Imię Boga oraz Chrystus jako „Stwórca” według tekstu Hbr 1:10

Imię Boga oraz Chrystus jako „Stwórca” według tekstu Hbr 1:10

         W artykule tym poruszamy kwestie imienia Jahwe w tekstach Ps 102:26 i Hbr 1:10 oraz zagadnienie związane z Jezusem jako Stwórcą według tego ostatniego fragmentu.

Imię Jahwe i tekst Hbr 1:10

Oto fragment Psalmu 102:26 o Jahwe według tekstu hebrajskiego:

„Ty niegdyś założyłeś ziemię...”.

Ta sama treść Ps 101:26 [102:26] według tekstu Septuaginty wygląda następująco:

„Panie [Kyrie], Ty niegdyś założyłeś ziemię...”.

Towarzystwo Strażnica twierdzi, że Septuaginta pierwotnie zawierała tetragram JHWH lub imię Jahwe w miejscach, gdzie dzisiejsza Septuaginta zawiera termin Kyrios.

Psalm ten bez wątpienia w Starym Testamencie hebrajskim odnoszony jest do Jahwe, co potwierdza pierwszy wiersz Psalmu 102 i dziewięciokrotne występowanie w nim tetragramu (patrz Ps 102:2 – „Jahwe, słuchaj modlitwy mojej...”; Ps 102:1, 11, 16, 17, 19, 20, 22, 23).

Tak się składa, że tekst tego Psalmu zacytował autor Listu do Hebrajczyków według Septuaginty, odnosząc go do Jezusa:

„Tyś Panie, na początku osadził ziemię...” (Hbr 1:10).

Z tego może płynąć wniosek, że Jezus został określony w tekście Hbr 1:10, jak w Psalmie, imieniem Jahwe, skoro według Świadków Jehowy ponoć oryginał Septuaginty zawierał tetragram JHWH!

         Psalm ten, cytowany w tekście Hbr 1:10, wyglądałby następująco:

„Tyś Jahwe, na początku osadził ziemię...”.

Jednak Towarzystwo Strażnica nie mogło do tego dopuścić i w swej Biblii w jednym z nielicznych tekstów, tzn. w Hbr 1:10, nie wstawiło imienia Jehowa.

Bo jakże to Jezus miały być nazwany tym samym imieniem co Bóg? Byłby przecież równy Jemu. Posiadałby identyczne imię.

A dla nas wypływa z tekstu Hbr 1:10 inny wniosek.

Otóż ponieważ w Ps 101:26 w Septuagincie, którą miał autor Listu do Hebrajczyków, został użyty termin Kyrie, więc zastosował on ten tekst do Jezusa. Ukazał tym równość majestatu Syna i Ojca.

Nie miała więc tamta Septuaginta chrześcijańska z I wieku w tekście imienia Jahwe. Bo jakże w tekście Listu do Hebrajczyków Ojciec by miał (por. Hbr 1:5, 8) przemawiać do Jahwe? Sam do siebie?

Widzimy więc jak wybiórcze jest wstawianie imienia Jehowa do Biblii przez Towarzystwo Strażnica. Niech wstawi ono konsekwentnie do treści Ps 102:26 imię Jehowa i niech dostawi je później również do słów z Hbr 1:10.

Niektórzy Świadkowie Jehowy nie wiedzą, że organizacja ich stosuje ten werset do Syna stwarzającego. Dlatego przytaczamy dla nich jej słowa:

„Psalmista mówi o Bogu, podczas gdy apostoł Paweł zastosował te słowa do Jezusa Chrystusa (Hebr. 1:10, 11)” (Strażnica Rok CVIII [1987] Nr 8 s. 21).

„Dlaczego w Hebrajczyków 1:10-12 odniesiono słowa z Psalmu 102:26-28 (Bw, BT) do Syna, chociaż sam pisarz tego psalmu skierował je do Boga? Ponieważ właśnie zapośrednictwemSyna Bóg stworzył dzieła opisane przez psalmistę...” („Prowadzenie rozmów na podstawie Pism” 2001 s. 374).

Podobnie jest z tekstem 1P 2:3, będącym fragmentem Ps 34:9, który Świadkowie Jehowy odnoszą do Syna:

„Czasami tekst Pism Hebrajskich odnosi się do Jehowy, ale spełnia się na Jezusie Chrystusie, gdyż Bóg powierzył mu moc i władzę. Na przykład w Psalmie 34:9 znajdujemy zaproszenie: »Skosztujcie i zobaczcie, że dobry jest Pan [Jehowa, NW]«. Piotr odniósł jednak tę wypowiedź do Pana Jezusa Chrystusa, mówiąc: »Gdyżeście zakosztowali, iż dobrotliwy jest Pan« (1 Piotra 2:3). Apostoł podaje tutaj pewną zasadę i wyjaśnia, jak sprawdza się ona również na Jezusie Chrystusie” (Strażnica Nr 11, 1994 s. 30).

Czy ta Septuaginta, z której korzystał Piotr, miała w Ps 33:9 [34:9] tetragram JHWH, skoro nazwał on w tekście 1P 2:3 Jezusa „Panem”, a nie imieniem Jahwe?

Odpowiedzi na to pytanie powinni udzielić nam Świadkowie Jehowy.

Według nas w chrześcijańskich tekstach Septuaginty występował grecki termin KYRIOS, a nie tetragram JHWH.

Jezus „Stwórcą” i tekst Hbr 1:10

         Towarzystwo Strażnica dziś neguje to, że Jezus Chrystus jest „Stwórcą” lub „współ-Stwórcą”. Jednak kiedyś, między innymi na podstawie tekstu Hbr 1:10, uznawało ono Syna Bożego za Stworzyciela czy współ-Stworzyciela:

„Hebrajczyków 1:10-12 (...) o Chrystusie Jezusie, który rzeczywiście wykonał dzieło stworzenia, jest mowa jako o stworzycielu [w ang. Creator], ponieważ Chrystus dokonał tego jako przedstawiciel Jehowy i werkmistrz [w ang. workman]...” (Strażnica dodatkowa z lat 1950-1959 s. 14, „Pytania czytelników”, art. z okładki „Czy można znaleźć wodę przy pomocy różdżki?” [ang. Strażnica 15.12 1951 s. 764-765]).

„(...) mogłoby się odnosić do Jehowy Boga i Jego współstwarzającego i jedynie spłodzonego Syna, Logosa” (Strażnica Nr 19, 1951 s. 14 [ang. 15.01 1951 s. 63 - Jehovah God and his co-creator and only-begotten Son, the Logos]).

         Prawdopodobnie po raz pierwszy dopiero w roku 1969 Towarzystwo Strażnica zaprzeczyło temu, że Jezus jest „współ-Stwórcą”. Stanowisko to opublikowano w jednej z angielskich książek i w leksykonie biblijnym (Aid to Bible Understanding 1971 s. 918):

         „(...) jasno wynika z samej Biblii, że Jezus Chrystus Syn Boży nie jest Stwórcą, lecz Bóg Wszechmogący Stwórca użył swojego jednorodzonego syna jako narzędzie...” (“Then Is Finished the Mystery of God” 1969 s. 188).

Słowa z angielskiego leksykonu z roku 1971 powielono później w nowszym słowniku biblijnym z roku 1988 oraz w polskim jego odpowiedniku z roku 2006, na podstawie którego cytujemy interesujące nas słowa:

„Nie jest współstwórcą. Udział w dziele stwórczym nie oznacza jednak, że Syn był współstwórcą, stojącym na równi z Ojcem. (...) A skoro Jehowa jest Źródłem wszelkiego życia, to właśnie Jemu zawdzięczają swe istnienie wszystkie żywe stworzenia, widzialne i niewidzialne (Ps 36:9). Syn nie był więc współstwórcą, ale raczej wykonawcą lub narzędziem, którym się posłużył Jehowa jako Stwórca. Sam Jezus przypisał dzieło stwórcze Bogu i podobnie czyni całe Pismo Święte...” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. 1, s. 973).

         Ciekawe, że polscy Świadkowie Jehowy dopiero w roku 1981 dowiedzieli się o tym, że Jezus nie jest Stwórcą, bo ani nie wydano u nas wspomnianej książki i leksykonu, ani artykuł angielski z roku 1975 nie ukazał się u nas w tamtym czasie, ale dopiero w roku 1981:

         „Tak więc przytoczone teksty z Ewangelii według Jana oraz z Listów: do Kolosan i do Hebrajczyków, w rzeczywistości potwierdzają wyraźnie, że Syn ani nie jest Stwórcą, ani nie dorównuje swemu Ojcu” (Strażnica Rok CII [1981] Nr 17 s. 25 [ang. Strażnica 15.03 1975 s. 176]).

         Tak też Towarzystwo Strażnica naucza do dziś:

„Wyjątkowa jest również jego rola w stwarzaniu. Nie był Stwórcą, inicjatorem działalności stwórczej, ale Jehowa posłużył się nim, żeby powołać do istnienia wszystko inne” (Strażnica 15.12 2008 s. 12).

Unitarianie i tekst Hbr 1:10

         Jeszcze bardziej skrajne stanowisko, niż Świadkowie Jehowy, zajmują niektórzy unitarianie, którzy twierdzą, na podstawie nauk Braci Polskich z XVI wieku, że Jezus nie jest ani Stwórcą, ani nie odnoszą do Niego słów „Tyś Panie” (Hbr 1:10). Uważają oni, że ponieważ tekst Psalmu 102:26 odniesiony jest do Jahwe, więc niemożliwe jest to, by we fragmencie Hbr 1:10 dotyczył on Syna. Jednak wiemy, że wiele tekstów ze Starego Testamentu w Nowym Testamencie odniesiono do Jezusa i fragment Hbr 1:10 nie jest tu żadnym wyjątkiem (patrz np. Hbr 1:6 i Ps 97[96]:6 LXX oraz tytuł „Pierwszy i Ostatni” Ap 1:17, Iz 44:6). Tu trzeba zaznaczyć, że unitarianie nawet negują preegzystencję Chrystusa, więc choćby z tego ich założenia może wynikać ich negatywne podejście do tekstu Hbr 1:10, odnoszonego przez nas do Syna Bożego.

Bo gdyby w tekście Hbr 1:10 padały słowa „Tyś Synu”, to dla nas nie byłoby to żadnym problemem, gdyż uważamy, że Jezus tak samo jest „Synem Bożym”, jak i „Panem”. Natomiast dla unitarian tekst ten byłby jeszcze większym zgorszeniem, bo nie dość że by wskazywał na to, iż Syn jest Stwórcą, to na dodatek by ukazywał Jego preegzystencję.

         Trudno by było nam odnaleźć przed XVI wiekiem odnoszenie tekstu Hbr 1:10 do Boga Ojca. Z tego powodu interpretacja unitarian nie ma żadnego potwierdzenia w pierwszych wiekach chrześcijaństwa.

To prawda, że do dziś nie zachował się żaden komentarz do tekstu Hbr 1:10 z II czy III wieku, jednak wiadomo nam, że w II wieku uznawano Jezusa za Stwórcę! Oto przykładowe teksty dotyczące tego zagadnienia z wieków II-III:

Justyn Męczennik (100-165)

„Moglibyście wprawdzie zmienić słowa co dopiero przytoczone i powiedzieć, tak jak wam mówią wasi nauczyciele, że albo Bóg rzekł: »Uczyńmy« [Rdz 1:26], sam do Siebie, tak samo jak i my często sami do siebie mówimy: »Uczyńmy«, gdy się do jakiegoś czynu zabieramy; albo że Bóg powiedział »Uczyńmy«, zwracając się do żywiołów, to znaczy do ziemi i do innych rzeczy, z których, jak wiemy, powstał. Dlatego przytoczę jeszcze dalsze słowa tego samego Mojżesza, z których już niewątpliwie poznać możemy, że Bóg przemawiał do kogoś, który się różni od Niego liczbą i jest istotą rozumną. Są to słowa następujące: »I rzekł Bóg: Oto Adam stał się jak jeden z Nas, by znał dobro i zło« [Rdz 3:22]. A zatem jeśli powiedział: »Jeden z Nas«, to przez to zaznaczył liczbę tych, co są razem z sobą, oraz że ich było przynajmniej dwóch” („Dialog z Żydem Tryfonem” 62:2-3).

         Teofil z Antiochii (II w.)

         „Dlatego też Bóg, mając swój Logos wewnętrzny we własnych wnętrznościach [por. Ps 110:3], zrodził go wraz ze swoją Mądrością, wydając (go) przed istnieniem wszystkiego. Tego właśnie Logosu użył jako współtwórcy dla swych dzieł i przez Niego wszystko stworzył (por. 1 J 1:3)”(„Do Autolika” 2:10).

„Któż jest tym lekarzem? Bóg, który przez Logos i Mądrość uzdrawia i ożywia. Bóg, który poprzez Logos i Mądrość wszystko stworzył, albowiem przez Jego Słowo zostały stworzone niebiosa, a przez Jego Ducha wszelka ich moc [Ps 33:6]. Najpotężniejsza zaś jest Jego Mądrość. Bóg bowiem Mądrością umocnił ziemię, niebiosa utwierdził rozumem, wiedzą przełamał otchłanie i obłoki wydały rosę [Prz 3:19]” („Do Autolika” 1:7).

         Meliton z Sardes (II w.)

         „Ale ty nie okazałeś się Izraelem, nie widziałeś Boga, bo nie poznałeś Pana, bo nie pojąłeś, Izraelu, że oto On jest właśnie Pierworodnym Boga, tym, który zrodzony jest przed Jutrzenką, który światło obudził, który dzień rozświecił, który ciemności oddzielił, który pierwszy głaz utwierdził, który ziemię zwiesił, otchłań wysuszył, firmament rozpostarł, świat uporządkował, gwiazdy porozwieszał na niebie, jaśniejące ciała rozpalił, w niebie stworzył aniołów i tam trony utwierdził, a na ziemi człowieka ukształtował. On jest tym, który cię wybrał i który cię prowadził od Adama do Noego, od Abrahama do Izaaka i Jakuba i do dwunastu Patriarchów. On jest tym, który cię wiódł do Egiptu, który cię strzegł i żywił tam troskliwie. On jest tym, który rozświecał ci drogę kolumną ognia i okrywał cię obłokiem, który rozciął Morze Czerwone i przeprowadził cię, i rozproszył twego nieprzyjaciela. On jest tym, który dał ci mannę z nieba, napoił cię ze skały, ogłosił ci Prawo na górze Horeb, dał ci w dziedzictwo ziemię obiecaną, który wysyłał do ciebie proroków, który królów ci wzbudził. On jest tym, który do ciebie przyszedł, który leczył twoich chorych i twoich zmarłych wskrzeszał. On jest tym, przeciw któremu zgrzeszyłeś, On jest tym, którego skrzywdziłeś. On jest tym, którego zabiłeś” („Homilia Paschalna” 82-86).

Ireneusz z Lyonu (130-202)

„Dlatego Adam nazwany został przez Pawła typem przyszłego [Adama] (por. Rz 5:14), ponieważ Słowo jako Stwórca wszystkich rzeczy przedstawiło - wskazując na siebie samego - przyszły porządek zbawienia rodzaju ludzkiego ze względu na Syna Bożego” („Przeciw herezjom” 3:22,3).

„Prawdziwym Stwórcą świata jest Słowo Boże, to jest Pan nasz, który w ostatecznych czasach stał się człowiekiem i chociaż przebywał na świecie w niewidzialny sposób, obejmował wszystko, co zostało stworzone, i związany był z całością stworzenia, ponieważ był Słowem Bożym, zarządzającym wszystkim i porządkującym wszystko. I dlatego przyszło Ono do swego w sposób widzialny i stało się ciałem" („Przeciw herezjom” 5:18,3).

„Wynika z nich jasno, że ten, który jest twórcą wszechrzeczy, Słowo, »który siedzi na cherubach« i »ogarnia wszystko«, gdy objawił się ludziom, dał nam czterokształtną Ewangelię, podtrzymaną przez tchnienie jednego Ducha” („Przeciw herezjom” 3:11,8).

         „A więc ten, ale tylko ten, co wraz ze Słowem wszystko stworzył, powinien słusznie nazywać się Bogiem i Panem, natomiast wszystko co zostało stworzone, nie może być określane tą sama nazwą” („Przeciw herezjom” 3:8,3).

Klemens Aleksandryjski (150-212)

„Przez »obraz Boga niewidzialnego« określa Logos, w Jego tożsamości; »Pierworodny z wszelkiego stworzenia« [Kol 1:15], ponieważ zrodzony bez jakiejkolwiek namiętności. On stał się Stworzycielem i Początkiem tworzącym całość stworzenia i bytu. To »w Nim« ostatecznie Ojciec »wszystko stworzył« [Kol 1:16]” („Wypisy z Theodota” I:19,4).

„Niedawno objawił się jako ten, który w istnieniu jest, ponieważ »Słowo było u Boga«. Objawił się jako Nauczyciel, przez którego wszystko zostało stworzone. Słowo, jako Stwórca dało nam życie w momencie stworzenia świata, jako Nauczyciel pouczyło, jak sprawiedliwie żyć, aby jako Bóg poprowadził nas do życia wiecznego” („Zachęta Greków” I:7,3).

„Będziesz bowiem wraz z aniołami czcił chóralnym tańcem niestworzonego, niezniszczalnego, jedynego i prawdziwego Boga, współśpiewając nam ze Słowem Bożym. Ten wieczny Jezus, jeden wielki Kapłan jednego Boga, tego samego Ojca prosi za ludźmi i woła do nich: »Słuchajcie, niezliczone ludy«, albo raczej wszyscy rozumni, zarówno barbarzyńcy jak i Grecy; wzywam cały rodzaj ludzki, którego, z woli Ojca, jestem Stworzycielem. Przyjdźcie do mnie, abym mógł was włączyć w szeregi jednego Boga i jednego Słowa Bożego” („Zachęta Greków” 12:120,2-3).

„W takiej oto duszy, dzięki jej posłuszeństwu w stosunku do przykazań, zakłada swą świętą siedzibę Władca wszystkiego, co śmiertelne i co nieśmiertelne, Król i Stwórca piękna moralnego, istniejące rzeczywiście Prawo i Zarząd świata, i Logos odwieczny, będący dla każdego z osobna i dla wszystkich razem jednym i tym samym Zbawicielem. On jest istotnie Jednorodzonym, odbiciem chwały Wszechkróla, Wszechwładcy - Ojca” („Kobierce” VII:16,5-6).

         Orygenes (185-254)

„Chrystus zaś jest początkiem jako Stwórca i zgodnie z tym jest Mądrością, a dzięki Mądrości zwie się ‘początkiem’. Mądrość bowiem powiada u Salomona: ‘Bóg uczynił mnie początkiem dróg swoich dla dzieł swoich’, ażeby ‘na początku’, czyli w Mądrości, ‘było Słowo’.” („Komentarz do Ewangelii św.Jana” I:19,111).

         „Panowanie Chrystusa nad całym stworzeniem dokonuje się dwoma sposobami. Pierwszy polega na tym, że Stwórca i Władca wszechrzeczy dzięki potędze swego majestatu oraz swej suwerennej mocy wszystko ma sobie poddane; dzięki temu panuje nie tylko nad dobrymi i świętymi umysłami i duchami, lecz również nad niegodziwymi (...) I właśnie dlatego nosi tytuł Wszechogarniającego i Wszechmogącego, zgodnie ze stwierdzeniem Jana z Apokalipsy: ‘To mówi Ten, który jest, który był i który przyjdzie, Wszechmogący’ [Ap 1:8]. Na tym przeto polega pierwszy sposób panowania Chrystusa nad wszystkimi” („Komentarz do Listu do Rzymian” 9:39).

„Skoro bowiem w ogóle każde stworzenie zależy od Logosu, to tak właśnie należało określić go jako Twórcę wszystkich rzeczy. (...) Syn Boży zaś, będąc właśnie Twórcą mądrości i sztuki, słusznie nosi miano Logosu: albowiem tego, co istnieje, nie tworzy za pośrednictwem Logosu jakiś inny byt znajdujący się obok niego, lecz on sam jast Twórcą jako Bóg-Słowo” („Komentarz do Ewangelii św. Jana” fragm. 1 - J 1:1).

         „Skoro jednak Słowo Boże, będąc Bogiem, jest wieczne, nie należy wyrazów odnoszących się do niego rozumieć w sensie czasowym, ponieważ istota przez nie określana czasowi nie podlega. Można jednakże w tych słowach teologa doszukiwać się głębszego sensu. Oto zaraz w pierwszym zdaniu pisze on: »Na początku było Słowo«. Również Mojżesz opowiadając o stworzeniu świata stwierdził: »Na początku stworzył Bóg niebo i ziemię«. Jan jednakże nie powiedział: »Na początku powstało, albo zostało stworzone Słowo«, lecz: »Na początku było Słowo«. Na początku bowiem był ten, który stworzył niebo i ziemię. Jeśli bowiem »wszystko przez niego się stało« [J 1:3], a niebo i ziemia wchodzą w zakres pojęcia »wszystko«, to w ich akcie stwórczym był sam ich Twórca” („Komentarz do Ewangelii św. Jana” fragm. 1 - J 1:1).

„Skoro więc odkryliśmy tyle znaczeń wyrazu ‘początek’, zastanówmy się, w jakim sensie mamy pojmować zdanie »na początku było Słowo«. Jest rzeczą jasną, że nie chodzi tu o zmianę miejsca, drogę i rozciągłość; nie ulega też wątpliwości, że nie idzie tu o akt stworzenia. (...) Chrystus wszak jest w pewnym sensie Stworzycielem, do którego mówi Ojciec: ‘Niechaj stanie się światłość’...” („Komentarz do Ewangelii św. Jana” I:19,109-110).

         Cyprian z Kartaginy (200-258)

„Jeśli ponosimy na tym świecie zniewagi, trudy, ucieczki, katusze, to Stwórca i Pan świata doznał jeszcze większych. On sam zachęca nas słowami: »Jeżeli was świat nienawidzi, mówi, to wiedzcie, że mnie przed wami znienawidził...« [J 15:18]. Pan i Bóg nasz, czegokolwiek nauczał, sam czynił, aby i uczeń nie mógł się usprawiedliwiać, że uczy, ale nie czyni” (List 58:6).

         Atanazy Wielki (295-373)

         Jeśli chodzi o przywołanie wprost tekstu Hbr 1:10 to czyni to np. Atanazy Wielki, który napisał następująco:

„Dalej, żadne stworzenie nie jest niezmienne z natury. Oto niektórzy aniołowie »nie zachowali swej godności« [Jud 6], »gwiazdy nie są czyste przed Jego obliczem« [Hi 25:5], diabeł spadł z nieba, Adam dopuścił się grzechu, a wszystkie byty podlegają przemianom. Syn zaś jest niewzruszony i niezmienny tak samo jak Ojciec. Wspomina o tym Paweł, cytując słowa sto pierwszego Psalmu: »Tyś, Panie, na początku osadził ziemię, dziełem też Twoich rąk są niebiosa. One przeminą, ale Ty zostaniesz, wszystko jak szata się zestarzeje i jak płaszcz je zwiniesz, i odmienią się. Ty zaś jesteś ten sam, a Twoje lata się nie skończą« [Hbr 1:10-12, Ps 102:26-28]. I mówi dalej: »Jezus Chrystus wczoraj i dziś, ten sam także na wieki« [Hbr 13:8]” („List do Serapiona” 2:3).

„Natomiast Syn jest »Tym, który istnieje« [Wj 3:14], jest Bogiem ponad wszystkim [Rz 9:5], tak samo, jak Ojciec. (...) Nie jest tworzony, lecz sam tworzy, nie jest stworzeniem, lecz Stwórcą i wykonawcą dzieł Ojca. Przez Niego bowiem zostały stworzone wieki, wszystko »przez Niego się stało, a bez Niego nic się nie stało« [J 1:3]; i jak poucza Apostoł na podstawie Psalmu, On »na początku osadził ziemię, a niebiosa są dziełem rąk Jego« [Hbr 1:10, Ps 102:26]” („List do Serapiona” 2:4).

„Dla Niego zatem, Boga i Słowa Ojca, nie nadeszła jeszcze godzina, mimo, że sam jest twórcą godzin [por. J 2:4, 7:6] (...) On sam, będąc Stwórcą, odmierzył [czas] każdemu zgodnie z wolą Ojca.” („Apologia własnej ucieczki” 14).

         Trzeba tu dodać, że nie tylko według tekstu Hbr 1:10-12 Jezus jest prawie powszechnie uznawany za Stwórcę, ale i na podstawie innych fragmentów Biblii, takich jak: Rdz 1:26, Iz 17:7, J 1:3, 10, 1Kor 8:6, Kol 1:16-18, Hbr 1:2, Ap 3:14, 22:13.