego dat:
„W świetle tych poprawionych tablic chronologii biblijnej dało się zauważyć, że poprzednie zastosowanie lat 1873 i 1878, jak również innych dat, które ustalono na ich podstawie i powiązano z odpowiednimi wydarzeniami z I wieku, było oparte na mylnych przesłankach” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 633).
Na zakończenie składam podziękowanie J. Romanowskiemu i K. Kozakowi za pomoc w tworzeniu tego tekstu.