Preegzystencja Chrystusa (cz. 2)
Preegzystencja Chrystusa (cz. 2)
Czy Jezus istniał przed swym poczęciem?
W pierwszej części tego artykułu zamieściliśmy rozdział pt. Krótka historia zaprzeczania preegzystencji Jezusa.
W tej zaś przedstawiamy rozdział pt. Teksty Nowego Testamentu o preegzystencji Jezusa
Natomiast w kolejnej części zamieścimy pozostałe dwa rozdziały i dodatek:
Teksty Starego Testamentu o preegzystencji Jezusa
Pisarze wczesnochrześcijańscy o preegzystencji Jezusa
Dodatek. Preegzystencja Słowa i Mesjasza u Filona i w apokryfie
Teksty Nowego Testamentu o preegzystencji Jezusa
Teksty Nowego Testamentu będziemy tu przytaczać z Biblii Tysiąclecia, bez komentarzy trynitarnych i antytrynitarnych. Każdy sam będzie mógł wyrobić sobie zdanie o poniższych fragmentach. Z tego względu zbiór ten jest jakby ekumeniczny. W kilku przypadkach jednak przytoczymy drobne objaśnienia do tekstów.
Na początku trzeba stanowczo zaznaczyć, że w Piśmie Świętym nie znajdziemy zdań typu:
„Pan Jezus nie istniał przed swym poczęciem i narodzeniem”.
„Chrystus dopiero gdy począł się i urodził zaczął egzystować”.
Nie ma więc w Biblii ani jednego tekstu zaprzeczającego preegzystencji Syna Bożego. W związku z tym przytaczane poniżej teksty potwierdzają preegzystencję Jezusa, a nie mogą jej natomiast przeczyć.
Zdajemy sobie sprawę z tego, że antytrynitarze mają swoją reinterpretację poniższych fragmentów biblijnych, ale my pozostawiamy zrozumienie ich każdemu według jego wiary i rozumu. Duch Święty też musi nas w tym poprowadzić, gdyż po to został nam zesłany.
Przeważająca większość tekstów, które cytujemy, pochodzi z Ewangelii Jana i Listów Pawła. Przypominamy, że ebionici, twórcy herezji którą omawiamy, odrzucali Listy Pawła, a pokazali się na arenie dziejów przed ukazaniem się Ewangelii Jana. Ona więc i spuścizna Pawłowa polemizują z doktryną ebionitów, którzy mieli, jak wspomnieliśmy powyżej, swoją „Ewangelię według Hebrajczyków, innym zaś Ewangeliom niewielkie przypisywali znaczenie” (pełny fragment cytowaliśmy w cz. 1 tego artykułu). Apostoł Jan nie tylko w temacie preegzystencji Chrystusa jakby bezpośrednio polemizuje z nimi, ale też w sprawie zachowywania zwyczajów żydowskich, w tym szabatu. Zauważmy, ebionici podkreślali odpoczynek sobotni, a Jezus w Ewangelii Jana w sam szabat mówi:
„I dlatego Żydzi prześladowali Jezusa, że to uczynił w szabat. Lecz Jezus im odpowiedział: «Ojciec mój działa aż do tej chwili i Ja działam». Dlatego więc usiłowali Żydzi tym bardziej Go zabić, bo nie tylko nie zachowywał szabatu, ale nadto Boga nazywał swoim Ojcem, czyniąc się równym Bogu.” (J 5:16-18).
Teksty o preegzystencji Jezusa Chrystusa
1) Mt 1:23 - „Oto Dziewica pocznie i porodzi Syna, któremu nadadzą imię Emmanuel, to znaczy »Bóg z nami«”.
[Podobną myśl o „Bogu z nami” zawiera Stary Testament: „albowiem z nami Bóg” (Iz 8:10). Chrystusowi nadano imię „Jezus” (Mt 1:21, 25), więc określenie „Bóg z nami” nie jest imieniem w pełnym tego słowa znaczeniu, bo przecież nikt nie zwracał się do Syna Bożego „Emmanuelu”. „Bóg z nami” to określenie Bóstwa Jezusa (jak w J 20:28 „Bóg mój”) i zarazem Jego stałej obecności z nami („Ja jestemzwami przez wszystkie dni aż do skończenia świata” Mt 28:20). Prócz tego tekst Mt 1:23 nawiązuje do słów Iz 7:14, a Izajasz gdzie indziej nazywa Mesjasza „Bogiem Mocnym” (Iz 9:5). Wprawdzie tekst Mt 1:23 nie mówi wprost o preegzystencji Mesjasza, ale zapowiadając, że będzie On „Bogiem z nami” ukazuje pośrednio, że był On nim już gdy miał się począć.]
2) Mt 11:27 – „Wszystko przekazał Mi Ojciec mój. Nikt też nie zna Syna, tylko Ojciec, ani Ojca nikt nie zna, tylko Syn, i ten, komu Syn zechce objawić”.
[Przekazanie „wszystkiego” przez Ojca Synowi obejmuje też odwieczne istnienie.]
3) Mt 22:41-45 – „Gdy faryzeusze byli zebrani, Jezus zadał im takie pytanie: «Co sądzicie o Mesjaszu? Czyim jest synem?» Odpowiedzieli Mu: «Dawida». Wtedy rzekł do nich: «Jakżeż więc Dawid natchniony przez Ducha może nazywać Go Panem, gdy mówi: Rzekł Pan do Pana mego: Siądź po prawicy mojej, aż położę Twoich nieprzyjaciół pod stopy Twoje. Jeśli więc Dawid nazywa Go Panem, to jak może być [tylko] jego synem?»”.
[Por. Ps 110:1.]
4) Mt 26:63-64 – „A najwyższy kapłan rzekł do Niego: «Poprzysięgam Cię na Boga żywego, powiedz nam: Czy Ty jesteś Mesjasz, Syn Boży?» Jezus mu odpowiedział: «Tak, Ja Nim jestem. Ale powiadam wam: Odtąd ujrzycie Syna Człowieczego, siedzącego po prawicy Wszechmocnego, i nadchodzącego na obłokach niebieskich».”.
[Kajfasz pytając Jezusa o to czy jest On Synem Bożym miał na myśli też Jego preegzystencję, bo Żydom znane były słowa Chrystusa o przyjściu z nieba (np. J 6:38, 41-42).]
5) Mk 1:1 „Początek Ewangelii o Jezusie Chrystusie, Synu Bożym”.
[Marek wskazuje, że pojawiający się w jego Ewangelii Jezus już jest Synem Bożym. Pomija on Jego dzieciństwo, ale używając zaraz na początku tytułu „Syn Boży” wskazuje na Jego preegzystencję.]
6) Mk 12:35-37 – „Nauczając w świątyni, Jezus zapytał: «Jak mogą twierdzić uczeni w Piśmie, że Mesjasz jest Synem Dawida? Wszak sam Dawid mówi w Duchu Świętym: Rzekł Pan do Pana mego: Siądź po prawicy mojej, aż położę nieprzyjaciół Twoich pod stopy Twoje. Sam Dawid nazywa Go Panem, skądże więc jest [tylko] jego synem?»”.
[Por. Ps 110:1.]
7) Mk 14:61-62 – „Lecz On milczał i nic nie odpowiedział. Najwyższy kapłan zapytał Go ponownie: «Czy Ty jesteś Mesjasz, Syn Błogosławionego?» Jezus odpowiedział: «Ja jestem. Ujrzycie Syna Człowieczego, siedzącego po prawicy Wszechmocnego i nadchodzącego z obłokami niebieskimi»”.
[Kajfasz pytając Jezusa o to czy jest On Synem Błogosławionego miał na myśli też Jego preegzystencję, bo Żydom znane były słowa Chrystusa o przyjściu z nieba (np. J 6:38, 41-42).]
8) Łk 1:43 - „A skądże mi to, że Matka mojego Pana przychodzi do mnie” (Łk 1:43).
[Elżbieta dopiero co poczętego Jezusa nazwała swoim „Panem”. Nie mógłby On nim być dla niej, gdyby nie istniał przed poczęciem. Co innego, gdyby Chrystus tym tytułem został obdarowany dopiero później, np. po zmartwychwstaniu.]
9) Łk 2:11 - „dziś w mieście Dawida narodził się wam Zbawiciel, którym jest Mesjasz Pan” (Łk 2:11).
[Nazwanie Jezusa zaraz po urodzeniu „Panem”, „Mesjaszem” i „Zbawicielem” musiało zakładać Jego preegzystencję. Co innego, gdyby Chrystus tymi tytułami został obdarowany dopiero później, np. w momencie chrztu czy zmartwychwstania.]
10) Łk 10:22 – „Ojciec mój przekazał Mi wszystko. Nikt też nie wie, kim jest Syn, tylko Ojciec; ani kim jest Ojciec, tylko Syn i ten, komu Syn zechce objawić»”.
[Przekazanie „wszystkiego” przez Ojca Synowi obejmuje też odwieczne istnienie.]
11) Łk 20:42-44 – „Natomiast On rzekł do nich: «Jak można twierdzić, że Mesjasz jest synem Dawida? Przecież sam Dawid mówi w Księdze Psalmów: Rzekł Pan do Pana mego: Siądź po prawicy mojej, aż położę nieprzyjaciół Twoich jako podnóżek pod Twoje stopy. Dawid nazywa Go Panem: jak zatem może On być [tylko] jego synem?»”.
[Por. Ps 110:1.]
12) J 1:1-3 – „Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo. Ono było na początku u Boga. Wszystko przez Nie się stało, a bez Niego nic się nie stało, co się stało”.
[Antytrynitarze twierdzą, komentując te wersety, że świat został uczyniony za pośrednictwem wypowiedzianego słowa Boga. Nie jest więc dla nich Słowo osobą. Jednak w tekście Ap 19:13 mamy jeszcze wyraźniejsze utożsamienie Jezusa ze Słowem. Dlatego w wielu wspólnotach chrześcijańskich odczytuje się ten tekst też jakby w parafrazie: „Na początku był Jezus, a Jezus był u Boga, i Bogiem był Jezus...”.]
13) J 1:10-11 – „Na świecie było [Słowo], a świat stał się przez Nie, lecz świat Go nie poznał. Przyszło do swojej własności, a swoi Go nie przyjęli”.
[Tekst ten ukazuje, że preegzystujące Słowo, czyli Jezus, „przyszło”. Musiało być Ono osobą, a nie tylko wypowiedzianym słowem Boga. Przyszło też Ono do „swej własności”.]
14) J 1:14-15 – „A Słowo stało się ciałem i zamieszkało wśród nas. I oglądaliśmy Jego chwałę, chwałę, jaką Jednorodzony otrzymuje od Ojca, pełen łaski i prawdy. Jan daje o Nim świadectwo i głośno woła w słowach: «Ten był, o którym powiedziałem: Ten, który po mnie idzie, przewyższył mnie godnością, gdyż był wcześniej ode mnie».”.
[Jan Chrzciciel był wcześniej poczęty od Jezusa, a jednak mówi, że On „był wcześniej ode mnie”.]
15) J 1:18 – „Boga nikt nigdy nie widział, Ten Jednorodzony Bóg, który jest w łonie Ojca, [o Nim] pouczył”.
[Ponieważ w tekście tym pada dosłownie stwierdzenie „będący”, więc fragment ten wskazuje też na odwieczne istnienie Syna u Ojca (patrz „Grecko-polski Nowy Testament wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi” tłum. ks. prof. dr hab. R. Popowski SDB, dr M. Wojciechowski, Warszawa 1993).]
16) J 1:30 – „To jest Ten, o którym powiedziałem: Po mnie przyjdzie Mąż, który mnie przewyższył godnością, gdyż był wcześniej ode mnie”.
17) J 3:13 - „I nikt nie wstąpił do nieba, oprócz Tego, który z nieba zstąpił - Syna Człowieczego”.
18) J 3:16-17 – „Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne. Albowiem Bóg nie posłał swego Syna na świat po to, aby świat potępił, ale po to, by świat został przez Niego zbawiony”.
19) J 3:31-32 – „Kto przychodzi z wysoka, panuje nad wszystkimi, a kto z ziemi pochodzi, należy do ziemi i po ziemsku przemawia. Kto z nieba pochodzi, Ten jest ponad wszystkim. Świadczy On o tym, co widział i słyszał, a świadectwa Jego nikt nie przyjmuje”.
20) J 6:33 – „Albowiem chlebem Bożym jest Ten, który z nieba zstępuje i życie daje światu”.
21) J 6:38-39 – „ponieważ z nieba zstąpiłem nie po to, aby pełnić swoją wolę, ale wolę Tego, który Mnie posłał. Jest wolą Tego, który Mię posłał, abym ze wszystkiego, co Mi dał, niczego nie stracił, ale żebym to wskrzesił w dniu ostatecznym”.
[W tekście tym użyte jest to samo słowo, które jest użyte w przypadku drugiego zstąpienia Jezusa: „Sam bowiem Pan zstąpi z nieba na hasło i na głos archanioła” (1Tes 4:16).]
22) J 6:41-42 – „Ale Żydzi szemrali przeciwko Niemu, dlatego że powiedział: «Jam jest chleb, który z nieba zstąpił». I mówili: «Czyż to nie jest Jezus, syn Józefa, którego ojca i matkę my znamy? Jakżeż może On teraz mówić: ‘Z nieba zstąpiłem’».”.
23) J 6:46 – „Nie znaczy to, aby ktokolwiek widział Ojca; jedynie Ten, który jest od Boga, widział Ojca”.
24) J 6:50-51 – „To jest chleb, który z nieba zstępuje: kto go spożywa, nie umrze. Ja jestem chlebem żywym, który zstąpił z nieba. Jeśli kto spożywa ten chleb, będzie żył na wieki. Chlebem, który Ja dam, jest moje ciało za życie świata”.
25) J 6:58 – „To jest chleb, który z nieba zstąpił - nie jest on taki jak ten, który jedli wasi przodkowie, a poumierali. Kto spożywa ten chleb, będzie żył na wieki”.
26) J 6:62 – „A gdy ujrzycie Syna Człowieczego, jak będzie wstępował tam, gdzie był przedtem?”.
27) J 7:28-29 – „A Jezus, ucząc w świątyni, zawołał tymi słowami: «I Mnie znacie, i wiecie, skąd jestem. Ja jednak nie przyszedłem sam od siebie; lecz prawdziwy jest Ten, który Mnie posłał, którego wy nie znacie. Ja Go znam, bo od Niego jestem i On Mnie posłał».”.
28) J 8:14 – „W odpowiedzi rzekł do nich Jezus: «Nawet jeżeli Ja sam o sobie wydaję świadectwo, świadectwo moje jest prawdziwe, bo wiem skąd przyszedłem i dokąd idę. Wy zaś nie wiecie, ani skąd przychodzę, ani dokąd idę”.
29) J 8:23 – „A On rzekł do nich: «Wy jesteście z niskości, a Ja jestem z wysoka. Wy jesteście z tego świata, Ja nie jestem z tego świata”.
30) J 8:26 – „Wiele mam o was do powiedzenia i do sądzenia. Ale Ten, który Mnie posłał jest prawdziwy, a Ja mówię wobec świata to, co usłyszałem od Niego”.
31) J 8:38 – „Głoszę to, co widziałem u mego Ojca, wy czynicie to, coście słyszeli od waszego ojca”.
32) J 8:42 – „Ja bowiem od Boga wyszedłem i przychodzę. Nie wyszedłem od siebie, lecz On Mnie posłał”.
33) J 8:58 – „Rzekł do nich Jezus: «Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam: Zanim Abraham stał się, JA JESTEM»”.
34) J 9:39 – „Jezus rzekł: «Przyszedłem na ten świat, aby przeprowadzić sąd, aby ci, którzy nie widzą, przejrzeli, a ci, którzy widzą stali się niewidomymi»”.
35) J 10:15 – „podobnie jak Mnie zna Ojciec, a Ja znam Ojca. Życie moje oddaję za owce”.
36) J 10:30 – „Ja i Ojciec jedno jesteśmy”.
[Gdyby Jezus był tylko stworzeniem Ojca, czy tylko człowiekiem, który dopiero powstał podczas narodzenia w Betlejem, to nie ośmieliłby się wymienić siebie przed Bogiem. Tego typu fragmentów jest wiele, np. J 5:23, 8:19, 10:28-29, 14:9, 17:10, Łk 9:26.]
37) J 10:36 – „jakżeż wy o Tym, którego Ojciec poświęcił i posłał na świat, mówicie: »Bluźnisz«, dlatego że powiedziałem: »Jestem Synem Bożym?«”.
38) J 12:37-42 – „Chociaż jednak uczynił On przed nimi tak wielkie znaki, nie uwierzyli w Niego, aby się spełniło słowo proroka Izajasza, który rzekł: Panie, któż uwierzył naszemu głosowi? A ramię Pańskie komu zostało objawione? Dlatego nie mogli uwierzyć, ponieważ znów rzekł Izajasz: Zaślepił ich oczy i twardym uczynił ich serce, żeby nie widzieli oczami oraz nie poznali sercem i nie nawrócili się, ażebym ich uzdrowił. Tak powiedział Izajasz, ponieważ ujrzał chwałę Jego i o Nim mówił. Niemniej jednak i spośród przywódców wielu w Niego uwierzyło, ale z obawy przed faryzeuszami nie przyznawali się, aby ich nie wyłączono z synagogi”.
39) J 12:45-47 – „A kto Mnie widzi, widzi Tego, który Mnie posłał. Ja przyszedłem na świat jako światło, aby każdy, kto we Mnie wierzy, nie pozostawał w ciemności. A jeżeli ktoś posłyszy słowa moje, ale ich nie zachowa, to Ja go nie sądzę. Nie przyszedłem bowiem po to, aby świat sądzić, ale aby świat zbawić”.
40) J 13:3 – „wiedząc, że Ojciec dał Mu wszystko w ręce oraz że od Boga wyszedł i do Boga idzie”.
41) J 16:15 – „Wszystko, co ma Ojciec, jest moje. Dlatego powiedziałem, że z mojego weźmie i wam objawi”.
[W przeszłości pisarze wczesnochrześcijańscy podkreślali, że jeśli Syn ma wszystko, co ma Ojciec, to również przymiot odwieczności.]
42) J 16:27-28 – „Albowiem Ojciec sam was miłuje, bo wyście Mnie umiłowali i uwierzyli, że wyszedłem od Boga. Wyszedłem od Ojca i przyszedłem na świat; znowu opuszczam świat i idę do Ojca”.
43) J 16:30 – „Teraz wiemy, że wszystko wiesz i nie trzeba, aby Cię kto pytał. Dlatego wierzymy, że od Boga wyszedłeś”.
44) J 17:5 - „A teraz Ty, Ojcze, otocz Mnie u siebie tą chwałą, którą miałem u Ciebie pierwej, zanim świat powstał”.
45) J 17:8 – „Słowa bowiem, które Mi powierzyłeś, im przekazałem, a oni je przyjęli i prawdziwie poznali, że od Ciebie wyszedłem, oraz uwierzyli, żeś Ty Mnie posłał”.
46) J 17:10 – „Wszystko bowiem moje jest Twoje, a Twoje jest moje, i w nich zostałem otoczony chwałą”.
[W przeszłości pisarze wczesnochrześcijańscy podkreślali, że jeśli Syn ma wszystko, co ma Ojciec, to również przymiot odwieczności.]
47) J 17:18 – „Ty Mnie posłałeś na świat, tak i Ja ich na świat posłałem”.
48) J 17:24 – „Ojcze, chcę, aby także ci, których Mi dałeś, byli ze Mną tam, gdzie Ja jestem, aby widzieli chwałę moją, którą Mi dałeś, bo umiłowałeś Mnie przed założeniem świata”.
49) Dz 2:34-35 – „Bo Dawid nie wstąpił do nieba, a jednak powiada: Rzekł Pan do Pana mego: Siądź po prawicy mojej, aż położę nieprzyjaciół Twoich podnóżkiem stóp Twoich”.
[Por. Ps 110:1.]
50) Dz 3:15 – „Zabiliście Dawcę życia, ale Bóg wskrzesił Go z martwych, czego my jesteśmy świadkami”.
[Dosłownie „Początek i Wodza życia” („Grecko-polski Nowy Testament wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi” tłum. ks. prof. dr hab. R. Popowski SDB, dr M. Wojciechowski, Warszawa 1993).]
51) Rz 8:3 – „On to zesłał Syna swego w ciele podobnym do ciała grzesznego i dla [usunięcia] grzechu wydał w tym ciele wyrok potępiający grzech”.
[Chociaż w niektórych przekładach Biblii mamy w tym fragmencie słowo „posłał”, a nie „zesłał” (Rz 8:3), to jednak ten sam grecki termin użyty jest w tekście J 14:26 (por. J 15:26, 16:7), gdzie mowa jest o Duchu Świętym, a ten jest zesłany z nieba. To samo dotyczy fragmentu o aniele (Ap 22:16).]
52) Rz 8:29 – „Albowiem tych, których od wieków poznał, tych też przeznaczył na to, by się stali na wzór obrazu Jego Syna, aby On był pierworodnym między wielu braćmi”.
53) 1Kor 1:24 – „dla tych zaś, którzy są powołani, tak spośród Żydów, jak i spośród Greków, Chrystusem, mocą Bożą i mądrością Bożą”.
[Moc i mądrość Boża istnieje odwieczne, więc Jezus według tego założenia również.]
54) 1Kor 2:7-8 – „Lecz głosimy tajemnicę mądrości Bożej, mądrość ukrytą, tę, którą Bóg przed wiekami przeznaczył ku chwale naszej, tę, której nie pojął żaden z władców tego świata; gdyby ją bowiem pojęli, nie ukrzyżowaliby Pana chwały”.
[Warto dodać, że w tekście 1Kor 1:24 Jezus jest nazwany mądrością Bożą.]
55) 1Kor 8:6 – „dla nas istnieje tylko jeden Bóg, Ojciec, od którego wszystko pochodzi i dla którego my istniejemy, oraz jeden Pan, Jezus Chrystus, przez którego wszystko się stało i dzięki któremu także my jesteśmy”.
56) 1Kor 10:1-4 – „Nie chciałbym, bracia, żebyście nie wiedzieli, że nasi ojcowie wszyscy, co prawda zostawali pod obłokiem, wszyscy przeszli przez morze i wszyscy byli ochrzczeni w [imię] Mojżesza, w obłoku i w morzu; wszyscy też spożywali ten sam pokarm duchowy i pili ten sam duchowy napój. Pili zaś z towarzyszącej im duchowej skały, a ta skała - to był Chrystus”.
57) 1Kor 10:9 – „I nie wystawiajmy Pana na próbę, jak wystawiali Go niektórzy z nich i poginęli od wężów”.
[Chrześcijanie w pierwszych wiekach wierzyli, że to Jezus wraz z Ojcem wyprowadził z Egiptu Izraelitów. Justyn Męczennik (ur. 100) pisał: „Przecież my wszyscy, co się wywodzimy z pogan, nie oczekujemy Judy, tylko Jezusa, który również i ojców waszych wywiódł z Egiptu” („Dialog z Żydem Tryfonem” II:120,3). W tekście 1Kor 10:9 w różnych rękopisach są odmienne lekcje: „Pan”, „Chrystus”, „Bóg”.]
58) 1Kor 15:47 – „Pierwszy człowiek z ziemi - ziemski, drugi Człowiek - z nieba”.
[Niektóre kodeksy mają w tym fragmencie dosadniejsze słowa: „drugi Człowiek, Pan z nieba”. Tak też przekazuje ten tekst np. Biblia Gdańska: „wtóry człowiek sam Pan z nieba”.]
59) 1Kor 16:22 – „Jeżeli ktoś nie kocha Pana, niech będzie wyklęty. Maranatha [w oryginale dosł. Marana tha]”.
[Zaznaczamy, że istnieje hipoteza, że słowo aramejskie słowo Marana-tha (1Kor 16:22), a konkretnie drugi człon tha, nawiązuje do tytułu „Alfa i Omega” z Ap 22:13, który ukazuje preegzystencję Jezusa. Zawiera on bowiem pierwszą i ostatnią literę alfabetu semickiego, tak jak wymienione są one w grece w odniesieniu do Boga i Chrystusa w tekstach Ap 21:6 i 22:13 (patrz „Encyklopedia Katolicka” Lublin 2006, t. XI, hasło Maranatha).]
60) 2Kor 8:9 – „Znacie przecież łaskę Pana naszego Jezusa Chrystusa, który będąc bogaty, dla was stał się ubogim, aby was ubóstwem swoim ubogacić”.
61) Ga 4:4 – „Gdy jednak nadeszła pełnia czasu, zesłał Bóg Syna swego, zrodzonego z niewiasty, zrodzonego pod Prawem”.
[Chociaż w niektórych przekładach Biblii mamy w tym fragmencie słowo „posłał”, a nie „zesłał” (Ga 4:4), to jednak ten sam grecki termin użyty jest w tekście Ga 4:6, gdzie mowa jest o Duchu Świętym, a ten jest zesłany z nieba. To samo dotyczy fragmentu o aniele (Dz 12:11).]
62) Ef 1:3-4 – „Niech będzie błogosławiony Bóg i Ojciec Pana naszego Jezusa Chrystusa, On napełnił nas wszelkim błogosławieństwem duchowym na wyżynach niebieskich - w Chrystusie. W Nim bowiem wybrał nas przed założeniem świata, abyśmy byli święci i nieskalani przed Jego obliczem”.
63) Ef 4:9 – „Słowo zaś »wstąpił« cóż oznacza, jeśli nie to, że również zstąpił do niższych części ziemi?”.
[Słowo „zstąpił” różnie interpretowano w pismach chrześcijańskich. Albo jako wcielenie, albo jako zstąpienie do otchłani.]
64) Flp 2:6-7 – „On, istniejąc w postaci Bożej, nie skorzystał ze sposobności, aby na równi być z Bogiem, lecz ogołocił samego siebie, przyjąwszy postać sługi, stawszy się podobnym do ludzi. A w zewnętrznym przejawie, uznany za człowieka”.
65) Kol 1:15-18 – „On jest obrazem Boga niewidzialnego - Pierworodnym wobec każdego stworzenia, bo w Nim zostało wszystko stworzone: i to, co w niebiosach, i to, co na ziemi, byty widzialne i niewidzialne, czy Trony, czy Panowania, czy Zwierzchności, czy Władze. Wszystko przez Niego i dla Niego zostało stworzone. On jest przed wszystkim i wszystko w Nim ma istnienie. I On jest Głową Ciała - Kościoła. On jest Początkiem, Pierworodnym spośród umarłych, aby sam zyskał pierwszeństwo we wszystkim”.
66) Kol 1:26-27 – „Tajemnica ta, ukryta od wieków i pokoleń, teraz została objawiona Jego świętym, którym Bóg zechciał oznajmić, jak wielkie jest bogactwo chwały tej tajemnicy pośród pogan. Jest nią Chrystus pośród was - nadzieja chwały”.
67) 1Tm 3:16 – „A bez wątpienia wielka jest tajemnica pobożności. Ten, który objawił się w ciele, usprawiedliwiony został w Duchu, ukazał się aniołom...”.
[Choć ten tekst wskazuje na preegzystencję Jezusa, to niektóre mniej poważane rękopisy mają w tym fragmencie dobitniejsze słowa: „Bóg, który objawił się w ciele”. Świadkiem starożytności takiego tekstu jest na początku II wieku Ignacy Antiocheński (†107), który pisał: „kiedy Bóg objawił się jako człowiek w nowości życia wiecznego: zaczynało się spełniać to, co Bóg postanowił” („Do Kościoła w Efezie” 19:3).]
68) 2Tm 1:9-10 – „On nas wybawił i wezwał świętym powołaniem nie na podstawie naszych czynów, lecz stosownie do własnego postanowienia i łaski, która nam dana została w Chrystusie Jezusie przed wiecznymi czasami. Ukazana zaś została ona teraz przez pojawienie się naszego Zbawiciela, Chrystusa Jezusa, który przezwyciężył śmierć, a na życie i nieśmiertelność rzucił światło przez Ewangelię”.
69) Hbr 1:2-3 – „a w tych ostatecznych dniach przemówił do nas przez Syna. Jego to ustanowił dziedzicem wszystkich rzeczy, przez Niego też stworzył wszechświat. Ten [Syn], który jest odblaskiem Jego chwały i odbiciem Jego istoty, podtrzymuje wszystko słowem swej potęgi, a dokonawszy oczyszczenia z grzechów, zasiadł po prawicy Majestatu na wysokościach”.
[Dosłownie „uczynił wieki” („Grecko-polski Nowy Testament wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi” tłum. ks. prof. dr hab. R. Popowski SDB, dr M. Wojciechowski, Warszawa 1993).]
70) Hbr 1:6 – „Skoro zaś znowu wprowadzi Pierworodnego na świat, powie: Niech Mu oddają pokłon wszyscy aniołowie Boży!”.
[Fragment ten mówi albo o pierwszym albo o drugim przyjściu Jezusa, w zależności do czego odniesiemy słowo „znowu”.]
71) Hbr 1:8-12 – „ Do Syna zaś: Tron Twój, Boże na wieki wieków, berło sprawiedliwości berłem królestwa Twego. Umiłowałeś sprawiedliwość, a znienawidziłeś nieprawość, dlatego namaścił Cię, Boże, Bóg Twój olejkiem radości bardziej niż Twych towarzyszy. Oraz: Tyś, Panie, na początku osadził ziemię, dziełem też rąk Twoich są niebiosa. One przeminą, ale Ty zostaniesz
i wszystko jak szata się zestarzeje, i jak płaszcz je zwiniesz, jak odzienie, i odmienią się. Ty zaś jesteś Ten sam, a Twoje lata się nie skończą”.
72) Hbr 7:1-3 – „Ten to Melchizedek, król Szalemu, kapłan Boga Najwyższego, wyszedł na spotkanie Abrahama, wracającego po rozgromieniu królów, i udzielił mu błogosławieństwa. Jemu Abraham także wydzielił dziesięcinę z całego [łupu]. Imię jego najpierw oznacza króla sprawiedliwości, a następnie także króla Szalemu, to jest Króla Pokoju. Bez ojca, bez matki, bez rodowodu, nie ma ani początku dni, ani też końca życia, upodobniony zaś do Syna Bożego, pozostaje kapłanem na zawsze”.
73) Hbr 11:3 – „Przez wiarę poznajemy, że słowem Boga światy zostały tak stworzone, iż to, co widzimy, powstało nie z rzeczy widzialnych”.
[Wprawdzie tekst ten nie mówi bezpośrednio o „Słowie”, jako o Jezusie, ale identyczność tego określenia ze „słowem” może być potwierdzeniem preegzystencji Chrystusa. To wykorzystał Klemens Aleksandryjski (ur. 150), który odniósł ten werset do Słowa (patrz „Kobierce” II:12,1-2).]
74) 1P 1:10-11 – „Nad tym zbawieniem wszczęli poszukiwania i badania prorocy - ci, którzy przepowiadali przeznaczoną dla was łaskę. Badali oni, kiedy i na jaką chwilę wskazywał Duch Chrystusa, który w nich był i przepowiadał cierpienia [przeznaczone] dla Chrystusa i mające potem nastąpić uwielbienia”.
75) 1P 1:18-20 – „Wiecie bowiem, że z waszego, odziedziczonego po przodkach, złego postępowania zostali wykupieni nie czymś przemijającym, srebrem lub złotem, ale drogocenną krwią Chrystusa, jako baranka niepokalanego i bez zmazy. On był wprawdzie przewidziany przed stworzeniem świata, dopiero jednak w ostatnich czasach się objawił ze względu na was”.
[Tekst ten nie mówi o tym, że Jezus nie istniał przed narodzeniem, tylko iż jako ofiara był „przewidziany przed stworzeniem świata”.]
76) 1J 1:1-3 – „[To wam oznajmiamy], co było od początku, cośmy usłyszeli o Słowie życia, co ujrzeliśmy własnymi oczami, na co patrzyliśmy i czego dotykały nasze ręce - bo życie objawiło się. Myśmy je widzieli, o nim świadczymy i głosimy wam życie wieczne, które było w Ojcu, a nam zostało objawione - oznajmiamy wam, cośmy ujrzeli i usłyszeli, abyście i wy mieli współuczestnictwo z nami. A mieć z nami współuczestnictwo znaczy: mieć je z Ojcem i Jego Synem Jezusem Chrystusem”.
[Fragment ten nawiązuje do tekstów J 1:1 i Ap 19:19 o Jezusie jako Słowie Bożym. Por. poniżej 1J 4:9-10.]
77) 1J 2:12-14 – „Piszę do was, dzieci, że dostępujecie odpuszczenia grzechów ze względu na Jego imię. Piszę do was, ojcowie, że poznaliście Tego, który jest od początku. Napisałem do was, dzieci, że znacie Ojca, napisałem do was, ojcowie, że poznaliście Tego, który jest od początku, napisałem do was, młodzi, że jesteście mocni i że nauka Boża trwa w was, i zwyciężyliście Złego”.
78) 1J 4:9-10 – „W tym objawiła się miłość Boga ku nam, że zesłał Syna swego Jednorodzonego na świat, abyśmy życie mieli dzięki Niemu. W tym przejawia się miłość, że nie my umiłowaliśmy Boga, ale że On sam nas umiłował i posłał Syna swojego jako ofiarę przebłagalną za nasze grzechy”.
[Chociaż w niektórych przekładach Biblii mamy w tym fragmencie słowo „posłał”, a nie „zesłał” (1J 4:9), to jednak ten sam grecki termin użyty jest w tekście 1P 1:12, gdzie mowa jest o Duchu Świętym, a ten jest zesłany z nieba. To samo dotyczy fragmentu o aniele (Łk 1:26).]
79) 1J 4:14 – „My także widzieliśmy i świadczymy, że Ojciec zesłał Syna jako Zbawiciela świata”.
[O słowie „zesłał” patrz uwaga do 1J 4:9-10.]
80) 1J 5:20 – „Wiemy także, że Syn Boży przyszedł i obdarzył nas zdolnością rozumu, abyśmy poznawali Prawdziwego. Jesteśmy w prawdziwym Bogu, w Synu Jego, Jezusie Chrystusie. On zaś jest prawdziwym Bogiem i Życiem wiecznym”.
[Jezus będąc „prawdziwym Bogiem” musi istnieć przedwiecznie, tym bardziej że jest „Życiem wiecznym”. W pewnym momencie historii zbawienia „przyszedł” od Ojca.]
81) Jud 4-5 – „Wkradli się bowiem pomiędzy was jacyś ludzie, którzy dawno już są zapisani na to potępienie, bezbożni, którzy łaskę Boga naszego zamieniają na rozpustę, a nawet wypierają się jedynego Władcy i Pana naszego Jezusa Chrystusa. Pragnę zaś, żebyście przypomnieli sobie, choć raz na zawsze wiecie już wszystko, że Pan, który wybawił naród z Egiptu, następnie wytracił tych, którzy nie uwierzyli”.
[Chrześcijanie w pierwszych wiekach wierzyli, że to Jezus wraz z Ojcem wyprowadził z Egiptu Izraelitów. Justyn Męczennik (ur. 100) pisał: „Przecież my wszyscy, co się wywodzimy z pogan, nie oczekujemy Judy, tylko Jezusa, który również i ojców waszych wywiódł z Egiptu” („Dialog z Żydem Tryfonem” II:120,3). W tekście Jud 5 w różnych rękopisach są odmienne lekcje: „Pan”, „Jezus”, „Bóg”, „Bóg Chrystus”.]
82) Ap 1:17-18 – „Jam jest Pierwszy i Ostatni i żyjący”.
[Tytuł używany jest też przed Odwiecznego Boga (Iz 44:6, 48:12, por. 41:4).]
83) Ap 2:8 – „To mówi Pierwszy i Ostatni, który był martwy, a ożył”.
[Tytuł używany jest też przed Odwiecznego Boga (Iz 44:6, 48:12, por. 41:4).]
84) Ap 3:14 – „Aniołowi Kościoła w Laodycei napisz: To mówi Amen, Świadek wierny i prawdomówny, Początek stworzenia Bożego”.
[Tytuły „Amen” i „Świadek wierny i prawdomówny” używane są też przed Odwiecznego Boga (Iz 65:16, Jr 42:5). „»Amen« - tytuł Chrystusa, pozostający zapewne w związku z Bożym tytułem ‘amen w tekście masoreckim Księgi Izajasza i u Symmacha” („Apokalipsa świętego Jana. Wstęp - Przekład z Oryginału - Komentarz” O. A. Jankowski OSB, Poznań 1959, s. 162). Przypis w Biblii Poznańskiej do Iz 65:16 podaje, że w tym wersecie „amen” występuje dwukrotnie. „Encyklopedia Katolicka” (Lublin 1985, t. I, hasło Amen) dodaje: „[hebr.] tekst Iz 65,16 zawierający wyrażenie »Bóg Amen«; we wszystkich przekładach, począwszy od LXX, tłumaczy się ten zwrot przez »wierny Bóg« lub »prawdziwy Bóg«”. Termin „Początek” nawiązuje do tekstu Ap 22:13 i Kol 1:18]
85) Ap 13:8 – „Wszyscy mieszkańcy ziemi będą oddawać pokłon władcy, każdy, którego imię nie jest zapisane od założenia świata w księdze życia zabitego Baranka”.
86) Ap 22:12-13 – „Oto przyjdę niebawem, a moja zapłata jest ze mną, by tak każdemu odpłacić, jaka jest jego praca. Jam Alfa i Omega, Pierwszy i Ostatni, Początek i Koniec”.
[Patrz też w niektórych przekładach Biblii słowa Ap 1:11: „Jam jest Alfa i Omega, on pierwszy i ostatni...” (Biblia Gdańska 1632; por. Biblia Brzeska (1563), Nowy Testament Pana naszego Jezusa Chrystusa (1881), Słowo Życia. Nowy Testament (1989), King James Version (1611), Ampfiled Bible, New King James Version,21 Century King James Version, Young’s Literal Translation, New Life Translation.]
87) Apostołowie wielokrotnie wymieniali Jezusa przed Bogiem Ojcem. Byłoby to grzechem, gdyby tylko człowieka, który zaistniał dopiero w I wieku, stawiali przed Bogiem Przedwiecznym. Oto przykładowe teksty:
J 1:1-2 – „Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo. Ono było na początku u Boga”.
[Apostoł nie powiedział w tym wersecie „Na początku był Bóg, a u niego było Słowo”, ale bardziej niekorzystnie dla antytrynitarzy. Jest natomiast w Biblii fragment, który ukazuje Boga centralnie na tle stworzenia: „Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię”. Jan mógłby więc inaczej sformułować swe myśli, gdyby chciał.]
1Kor 12:5-6 – „różne też są rodzaje posługiwania, ale jeden Pan; różne są wreszcie działania, lecz ten sam Bóg, sprawca wszystkiego we wszystkich”.
[W tym fragmencie Apostoł rozpoczyna wymienianie osób od Chrystusa, a nie od Boga Ojca.]
2Kor 13:13 – „Łaska Pana Jezusa Chrystusa, miłość Boga i dar jedności w Duchu Świętym niech będą z wami wszystkimi!”.
[Apostoł Paweł wymienia w tym wersecie Chrystusa przed Ojcem i Duchem Świętym.]
Oto koleje fragmenty z tym związane: Ga 1:1, Ef 4:5-6, 2Tes 2:16, 2Tm 1:18, 1J 2:23, 1J 2:24, Ap 14:1.
Oczywiście tekstów biblijnych, w których Jezus wymieniany jest przez Ojcem jest więcej, ale te powyższe wybraliśmy jako najbardziej charakterystyczne i ukazujące to, o co nam chodzi.
88) W Ewangelii Jana podają też wielokrotnie słowa o „posłaniu” Jezusa przez Ojca: J 3:34, 4:34, 5:22-24, 30, 36-38, 6:29, 44, 57, 7:16, 18, 33, 8:16, 18, 26, 29, 9:4, 11:42, 12:44, 49, 13:20, 14:24, 15:21, 16:5, 17:3, 21, 23, 25, 20:21.
Także pozostali Ewangeliści używają tego terminu w stosunku do Chrystusa: Mt 10:40, 15:24, 21:37, Mk 9:37, 12:6, Łk 4:18, 9:48, 10:16, 20:13, Dz 2:22, 10:36, 38.
Słowo „posłał” nie musi oznaczać preegzystencji Jezusa, ale może oznaczać ją, gdyż znane są nam inne teksty, które łączą ten termin z nią (patrz powyżej np. J 6:38, 17:8).
89) Również teksty w których Jezus mówi o sobie „Ja jestem” wskazują na Jego preegzystencję. Oto słowa ego eimi dotyczące Chrystusa: J 8:24, 28, 13:19, 18:5-6 (tekst J 8:58 wymieniliśmy powyżej).
Niektórzy bibliści boskiego tytułu Jezusa „Ja jestem” dopatrują się też w Jego słowach: „Odwagi, Ja jestem, nie bójcie się!” (Mk 6:50; por. Mt 14:27, J 6:20). Przy okazji podobnego zdarzenia padają też słowa „KimwłaściwieOnjest, że nawet wicher i jezioro są Mu posłuszne?” (Mk 4:41). W tym pytaniu zauważalne jest podobieństwo do innego zapytania, po którym Chrystus objawił bezsprzecznie swój tytuł „Ja Jestem”: „»Tak, jeżeli nie uwierzycie, że JA JESTEM, pomrzecie w grzechach swoich«. Powiedzieli do Niego: »KimżeTyjesteś?«” (J 8:24-25).
Widać więc, że w wielu miejscach Biblii słowa „Ja jestem”, to specjalny tytuł, którym Jezus samoobjawiał się, tzn. „JAM ISTNIEJĄCY”. Nie wszyscy to dziś pojmują, ale już za czasów Chrystusa Żydzi nie rozumieli tego określenia: „»Tak, jeżeli nie uwierzycie, że JA JESTEM, pomrzecie w grzechach swoich«. Powiedzieli do Niego: »Kimże Ty jesteś?« Odpowiedział im Jezus: »Przede wszystkim po cóż jeszcze do was mówię?«” (J 8:24-25).
Zauważmy, jak słowa Jezusa z J 8:24, 28 i 13:19, podobne są do słów Jahwe:
„Popatrzcie, popatrzcie, że Ja jestem [ego eimi]” (Pwt 32:39, wg Septuaginty);
„aby poznali i we mnie wierzyli, by zrozumieli, że to Ja jestem! [ego eimi w Septuagincie]” (Iz 43:10, Biblia Poznańska).
W obu zestawach przytaczanych fragmentów pojawiają się określenia „poznać”, „wierzyć” i „Ja jestem”. Nie jest to przypadkowe, lecz oznacza, że zgodnie ze słowami „Wszystko, co ma Ojciec, jest moje” (J 16:15) Jezus, mając Boską naturę, używa tytułów Ojca. Jest więc też odwiecznie istniejącym, jak On.
W Starym Testamencie Bóg wiele razy przedstawiał się, jak w Nowym Testamencie Chrystus, poprzez słowa ego eimi (Pwt 32:39, Iz 41:4, 43:10, 48:12, 52:6), a to też poświadcza preegzystencję obu osób Bożych.
Porównajmy inne fragmenty biblijne, które mówią o Ojcu i Synu, objawiające ich Bóstwo, a zarazem ich przedwieczność:
Jezus - „A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata” (Mt 28:20).
Bóg - „Bo Ja jestem z wami, wyrocznia Pana Zastępów” (Ag 2:4); „Ja jestem z wami! - wyrocznia Pana” (Ag 1:13); „Niech będzie z nami Pan, nasz Bóg, jak był z naszymi przodkami!” (1Krl 8:57).
Jezus - „To ja jestem, nie bójcie się!” (J 6:20); „Odwagi, Ja jestem, nie bójcie się!” (Mk 6:50).
Bóg - „Nie bójcie się go - wyrocznia Pana - bo Ja jestem z wami” (Jr 42:11); „Pan Zastępów jest z nami, Bóg Jakuba jest dla nas obroną” (Ps 46:8).
90) Również inny fragment bywa przytaczany, jako pośrednio świadczący o preegzystencji Jezusa:
Ef 3:8-9 – „Mnie, zgoła najmniejszemu ze wszystkich świętych, została dana ta łaska: ogłosić poganom jako Dobrą Nowinę niezgłębione bogactwo Chrystusa i wydobyć na światło, czym jest wykonanie tajemniczego planu, ukrytego przed wiekami w Bogu, Stwórcy wszechrzeczy”.
91) Kolejnym przytaczanym fragmentem świadczącym pośrednio o preegzystencji Jezusa są następujące słowa:
J 5:26 - „Podobnie jak Ojciec ma życie w sobie, tak również dał Synowi: mieć życie w sobie samym”.
92) Stwierdzenie Marty też sugeruje wiarę w preegzystencję Jezusa:
J 11:27 – „Odpowiedziała Mu: «Tak, Panie! Ja mocno wierzę, żeś Ty jest Mesjasz, Syn Boży, który miał przyjść na świat»”.
93) Wymienienie przez Jezusa osobno narodzenia i przyjścia na świat może sugerować Jego preegzystencję:
J 18:37 – „«Tak, jestem królem. Ja się na to narodziłem i na to przyszedłem na świat, aby dać świadectwo prawdzie. Każdy, kto jest z prawdy, słucha mojego głosu».”.
94) Wszystkie fragmenty Biblii, które mówią, że Słowo czy Jezus jest „życiem” sugerują Jego preegzystencję:
J 1:4 – „W Nim było życie, a życie było światłością ludzi”.
[Patrz też: J 11:25, 14:6, Kol 3:4, 1J 1:2.]
To samo można powiedzieć o Jezusie jako „życiu” (J 1:9, 3:19) i „przychodzącym na świat” (1Tm 1:15).
95) Poniższy teksy zakłada preegzystencję Jezusa, mówiąc o tym, że On „musiałby cierpieć wiele razy od stworzenia świata”:
Hbr 9:25-26 - „nie po to, aby się często miał ofiarować jak arcykapłan, który co roku wchodzi do świątyni z krwią cudzą. Inaczej musiałby cierpieć wiele razy od stworzenia świata. A tymczasem raz jeden ukazał się teraz na końcu wieków na zgładzenie grzechów przez ofiarę z samego siebie”.
Widzimy z powyższego, że nawet bez stawiania unitarianom specjalnego zarzutu o jakimś wadliwym tłumaczeniu tekstów biblijnych, można w Nowym Testamencie zauważyć naukę o preegzystencji Chrystusa. I nie w tym rzecz, że jeden czy drugi werset można też inaczej rozumieć, ale chodzi o to, iż wszystkie fragmenty razem wzięte doskonale się uzupełniają, ukazując nam tę wykładnię Apostolską i wczesnochrześcijańską. Nas w tym przypadku nie interesuje interpretacja unitarian, tylko to, co każdy sam może wyczytać z Biblii.
Nie przytaczaliśmy tutaj interpretacji Braci Polskich dla poszczególnych wersetów Nowego Testamentu, gdyż ona nie istniała w I wieku, gdy pojawili się ebionici. Oni odrzucali Listy Pawła, a Ewangelia Jana powstała dopiero po zaistnieniu herezji ebionickiej.
Nauka Braci Polskich nie ma więc potwierdzenia w pierwszym wieku. Bezsensowne byłoby tu przytaczanie interpretacji unitariańskiej z XVI wieku i później dopiero zwalczanie jej. Ich wykładnia prawdopodobnie zbliżona była do nauki szewca Teodota (bynajmniej w kwestii poczęcia Jezusa z Ducha Świętego), ale nie zachowały się żadne zapiski doktrynalne tego herezjarchy. Jedynie cytowany Hipolit pisał, że wykładnie Teodota były zmieniane przez jego następców.
W części trzeciej tego artykułu będziemy kontynuować nasz temat.