Apostoł Jan i Ap 22:20-21 a Towarzystwo Strażnica
Apostoł Jan i Ap 22:20-21 a Towarzystwo Strażnica
Na wstępie zaznaczamy, że na końcu tego artykułu zamieścimy dodatek zatytułowany Modlitwa w Listach do Tesaloniczan a Świadkowie Jehowy.
Towarzystwo Strażnica ma pewne problemy z tekstem Ap 22:20-21, to znaczy ze słowami Apostoła Jana: „Amen. Przyjdź, Panie Jezu! Łaska Pana Jezusa ze wszystkimi!”.
Jeśli bowiem słowa te są modlitwą, to wskazują one, że po pierwsze już w pierwszym wieku modlono się do Chrystusa, a po drugie, iż każdy sam mógł kierować zawołania do Niego (jak wskazuje Ap 22:17), tak jak i do Boga Ojca.
Towarzystwo Strażnica jednak nie może zdecydować się, czy powyższy tekst jest modlitwą, czy nią nie jest. Dlatego zmieniało w tej kwestii zdanie wiele razy. My wymieniamy tu 12 zmian w rozumieniu tego tekstu.
Omówienie tekstu Ap 22:20-21 rozbijemy na rozdziały, aby każdy sam mógł zauważyć niezdecydowanie Świadków Jehowy. Ponieważ oba wersety Towarzystwo Strażnica omawia razem (choć nie zawsze), więc my też tak postąpimy.
1. Ap 22:20-21 to modlitwa
Towarzystwo Strażnica od początku swego istnienia nie zaprzeczało temu, że słowa Ap 22:20 są „modlitwą”. Wręcz przeciwnie, aż do roku 1970 stwierdzało ono, że one ją stanowią. W poniżej cytowanych fragmentach pada zarówno słowo „modlitwa”, jak i termin „błagać [Jezusa]”, co dla nas ma prawie identyczne znaczenie, gdyż organizacja ta traktuje te słowa wymiennie:
Had men received the message joy-fully the world would now be longing for the Lord of glory as do we, praying, “Even so, come, Lord Jesus.” (ang. Strażnica 01.07 1901 s. 2839 [reprint]).
„(1912 [rok]). – Czy ty zanosisz modlitwy swoje tylko do Ojca, w imieniu Syna?
Odpowiedź. - Zazwyczaj modlitwy moje zanoszę do Ojca Niebieskiego i tylko w imieniu Pana Jezusa, lecz niekiedy zwracam się wprost do Jezusa, bo nie znalazłem w Piśmie Świętym nic przeciwko temu. Pismo Święte mówi, aby czcić Syna, tak jak czcimy Ojca. Prawie wszędzie w Piśmie Świętym modlitwy kierowane są do Ojca. Przypomina mi się tylko jedno mówiące inaczej: »I owszem przyjdź, Panie Jezusie«” („Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawane jemu liczne pytania” 1947 [ang. 1917] s. 290).
and seeker after divine truth be willing to pray in fervent desire with the Apostle: "Even so, come, Lord Jesus!" (ang „Złoty Wiek” 19.07 1922 s. 669).
That very Record closes with prayers written so they can be read by all: "Even so, come, Lord Jesus. The grace of our Lord Jesus Christ be with you all. Amen." - Rev. 22: 20, 21. (ang. Strażnica 01.12 1943 s. 361).
To the apostle John, Jesus said, "Surely I come quickly." And that disciple prayerfully replied, "Even so, come, Lord Jesus." (Revelation 22:20) (ang. „Niech Bóg będzie prawdziwy” 1946 s. 185; w polonijnej edycji z 1950 r. oddano to następująco: „na co ten uczeń błagalnie odpowiedział” s. 181).
To his apostle John he said: "Yes ; I am coming quickly ." John prayerfully replied : "Amen! Come, Lord Jesus ." (ang. „Niech Bóg będzie prawdziwy” 1952 s. 196; w polskiej edycji z 1957 r. oddano to następująco: „Jan odpowiedział błagalnie” rozdz. XVII, par. 1).
Most sincerely, Yes! And most heartily we, who are now nineteen hundred years nearer to his promised coming, can join the aged apostle John in prayerfully saying: "Amen! Come, Lord Jesus." (...) Truly the apostolic prayer of long ago has been fulfilled toward us. In our behalf today, that is, in behalf of the remnant of the 144,000 "holy ones" and certainly also in behalf of the "great crowd" of temple servants associated with the remnant, the apostle John has prayed, in the closing words of the prophetic scroll: "May the undeserved kindness of the Lord Jesus Christ be with the holy ones." (Revelation 22:21) (‘Babylon the Great Has Fallen!’ God’s Kingdom Rules! 1963 s. 681; por. s. 680: Can we join the apostle John in his prayer?, tzn. „Czy możemy dołączyć do apostoła Jana w jego modlitwie?”).
And the apostle John closes the book of Revelation with two brief prayers (ang. Strażnica 01.02 1965 s. 70).
Tłumaczenie: „A apostoł Jan kończy księgę Objawienia dwoma krótkimi modlitwami”.
„Jeżeli i my miłujemy Jezusa (...) będziemy błagać razem z apostołem Janem: »Amen, przyjdź, Panie Jezu!«.” (Strażnica Nr 14, 1969 s. 11; w ang. Strażnicy 01.12 1967 s. 732 są tu słowa: If we love him and the things that he stands for we will certainly be eager for his return and the destruction of those things that are against him and will pray, with the apostle John, “Amen! Come, Lord Jesus.”).
„Jan był apostołem Pana Jezusa (...). Możemy być pewni, że spełni się jego modlitwa (...) Jan w ostatnich słowach swej proroczej księgi jeszcze kontynuuje tę modlitwę, która dotyczy nie tylko ostatka 144 000 »świętych«, ale z pewnością również »wielkiej rzeszy« sług świątynnych, którzy mają nadzieję żyć na ziemi, a teraz współpracują z ostatkiem »świętych«; oto jego końcowe słowa: »Oby życzliwość niezasłużona Pana Jezusa Chrystusa była ze świętymi« - Obj. 22:21, NW” (Strażnica Nr 14, 1969 s. 11).
2. Ap 22:20 to nie modlitwa
W 1971 roku Towarzystwo Strażnica wydało swój pierwszy leksykon biblijny, w którym stwierdza, że właściwie słowa Jana z Ap 22:20 to „rozmowa”, a nie „modlitwa”:
Similarly, the apostle John, at the conclusion of the Revelation, says, “Amen! Come, Lord Jesus.” (Rev. 22:20) But again the context shows that, in a vision (Rev. 1:10; 4:1, 2), John had been hearing Jesus speak of his future coming and thus John responded with the above expression of his desire for that coming. (Rev. 22:16, 20) In both cases, that of Stephen and that of John, the situation differs little from that of the conversation John had with a heavenly person in this Revelation vision. (Rev. 7:13, 14; compare Acts 22:6-22.) (Aid to Bible Understanding 1971 s. 1329).
Tłumaczenie: „Również apostoł Jan na koniec Objawienia rzekł: ‘Amen! Przyjdź, Panie Jezusie’ (Obj 22:20). Ale i tę wypowiedź objaśnia kontekst: Jan w pewnej wizji usłyszał, jak Jezus mówi o swym przyszłym przyjściu, a powyższymi słowami wyraził pragnienie, by tak się rzeczywiście stało (Obj 1:10; 4:1, 2; 22:16, 20). Zachowanie Jana i Szczepana niewiele różniło się od rozmowy, którą ten ostatni przeprowadził z pewną istotą niebiańską w wizji opisanej w Objawieniu (Obj 7:13, 14; por. Dz 22:6-22)” (tłumaczenie wg „Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. 2, s. 86).
Podobnie kwestię modlitwy komentuje ang. Przebudźcie się! 22.08 1972 s. 28.
Ciekawe jednak że cytowany angielski słownik zawierał też inne zdanie, które w nowszym leksykonie usunięto (!), a w którym przyznawano jednak, że słowa Ap 22:20-21 to „modlitwa”:
The Bible, as presently arranged, ends with a prayer. - Rev. 22 :20, 21 (Aid to Bible Understanding 1971 s. 1331; por. miejsce w którym usunięto ten fragment w końcówce hasła Prayer lub Modlitwa: Insight on the Scriptures 1988, t. 2, s. 671; „Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. 2, s. 89).
Tłumaczenie: „Biblia, według obecnego porządku, kończy się modlitwą. – Obj. 22:20, 21”.
3. Ap 22:20-21 to modlitwa
W 1973 roku Towarzystwo Strażnica wydało jedną ze swych książek, która nie ukazała się jednak w języku polskim, w której użyto znów słowo „modlitwa”. Później wydano kolejne polskie publikacje z tym terminem. W jednej z 1981 roku nawet słowa Ap 22:21 nazwano wprost „modlitwą”:
And John closed the Revelation account with the prayer: “‘Amen! Come, Lord Jesus.’ May the undeserved kindness of the Lord Jesus Christ be with the holy ones.” (Revelation 1:7; 22:20, 21) That fervent prayer for the Lord’s coming was not actually answered before more than eighteen centuries had passed (God’s Kingdom of a Thousand Years Has Approached 1973 s. 228).
„Potem słyszymy sędziwego Jana, jak z rozpromienionym wzrokiem żarliwie odpowiada: »Amen. Przyjdź, Panie Jezu!«” (Strażnica Rok XCVI [1975] Nr 5 s. 5).
„Kiedy sędziwy apostoł Jan około 96 roku n.e. spisywał Księgę Apokalipsy, zakończył ją prośbą: »Przyjdź, Panie Jezu!« (Apok. 22:20)” (Strażnica Rok [1975] Nr 20 s. 16).
„na co apostoł Jan jeszcze odpowiedział z zapałem: »Przyjdź, Panie Jezu« (Apok. 22:20; 1:7)” (Strażnica Rok C [1979] Nr 13 s. 16).
„niewątpliwie każdy z nas przyłączy się do prośby apostoła Jana, który rzekł: »Amen. Przyjdź, Panie Jezusie«” (Strażnica Rok C [1979] Nr 18 s. 12).
„Księga Objawienia, napisana przez apostoła Jana, kończy się dwomamodlitwami (Obj. 22:20, 21)” (Strażnica Rok CII [1981] Nr 10 s. 3).
„Czy uczeń Szczepan nie skierował w modlitwie prośby wprost do Jezusa i czy podobnie nie postąpił apostoł Jan? – (...) Apostoł Jan zaś rzekł w modlitwie: »Amen! Przyjdź, Panie Jezusie« (Obj. 22:20)” (Strażnica Rok CII [1981] Nr 10 s. 4).
4. Ap 22:20 to nie modlitwa
W 1988 roku Towarzystwo Strażnica wydało swój nowy angielski leksykon biblijny, w którym stwierdza, że właściwie słowa Jana z Ap 22:20 to „rozmowa”, a nie „modlitwa” (Insight on the Scriptures 1988, t. 2, s. 668). Tekst ten zamieszczamy według polskiego tłumaczenia z 2006 roku:
„Również apostoł Jan na koniec Objawienia rzekł: ‘Amen! Przyjdź, Panie Jezusie’ (Obj 22:20). Ale i tę wypowiedź objaśnia kontekst: Jan w pewnej wizji usłyszał, jak Jezus mówi o swym przyszłym przyjściu, a powyższymi słowami wyraził pragnienie, by tak się rzeczywiście stało (Obj 1:10; 4:1, 2; 22:16, 20). Zachowanie Jana i Szczepana niewiele różniło się od rozmowy, którą ten ostatni przeprowadził z pewną istotą niebiańską w wizji opisanej w Objawieniu (Obj 7:13, 14; por. Dz 22:6-22)” (tłumaczenie wg „Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. 2, s. 86).
W słowniku tym nie zamieszczono już zdania, które znajdowało się we wcześniejszym leksykonie Aid to Bible Understanding 1971 s. 1331 (patrz omówienie powyżej).
5. Ap 22:20 to modlitwa
W tym samym roku 1988, w którym wydano omawiany powyżej leksykon, Towarzystwo Strażnica opublikowało też po angielsku książkę, którą w języku polskim wydano w roku 1993. W niej jednak napisano, że słowa Ap 22:20 to „modlitwa”. Jak Świadkowie Jehowy godzili te dwa wydane w jednym czasie źródła? Oto słowa ze wspomnianej książki:
„Tak więc razem z Janem żarliwie się modlimy: »Amen! Przyjdź, Panie Jezusie«. [Ap 22:20]” („Wspaniały finał Objawienia bliski” 1993 [ang. 1988] s. 319).
W innej publikacji też stwierdzono, że Świadkom Jehowy udziela się zapał Jana wołającego do Jezusa:
„niewątpliwie ogarnia nas taki sam zapał jak Jana, który zawołał: »Amen! Przyjdź, Panie Jezusie«” (Strażnica Nr 9, 1991 s. 23).
6. Ap 22:20 to nie modlitwa
W rok później (po wydaniu powyższej książki z 1993 r.) Towarzystwo Strażnica zmieniło zdanie i zaprzeczyło temu, że tekst Ap 22:20 to modlitwa:
„Ktoś mógłby zapytać: »Ale czy Biblia nie donosi, że uczeń Szczepan, a także apostoł Jan przemawiali do Jezusa przebywającego w niebie?« To prawda. Jednakże gdy Szczepan czy też Jan ujrzeli w wizji Jezusa i do niego się zwracali, wcale nie były to modlitwy (Dzieje 7:56, 59; Objawienie 1:17-19; 22:20). (...) A zatem okoliczność, iż Szczepan czy Jan mówili do Jezusa, bynajmniej nie może być przytaczana jako dowód na to, że powinniśmy się do niego modlić” (Strażnica Nr 24, 1994 s. 24).
7. Ap 22:20 to modlitwa
W kolejnym roku 1995 i latach następnych znów zasugerowano, że słowa Ap 22:20 to jakby modlitwa, którą Świadkowie Jehowy „powtarzają” czy „wykrzykują” za Janem do Jezusa:
„Stalepowtarzajmy za apostołem Janem: »Amen! Przyjdź, Panie Jezusie« (Objawienie 22:20)” (Strażnica Nr 19, 1995 s. 28).
„Przyłączamy nasze głosy do apostoła Jana, który wykrzyknął: »Amen! Przyjdź, Panie Jezusie« (Objawienie 22:20b)” (Strażnica Nr 23, 1999 s. 19).
„Większość z nas tęsknie wyczekuje spełnienia obietnic Bożych i może powtórzyć za apostołem Janem: »Amen! Przyjdź, Panie Jezusie« (Objawienie 22:20)” (Strażnica Nr 1, 2001 s. 10).
8. Ap 22:20-21 to nie modlitwa
W skorowidzu wydanym w 2003 roku, o Ap 22:20 napisano:
„[Jan] zwraca się do Jezusa (Obj 22:20): to nie była modlitwa: w94 15.12 24” („Skorowidz do publikacji Towarzystwa Strażnica 1986-2000” 2003 s. 173).
9. Ap 22:20 to modlitwa
W latach 2004-2005 znów zasugerowano, że słowa Ap 22:20 to jakby modlitwa, którą Świadkowie Jehowy „powtarzają” czy „wykrzykują” za Janem do Jezusa:
„Żarliwiemodlimysię: »Niech przyjdzie twoje królestwo«, a za apostołem Janem powtarzamy: »Amen! Przyjdź, Panie Jezusie« (Objawienie 22:20)” (Strażnica Nr 3, 2004 s. 10).
„Jan (...) wykrzykuje: »Amen! Przyjdź, Panie Jezusie« (Objawienie 1:1, 10; 22:20)” (Strażnica Nr 2, 2005 s. 13).
„Rozmyślając nad tymi faktami oraz ich przyszłym znaczeniem, z całego serca powtórzmy za apostołem Janem: »Amen! Przyjdź, Panie Jezusie« (Objawienie 22:20)” (Strażnica Nr 2, 2005 s. 20).
10. Ap 22:20-21 to nie modlitwa
Kolejne publikacje znów wracają do poprzedniej nauki, a więc do negacji, że słowa Ap 22:20 to modlitwa:
„Również apostoł Jan na koniec Objawienia rzekł: ‘Amen! Przyjdź, Panie Jezusie’ (Obj 22:20). Ale i tę wypowiedź objaśnia kontekst: Jan w pewnej wizji usłyszał, jak Jezus mówi o swym przyszłym przyjściu, a powyższymi słowami wyraził pragnienie, by tak się rzeczywiście stało (Obj 1:10; 4:1, 2; 22:16, 20). Zachowanie Jana i Szczepana niewiele różniło się od rozmowy, którą ten ostatni przeprowadził z pewną istotą niebiańską w wizji opisanej w Objawieniu (Obj 7:13, 14; por. Dz 22:6-22)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. 2, s. 86; w słowniku tym nie zamieszczono już zdania, które znajdowało się we wcześniejszym leksykonie Aid to Bible Understanding 1971 s. 1331 - patrz omówienie powyżej).
„Czy ta krótka wypowiedź Szczepana stanowi precedens zachęcający do modlenia się do Jezusa? Wcale nie. Po pierwsze, Szczepan wyraźnie odróżniał Jezusa od Jehowy, gdyż w relacji tej czytamy, że zobaczył Jezusa »stojącego po prawicy Boga«. Po drugie, okoliczności były zupełnie wyjątkowe. Oprócz Szczepana jeszcze tylko apostoł Jan zwrócił się w ten sposób do Jezusa - bezpośrednio mówił do niego, gdy ujrzał go w wizji (Objawienie 22:16, 20). Dzisiejsi chrześcijanie słusznie kierują wszystkie swoje modlitwy do Jehowy Boga” (Strażnica Nr 1, 2005 s. 31).
11. Ap 22:20 to modlitwa
W roku 2007 kolejny raz napisano, że słowa Ap 22:20 to „modlitwa”:
„Apostoł Jan nie bał się przyjścia Chrystusa - wręcz go wyczekiwał. Gdy otrzymał informacje na temat tego wydarzenia i jego znaczenia dla ziemi, żarliwie prosił w modlitwie: »Przyjdź, Panie Jezusie« (Objawienie 22:20)” (Strażnica Nr 6, 2007 s. 3).
W roku 2006 wydano też nową angielską wersję poniższej książki z modlitwą do Jezusa:
„Tak więc razem z Janem żarliwie się modlimy: »Amen! Przyjdź, Panie Jezusie«. [Ap 22:20]” (ang. „Wspaniały finał Objawienia bliski” 2006 s. 319).
12. Ap 22:20 to nie modlitwa
W skorowidzu obejmującym lata 1986-2008, zamieszczonym na płycie Watchtower Library 2009 – wydanie polskie (Biblioteka Strażnicy), o Ap 22:20 napisano:
„[Jan] zwraca się do Jezusa (Obj 22:20): to nie była modlitwa: it-2 86; w94 15.12 24” (hasło: Jan [apostoł]).
Inna publikacja zaś podaje:
„Sędziwy już apostoł pragnął ujrzeć wszystkie te wspaniałe wydarzenia i dlatego wykrzyknął: »Amen! Przyjdź, Panie Jezusie«” (Strażnica 15.09 2010 s. 28).
Warto też tu napisać kilka zdań na temat tekstu Ap 22:17, który łączy się z fragmentem Ap 22:20, a który Biblia Świadków Jehowy oddała następująco:
„A duch i oblubienica bezustannie mówią: »Przyjdź!« I każdy, kto słyszy, niech powie: »Przyjdź!«” (Ap 22:17).
Dziś nie jest ten tekst omawiany przez Świadków Jehowy jako modlitwa, ale kiedyś był on zapewne zaliczany do „modlitw”. O tym wersecie Towarzystwo Strażnica dawniej napisało następująco, odnosząc go do swej „klasy ziemskiej”:
„(...) (Objawienie 22:17, NT). Wielka rzesza »drugich owiec« mówi »Przyjdź!«...” („Od raju utraconego do raju odzyskanego” 1960 s. 199).
W innej publikacji, odniosło ono ten werset do „klasy niebiańskiej”:
„I właśnie »oblubienica«, czyli członkowie zboru chrześcijańskiego, również szczerze mówią: »Przyjdź!«” (Strażnica Nr 14, 1969 s. 9).
Dziś tych słów organizacja ta nie zalicza już zapewne do modlitw i nie wspomina ona, że Świadkowie Jehowy w ten sposób zwracają się do Jezusa.
Dodatek. Modlitwa w Listach do Tesaloniczan a Świadkowie Jehowy
Świadkowie Jehowy nie modlą się do Jezusa, gdyż uważają, że w Biblia nie zawiera modlitw do Niego. Tak się jednak składa, że publikacje Towarzystwa Strażnica nazywają pewne zwroty biblijne „modlitwami”. Nie byłoby w tym może nic dziwnego, gdyby nie to, że występuje w nich osoba Jezusa. Poniżej przedstawiamy interesujące nas fragmenty z samych tylko Listów do Tesaloniczan oraz komentarze do nich opublikowane przez Świadków Jehowy. Cytaty przytaczamy według Biblii Towarzystwa Strażnica „Pismo Święte w przekładzie Nowego Świata” 1997.
1Tes 3:11-12
„Oby więc naszą drogą do was pomyślnie pokierował sam nasz Bóg i Ojciec oraz nasz Pan, Jezus. Oby też Pan sprawił, żebyście wzrastali - owszem, obfitowali - w miłości do siebie nawzajem oraz do wszystkich, tak jak my do was” (1Tes 3:11-12).
W tym tekście Towarzystwo Strażnica widzi modlitwę:
„Apostoł Paweł modlił się o to, żeby miłość jego braci »coraz bardziej obfitowała« (Filip. 1:9; 1 Tes. 3:12)” („Zjednoczeni w oddawaniu czci jedynemu prawdziwemu Bogu” 1989 s. 132).
2Tes 2:16-17
„A sam nasz Pan, Jezus Chrystus, oraz Bóg, nasz Ojciec, który nas umiłował i ze swej życzliwości niezasłużonej dał wiecznotrwałe pocieszenie oraz dobrą nadzieję, niech pocieszy wasze serca i utwierdzi was we wszelkim dobrym uczynku i słowie” (2Tes 2:16-17).
Towarzystwo Strażnica przyznało, że powyższe słowa są modlitwą:
„Tymczasem Paweł modlił się, żeby Bóg i Chrystus pocieszyli serca Tesaloniczan oraz żeby ‘utwierdzili ich we wszelkim dobrym czynie i słowie’” (Strażnica Nr 2, 1991 s. 23).
„Możemy modlić się za nimi zgodnie z zachętą apostoła Pawła: »Sam nasz Pan Jezus Chrystus, jak również Bóg, nasz Ojciec, który nas umiłował, a przez niezasłużoną życzliwość udzielił nam pociechy wiecznej i dobrej nadziei, niech pocieszy wasze serca oraz utwierdzi was we wszelkim dobrym czynie i słowie« (2 Tes. 2:16, 17)” (Strażnica Rok CV [1984] Nr 6 s. 10).
2Tes 3:5
„Oby Pan w dalszym ciągu pomyślnie kierował wasze serca ku miłości do Boga i ku wytrwałości dla Chrystusa” (2Tes 3:5).
Towarzystwo Strażnica napisało o tym tekście jako o modlitwie:
„Paweł modlisię, żeby Pan w dalszym ciągu pomyślnie kierował ich serca ku miłości do Boga i wytrwałości dla Chrystusa” („Całe Pismo jest natchnione przez Boga i pożyteczne” 1998 s. 232).
„Jak apostoł Paweł modliłsię za swoich współczesnych braci, tak my teraz modlimy się za was: »Niechaj Pan skieruje serca wasze na drogę miłości Bożej i wytrwałości chrześcijańskiej«. – 2 Tes. 3:5, Kow” (Strażnica Rok XCIII [1972] Nr 2 s. 20).
2Tes 3:16
„Oby sam Pan pokoju wszelkimi sposobami wciąż darzył was pokojem. Pan niech będzie z wami wszystkimi” (2Tes 3:16).
Towarzystwo Strażnica naucza, że owym „Panem pokoju” jest Jezus:
„Jego Syn, Jezus Chrystus, jest »Księciem pokoju« i »Panem pokoju« (Izaj. 9:6; 2 Tes. 3:16)” (Strażnica Nr 7, 1968 s. 2).
W innej publikacji wskazuje ono, że Apostoł modli się do tego Pana pokoju:
„Paweł modlisię, żeby Pan pokoju ‛wszelkimi sposobami wciąż darzył ich pokojem’, i kończy list własnoręcznie napisanymi pozdrowieniami (2 Tes. 3:16)” („Całe Pismo jest natchnione przez Boga i pożyteczne” 1998 s. 233).
Jeśli te powyższe teksty są modlitwami, to dlaczego Świadkowie Jehowy nie modlą się do Jezusa?