1000-lecie i pisarze wczesnochrześcijańscy a Towarzystwo Strażnica

1000-lecie i pisarze wczesnochrześcijańscy a Towarzystwo Strażnica

       Towarzystwo Strażnica od czasu do czasu powołuje się na kilku pisarzy wczesnochrześcijańskich w sprawie przyszłego szczęśliwego 1000-lecia. Przeciętny czytelnik publikacji tej organizacji może odnieść wrażenie, że nauka, którą ona dziś rozgłasza, jest zgodna z dawną wykładnią niektórych chrześcijan z II i III wieku.

       W artykule tym będziemy chcieli wskazać na to, że tamte wypowiedzi z pierwszych wieków mają niewiele wspólnego z 1000-leciem nauczanym przez Świadków Jehowy. Przykładowo tamci pisarze uczą o przybyciu widzialnym Jezusa naziemię, królowaniu w Jerozolimie, ale równocześnie wierzą oni że ostatecznie chrześcijanie będą żyli w niebie. Wszyscy oni nauczają też o duszy nieśmiertelnej, dzięki której wierni Bogu już z Jezusem przebywają w niebie.

       Kogo przywoływało i przywołuje Towarzystwo Strażnica jako świadków swej obecnej nauki?

       Otóż dotyczy to przede wszystkim Papiasza, Justyna Męczennika, Ireneusza z Lyonu, Tertuliana i Hipolita (patrz Strażnica Nr 5, 1997 s. 10; por. Strażnica Nr 23, 1999 s. 6).

       Pomijamy tu tzw. List Barnaby (ok. 130), gdyż w nim nie występuje wyraźna nauka o 1000-leciu. Mowa jest w nim tylko o tym, że po 6000 lat (każdy dzień po 1000 lat) nastąpi dzień siódmy, który nie został określony czasowo (patrz „List Barnaby” 15:1-5). O tym dziele chrześcijańskim napomknięto w czasopiśmie Strażnica Rok CIII [1982] Nr 5 s. 8.

       Ale to nie wszystko, bo okazuje się że Towarzystwo Strażnica jest niekonsekwentne. Dlaczego? Otóż dlatego, iż raz przywołuje pisarzy chrześcijańskich jako popierających 1000-lecie nauczane przez tę organizację, a innym razem zalicza ich do fałszywych proroków, którzy źle obliczali i w niewłaściwym czasie oczekiwali millennium (poniżej zobaczymy jak Towarzystwo Strażnica ‘trafnie‘ obliczało to!).

       Oto przykładowa wypowiedź z tym związana:

       „‘Zarówno Ireneusz /w II wieku n.e./, jak i Hipolit /pod koniec II wieku i na początku III/ uważali, że można w miarę dokładnie obliczyć czas, kiedy nastąpi koniec’. Inni na podstawie błędnej chronologii sądzili, że upłynęło już prawie 6000 lat historii ludzkości, wobec czego bliski jest adwent siódmego tysiąclecia. Oczywiście nie mieli racji, ale przynajmniej starali się zachowywać czujność duchową” (Strażnica Rok CVI [1985] Nr 12 s. 10).

       Również wcześniej ta organizacja tak postępowała. Oto jej słowa z roku 1953 z artykułu pt. „Druga obecność Chrystusa nie jest alarmem fałszywym”, gdzie w rozdziale ‘Różne fałszywe alarmy w przeszłości’ podała ona:

       „Fałszywym alarmem okazały się żywione dawniej nadzieje na powrót Chrystusa w drugim, trzecim i czwartym stuleciu. (...) Ireneusz popiera Barnabasza i ‘umieszcza koniec świata i czas powrotu Chrystusa w roku 6000 po stworzeniu’. (...) Tertulian przepowiadał upadek Imperium Rzymskiego, wystąpienie antychrysta, i uważał, że żyje w ‘czasie ostatecznym’. Hipolit wyznaczył dzień powrotu Chrystusa na rok 500 po narodzeniu Chrystusa. (...) Ich zapowiedzi były w świetle Pisma Świętego całkowicie nieuzasadnione i dlatego wszystkie bez wyjątku okazały się fałszywe (...) tablice chronologiczne ułożone przez tych ludzi były niedokładne. Wskazany przez Hipolita rok 500 nie opierał się na Piśmie ale był przypuszczeniem, które okazało się fałszywe” (Strażnica dodatkowa z lat 1950-1959, art. z okładki „Młodość nie jest przeszkodą w spełnianiu kaznodziejstwa” s. 4 [ang. 01.11 1953]).

       Widać z tego, że jak są potrzebni zwolennicy millennium, to Świadkowie Jehowy sięgają do pisarzy wczesnochrześcijańskich, a jak trzeba komuś przyłożyć za 1000-lecie, to też dostaje się po głowach tym samym osobom, ukazując ich jako fałszywych proroków.

       Tak jak zapowiedzieliśmy powyżej, przedstawiamy wykładnię o 1000-leciu przekazaną przez poszczególnych pisarzy wczesnochrześcijańskich. Każdy niech sam oceni, na ile ona jest zgodna z nauką Świadków Jehowy. Jednak zanim to zrobimy przedstawmy jakie były oczekiwania Towarzystwa Strażnica w związku z 1000-leciem!

1000-lecie Towarzystwa Strażnica

       Zanim przedstawimy poszczególne daty dla wyznaczanego 1000-lecia, zobaczmy jaką logikę stosowało od początku Towarzystwo Strażnica dla jego określenia:

       „Wykażemy tu, że od stworzenia Adama do R. P. 1873 upłynęło 6000 lat. Chociaż w Biblii nie znajdujemy wyraźnego oświadczenia względem tego, że siódmy tysiąc będzie panowaniem Chrystusa, wielkim dniem sabatu i restytucyi dla całego świata, jednak uświęcona tradycya nie jest bez logicznej podstawy” („Nadszedł Czas” 1919 s. 41).

       Widzimy z powyższego, że samo Towarzystwo Strażnica podało, że w Biblii brak jakiegokolwiek wyznaczania dni stwarzania na 7000 lat. Nie ma też w Pismie Świętym nic o 6000 lat i aby do tego dodawać 1000 lat. Owszem jest mowa o tym, „że jeden dzień u Pana jest jak tysiąc lat, a tysiąc lat jak jeden dzień” (2P 3:8), ale cóż to ma wspólnego z okresem 6000 czy 7000 lat?

       Oto najważniejsze próby wyznaczenia 1000-lecia przez Towarzystwo Strażnica.

       Rok 1873 i 1874

       „A sam fakt, że całość Bożego Planu wraz z zarysem czasów i chwil jest widoczna, stanowi mocny dowód, iż żyjemy, przy końcu panowania złego, w BrzaskuTysiącletniegoDnia, kiedy umiejętność się rozmnożyła, a mądrzy zrozumieli (Dan. 12:4, 10)” („Nadszedł Czas” 1919 s. 18-19);

       „W tym rozdziale przedstawiamy świadectwa Biblijne, które wykazują, iż od stworzenia Adama do roku 1872, upłynęło 6000 lat; i że od tego czasu, weszliśmy już w siódmy tysiąc lat (TysiąclecieChrystusa)” („Nadszedł Czas” 1919 s. 35);

       „Nie ulega wątpliwości, że Ten sam Wszystko - wiedzący, Który pouczył nas za pośrednictwem Chronologii, że sześć tysięcy lat od stworzenia Adama ukończyło się R. P. 1872 i że siódmy tysiąc, WiekTysiąclecia, rozpoczął się wówczas...” („Nadszedł Czas” 1919 s. 271; por. s. 270, 413);

       „Błogosławieństwo Restytucji obiecane w proroctwach dają się już widzieć. Lecz znajdujemy się dopiero w początku tysiąclecia, w którym pod kierownictwem Chrystusowym Boska Mądrość i Moc niezawodnie zdziała cudowne zmiany w naturalny sposób. Serca chrześcijan radują się przepowiednią proroka który mówi: ‘Pustynia rozraduje się i zakwitnie jako róża’ i ‘Na pustyni wytrysną wody’, a te rzeczy zaczynają się już okazywać. W zachodniej części Stanów Zjednoczonych, jak i w Mezopotamii, kraju Abrahama, ludzkie pomysły i maszynerja dokazuje cudów” („Stworzenie czyli historja biblijna w obrazach” 1914 s. 95);

       „Telabib [Ez 3:15] przeto reprezentuje początek nowej ery, zaranie czasów Restytucyi - Tysiąclecia. Tysiąclecie (Obj. 20:3, 4, 7) rozpoczęło się od roku 1874, wraz z powrotem naszego Pana. Było to około tego czasu, gdy Pastor Russell przyszedł do Chrześcijan z lepszem wyrozumieniem Biblii, ‘z widzeniem Bożem’” („Dokonana Tajemnica” 1925 s. 430).

       Rok 1914

       „Okres ten, liczony od obalenia króla Sedekiasza, kończy się w tym roku [1914], ponieważ według Pisma Świętego korona była odebrana królowi Sedekiaszowi w roku 606 przed Chrystusem. W taki razie przy zakończeniu się obecnego roku sam Mesjasz powinien objąć wielką władzę i rozpocząć dawno obiecane tysiącletnie panowanie w chwale, a początek obejmowania władzy będzie, według Biblii, bardzo ciemną godziną - »czasem uciśnienia, jakiego nie było, jako narody poczęły być« [Dan. 12:1], i jakiego już »nigdy nie będzie« [Mat. 24:21 BT]” (Pastor Russell’s Sermons 1917 s. 416-417; tekst polski cytowany według Kazania Pastora Russella 2012 s. 416-417 [wyd. „Straż”, Białogard]).

„Obydwa ówczesne pokolenia rodziny Toutjianów, to jest moi rodzice i dziadkowie, miały daleko idące nadzieje co do roku 1914. Jeszcze w roku 1880 podano w Strażnicy do wiadomości, że wtedy mają dobiec końca »czasy pogan«, które dziś określamy jako »czasy wyznaczone narodom« (Łuk. 21:24). Czy rzeczywiście w roku 1914 skończą się rządy Szatana i ustąpią miejsca długo wyczekiwanemu tysiącletniemu panowaniu Chrystusa Jezusa?” (Strażnica Rok CV [1984] Nr 16 s. 23-24).

„Tysiącletnie panowanie Jezusa Chrystusa wraz ze 144 000 współdziedziców nie rozpoczęło się w roku 1914, kiedy »królestwo świata stało się królestwem naszego Pana i jego Chrystusa«” (Strażnica Rok XCIX [1978] Nr 22 s. 13).

       Rok 1925

       „Tysiąclecie zaczyna się w roku 1925-ym, niedola ludzka zacznie wtedy znikać, choroba i śmierć zginą - oto wieść, jaką rozgłosił za pomocą radjofonu były sędzia J. F. Rutherford” (Strażnica 01.08 1922 s. 228);

       „Gdy weźmiemy to literalnie i dodamy te 11 lat do czasu, gdy to nieprawość pozafiguralnych Amorrejczyków wypełniła się (w jesieni 1914), doprowadzi nas to do jesieni roku 1925. Według figuralnych Jubileuszów z rokiem tym ma rozpocząć się pozafiguralny Jubileusz dla każdego człowieka, aby (w ciągu Jubileuszu, 1000lat) powrócił od umarłych do swej posiadłości i do swej rodziny. (...) Święci starego Testamentu mają być pierwszymi, co powrócą znaczy się, że Abraham około jesieni 1925 dowie się kiedy zupełność czasu pozafiguralnych Amorrejczyków skończyła się” (Strażnica 15.11 1923 s. 352).

       „Słudzy Jehowy wiązali też pewne nadzieje z rokiem 1925. Uważano, że kiedy w owym roku skończy się cykl 70 prototypowych jubileuszy (70 x 50 lat), licząc od wejścia Izraelitów do Ziemi Obiecanej, rozpocznie się wielki pozaobrazowy Jubileusz, czyli tysiącletniekrólowanieChrystusa Jezusa. Wszakże sprawy potoczyły się inaczej” (Strażnica Rok CV [1984] Nr 16 s. 24-25).

       Rok 1975

       „Niemniej chronologia biblijna wskazuje, iż Adam został stworzony jesienią roku 4026 p.n.e., co na rok 1975 n.e. wyznacza chwilę, w której upłynie 6000 lat dziejów ludzkich, po czym czeka nas 1000latpanowaniaKrólestwaChrystusa” (Strażnica Nr 23, 1970 s. 10);

       „Potem wielu Świadków mniemało, że wydarzenia związane z początkiem TysiącletniegoPanowaniaChrystusa nastąpią w roku 1975. Ich oczekiwania wynikały ze zrozumienia, iż zacznie się wtedy siódme tysiąclecie w dziejach człowieka” (Przebudźcie się! Nr 7, 1995 s. 9);

       „Wielu doznało zawodu również w roku 1975, gdy nie spełniły się ich nadzieje związane z nastaniem Millennium” („Świadkowie Jehowy - głosiciele Królestwa Bożego” 1995 s. 633).

       Zanim przeminie „pokolenie roku 1914”

       „Chrystus zaś miał tu panować pośród swych nieprzyjaciół przez okres nie przekraczający długości życia jednego pokolenia. Całkowity koniec wszelkiego zła ma nastąpić w ‘wielkim ucisku’, którego punktem szczytowym będzie bitwa Har-Magedonu, po czym się rozpoczną tysiącletniepokojowerządyChrystusa (Mateusza 24:21, 33, 34; Apokalipsa 16:14-16)” („Świadkowie Jehowy w dwudziestym wieku” 1989 s. 15);

       „Wydarzenia rozgrywające się na świecie od roku 1914 wskazują, iż żyjemy w okresie ‘zakończenia systemu rzeczy’. Jezus zapowiedział przy tym, że pokolenie oglądające je na własne oczy ‘żadną miarą nie przeminie, aż się wydarzy (...) wszystko’. Czyżby więc Millennium rządów Chrystusa miało się zbiec z trzecim tysiącleciem naszej ery? (...) Niemniej obecna sytuacja wyraźnie wskazuje na to, że czas ‘posunął się’ ku końcowi tego mrocznego, niegodziwego systemu rzeczy i że ‘przybliżyło się’ Millennium panowania Chrystusa (Rzymian 13:12). Nie pora teraz na gubienie się w domysłach co do dnia i godziny jego nadejścia, lecz najwyższy czas poznać wymagania Boże warunkujące ocalenie. (...) Świadkowie Jehowy pragną i są w stanie pomóc ci znaleźć się wśród tych, którzy będą się rozkoszować błogosławieństwami nadchodzącego, wspaniałego Millennium” (Strażnica Nr 11, 1990 s. 7).

       Nie wiadomo kiedy nastanie

       Od listopada 1995 roku Towarzystwo Strażnica już nie wyznacza czasu nastania 1000-lecia, choć nadal naucza, że od roku 1914 rozpoczęły się czasy ostateczne i od tego momentu millennium jest bardzo bliskie. Świadkowie Jehowy już „przygotowują się” na jego nastanie. Dodajmy, że cytowane poniżej słowa pochodzą z artykułu pt. ‘Przygotuj się na doniosłe Tysiąclecie!’. Oto wypowiedź z ostatnich lat:

       „Członkowie ‘wielkiej rzeszy’, mającej przeżyć Armagedon, są zbierani już teraz. Przygotowująsię na TysiącletniePanowanieChrystusa. Niewiedzą, kiedysięonorozpocznie, ale żywią przekonanie, iż nastąpi to w czasie wyznaczonym przez Boga” (Strażnica Nr 21, 1999 s. 8).

       Oto jeszcze w tabeli pewna manipulacja tym samym tekstem ze starszej i nowszej broszury o czasie nastania millennium.

       Po przedstawieniu dat Towarzystwa Strażnica dla spodziewanego 1000-lecia, przyglądniemy się teraz naukom poszczególnych pisarzy wczesnochrześcijańskich. Wydaje się, że tylko jeden z nich wyznaczał jakąś datę (Hipolit [†235]), ale była ona bardzo odległa od kresu jego życia (wyznaczył rok 500) i nie była ona nigdy powszechnie akceptowana w Kościele. Data ta ‘umarła’ wraz z Hipolitem. Natomiast Towarzystwo Strażnica zawsze wyznaczało 1000-lecie na czas kadencji danego prezesa tej organizacji! Mało tego, wyznaczone millennium, łącznie z czasem jego nastania, obowiązywało wszystkich głosicieli tej organizacji.

Papiasz

       Oto słowa Towarzystwa Strażnica o nauce Papiasza (II w.) o 1000-leciu z jednej z publikacji:

       „Niektórzy ojcowie apostolscy popadali w przesadę. Na przykład Papiasz łaknął prawdy i powoływał się na Chrześcijańskie Pisma Greckie. Zarazem jednak wierzył, że podczas zapowiedzianego Tysiącletniego Panowania Chrystusa winorośle będą miały po 10 000 gałęzi, każda gałąź po 10 000 gałązek, każda gałązka po 10 000 pędów, każdy pęd po 10 000 gron, każde grono po 10 000 owoców, a każdy owoc da jakieś 1000 litrów wina” (Strażnica 1 lipca 2009 s. 28-29).

       Nie będziemy tu bronić tej wykładni. Wystarczy jednak zauważyć, że powtarzające się liczby z tego fragmentu sugerują jakąś symbolikę. Czy Towarzystwo Strażnica tego nie dostrzega?

       Widać, że organizacja ta zamiast cieszyć się, iż choć częściowo Papiasz ‘potwierdza’ jej naukę, to wypomina mu jakąś rzekomo „przesadę”.

       Ale ta jego wykładnia o 1000-leciu nie pokrywa się z tą, którą przedstawiają nam Świadkowie Jehowy.

       Strażnica Nr 23, 1999 s. 6 pisząc o Papiaszu podaje, że on uczył „iż po zmartwychwstaniu umarłych nastąpi tysiąc lat widzialnego, chwalebnego panowania królestwa Chrystusa naziemi”, a więc inaczej niż oni nauczający o niewidzialnej obecności Jezusa i królowaniu wniebie.

       Jeszcze tylko dodajmy, że fachowy podręcznik komentując powyższy fragment Papiasza, wskazuje, iż podobne opisy 1000-lecia zawierają niektóre apokryfy, więc zapewne nie od Apostołów przejął on swoją wykładnię millennium:

       „Mamy tu do czynienia z chiliastycznym opisem przyszłego szczęścia przekazanym przez Papiasza (II w.) (...) Podobne opisy spotykamy w apokaliptyce judaistycznej (Apok. Barucha 29,5) i w koptyjskim Enkomium św. Jana (...). 25 miar (metreta) wina to ok. 985 litrów...” („Apokryfy Nowego Testamentu” ks. M. Starowieyski, Lublin 1986, t. I, s. 111-112).

       Na usprawiedliwienie Papiasza za naukę o 1000-leciu mamy to, że w przeciwieństwie do Towarzystwa Strażnica nie wyznaczał on daty jego nastania.

       Według historyka Kościoła Euzebiusza z Cezarei (260-339), Papiasz nie miał dobrej marki jako sprawozdawca dawnych czasów. Oto jego słowa o nim:

       „Papiasz przytacza inne jeszcze szczegóły, które go dojść miały drogą ustnego podania, a mianowicie jakieś nieznane podobieństwa Zbawiciela i nauki Jego oraz inne, zgoła legendarne opowiadania. Tak np. mówi, że po zmartwychwstaniu nastąpi okres tysiącletni i że tutaj na ziemi nastanie widzialne królestwo Chrystusowe. Sądzę, że źle rozumiał opowiadania, zasłyszane od Apostołów i nie dostrzegł tego, co mu jako obrazy w symbolicznych podawano słowach. Zdaje się, że to nie tęga była głowa, jak się o tym można przekonać z pism jego. A jednak sprawił, że po nim bardzo wielu pisarzy kościelnych podobne żywiło mniemanie, bo się opierali na starodawnej tego męża powadze. Należeli do nich np. Ireneusz i jeszcze inni, którzy dali wyraz podobnemu zapatrywaniu” („Historii Kościoła” III:39,11-13).

       Należy też dodać, że o 1000-leciu nie wspominają inne wczesnochrześcijańskie pisma i Ojcowie Apostolscy z tego czasu: Didache (ok. 90), Klemens Rzymski (†101), Ignacy (†107), Polikarp (ur. 69) i Hermas (ok. 140).

       Orygenes (ur. 185) zaś zdecydowanie zwalcza pomysły zwolenników millennium (patrz „O zasadach” II:11,2-3). Ale jego poglądy opisaliśmy w oddzielnym artykule pt. Orygenes a Towarzystwo Strażnica.

Justyn Męczennik

       Justyn Męczennik (ur. 100), żyjący w tym samym czasie co Papiasz, ukazuje, że nauka o szczęśliwym 1000-leciu z Chrystusem na ziemi nie była jakimś obowiązującym dogmatem w Kościele pierwszych wieków. Oto jego słowa:

       „Wszakże już przyznałem ci, że według mnie i wielu innych, tak niewątpliwie będzie ale zaznaczyłem też, że istnieje wielu chrześcijan o nauce czystej i bogobojnej, którzy tego mniemania nie podzielają” („Dialog z Żydem Tryfonem” 80:2 por. 81:4, 80:1).

       Warto też tu dodać, że „Justyn, który przyznaje się do chiliazmu w Dialogu, nie piętnuje przy tym bynajmniej tych, którzy go odrzucają (80, 2), i ani słowem nie wspomni o nim w Apologii” („Apokalipsa Świętego Jana. Wstęp - Przekład z Oryginału - Komentarz” o. A. Jankowski OSB, Poznań 1959, s. 323).

       Wydaje się, że wspomnianej wykładni Justyna nie można uzgodnić z nauką Świadków Jehowy, gdyż oni uczą o 1000-letnim królowaniu Jezusa w niebie, a nie w Jerozolimie, a na dodatek ma to być według nich niewidzialne panowanie.

       Mało tego, Justyn uważał, że zmartwychwstanie będzie „powszechne”, a nie tylko części ludzi, jak uczą Świadkowie Jehowy, a na dodatek ono miało nastąpić po1000-leciu, a nie przed, jak twierdzi Towarzystwo Strażnica. Oto jego słowa:

       „ci, co uwierzą w naszego Chrystusa, tysiąc lat spędzą w Jerozolimie, i że potem nastąpi powszechne, jednym słowem wiekuiste, równoczesne wszystkich zmartwychwstanie i sąd” („Dialog z Żydem Tryfonem” II:81,4).

       Justyn pisał też o widzialnym powrocie Jezusa:

       „Z tych słów i podobnych orzeczeń proroczych, Tryfonie, mówiłem dalej, jedne się odnoszą do pierwszego przyjścia Chrystusowego, kiedy to według przepowiedni ma się zjawić okryty wzgardą, niepozorny, śmiertelny; inne zaś dotyczą drugiej Jego paruzji, kiedy przyjdzie w chwale i na obłokach, a lud wasz ujrzy i pozna Tego, którego przekłuli, jak to Ozeasz, jeden z dwunastu proroków, oraz Daniel przepowiedzieli” („Dialog z Żydem Tryfonem” I:14,8).

       Po tego typu świadectwach Towarzystwo Strażnica w jednej ze swych publikacji przyznało, że Justyn oczekiwał widzialnego Jezusa w Jerozolimie:

       „Justyn Męczennik wielokrotnie wspominał o obecności Jezusa i sądził, że siedzibą jego Królestwa będzie odbudowane Jeruzalem” (Strażnica Nr 5, 1997 s. 10).

       Na koniec przedstawiamy przykładowe fragmenty z pism Justyna ukazujące jego wiarę w to, że zmarli żyją z Jezusem i to przed zmartwychwstaniem:

       „dusze ludzi pobożnych żyją w jakiemś lepszem miejscu, natomiast dusze niesprawiedliwych i złych w gorszem, i tedy czekają na czas sądu” („Dialog z Żydem Tryfonem” I:5,3);

       „Gdy wyrażamy przekonanie, że po śmierci dusze ludzi złych czucia nie tracą i karę ponoszą, dusze zaś sprawiedliwych, wolne od cierpień, żyją w szczęśliwości, zgadzamy się chyba z poetami i filozofami” („Apologia” I:20,4);

       „Słowa wreszcie wypowiedziane z krzaku do Mojżesza: ‘Jam jest, którym jest, Bóg Abrahama, I Bóg Izaaka, I Bóg Jakuba, I Bóg ojców twoich’ stwierdzają, że te osobistości żyją jeszcze po swej śmierci, i że to ludzie samego Chrystusa [por. Łk 20:37-38]” („Apologia” I:63,17);

       „kazał i jego prowadzić na stracenie. On zaś powiedział, że mu jest wdzięczny, bo pozbywa się złych panów, a idzie do Boga, dobrego Ojca i Króla” (Apologia” II:2,19-20).

Ireneusz z Lyonu

       Towarzystwo Strażnica choć często wspomina, że Ireneusz (ur. 130-140) nauczał o szczęśliwym 1000-leciu, to jednak woli go nie cytować w tej sprawie. Dlaczego? Gdyż nauka jego o millennium mocno odbiega o wykładni tej organizacji. Oto przykłady:

       „Ale stanie się to w czasach Królestwa, gdy ziemia zostanie odnowiona przez Chrystusa i na nowo zostanie zbudowana Jerozolima na wzór Jerozolimy z wysoka” („Przeciw herezjom” V:35,2);

       „‘(...) Mówię wam nie będę pił dotąd z tego owocu winnego szczepu aż do owego dnia, gdy go z wami pił będę nowy w Królestwie Ojca mego’. Tak więc [Jezus] będzie go pił w dziedzictwie ziemi, tej ziemi, którą sam odrodzi i przywróci do pierwotnego stanu posługi chwały synów Bożych. (...) Przyrzekając pić go ze szczepu winnego razem ze swymi uczniami, ukazuje dwie sprawy: dziedzictwo ziemi, w którym wypije z nowego szczepu winnego, i cielesne zmartwychwstanie Jego uczniów” (jw. V:33,1);

       „‘wówczas wilki i jagnięta będą paść się razem i lew jak wół będzie jadł słomę (...)’ [Iz 11:6-9]. Wiem dobrze, że niektórzy starają się wyjaśnić te teksty w odniesieniu do dzikich, którzy jako wierzący pochodzą z różnych ludów i odznaczają się różnymi działaniami, i gdy uwierzyli zgadzają się ze sprawiedliwymi. Ale jeśli nawet dotyczy to pewnych ludzi, którzy z różnych ludów doszli do jednego przekazu wiary, to niemniej jednak w zmartwychwstaniu sprawiedliwych powiedziano to także o zwierzętach” (jw. V:33,3-4).

       Tylko z tych trzech tekstów widać, że Ireneusz uczył, że będzie odbudowana literalna nowa Jerozolima, że Jezus będzie żył na ziemi i będzie pił literalne wino oraz że Jego uczniowie zmartwychwstaną cieleśnie, a nie duchowo jak uczą Świadkowie Jehowy. Przypominamy, że Towarzystwo Strażnica uczy, iż Jezus będzie w niebie królował 1000 lat, a nie na ziemi i że tam ma być Jerozolima, a nie na ziemi. Natomiast tu na ziemi Chrystusa nikt już nigdy nie zobaczy.

       Mało tego, Ireneusz przyznaje, że „niektórzy starają się wyjaśnić te teksty” inaczej. On bynajmniej nie krytykuje za to tych chrześcijan.

       Ale to nie wszystko, bo Ireneusz naukę o 1000-leciu zaczerpnął od Papiasza, o czym sam wspomina, który nie miał dobrej marki teologicznej w pierwotnym Kościele. O tym wspomina Euzebiusz z Cezarei (ur. 260):

       „Papiasz przytacza inne jeszcze szczegóły, które go dojść miały drogą ustnego podania, a mianowicie jakieś nieznane podobieństwa Zbawiciela i nauki Jego oraz inne, zgoła legendarne opowiadania. Tak np. mówi, że po zmartwychwstaniu nastąpi okres tysiącletni i że tutaj na ziemi nastanie widzialne królestwo Chrystusowe. Sądzę, że źle rozumiał opowiadania, zasłyszane od Apostołów i nie dostrzegł tego, co mu jako obrazy w symbolicznych podawano słowach. Zdaje się, że to nie tęga była głowa, jak się o tym można przekonać z pism jego. A jednak sprawił, że po nim bardzo wielu pisarzy kościelnych podobne żywiło mniemanie, bo się opierali na starodawnej tego męża powadze. Należeli do nich np. Ireneusz i jeszcze inni, którzy dali wyraz podobnemu zapatrywaniu” („Historii Kościoła” III:39,11-13).

       Ciekawe, że choć w cytowanym powyżej fragmencie i szerszym jego kontekście („Przeciw herezjom” V:33,3-4) Ireneusz opowiada się za literalnym odczytaniem tekstu Iz 11:6-9, to jednak w drugim swoim dziele ukazuje odmienną interpretację tych wersetów. Czyżby zmienił on pogląd o literalnym przyszłym 1000-leciu, wskazując, że ono realizuje się już teraz? Oto jego słowa:

       „Co się tyczy wzajemnej zgody i pokoju między obcymi sobie zwierzętami, przeciwstawnej natury i wrogiej sobie, to prezbiterzy mówią, że rzeczywiście odnosi się to do przyszłego przyjścia Chrystusa, gdy on sam będzie panował nad wszystkim. Już w sposób symboliczny wskazuje na zgodne zgromadzenie w pokoju, w imię Chrystusa, ludzi różnego pochodzenia i różnych obyczajów. Oto razem ze sprawiedliwymi, którzy upodobnili się do wołów, jagniąt koźląt i małych dzieci, ponieważ nie czynią nikomu krzywdy, są to kobiety i mężczyźni, którzy wcześniej z powodu chciwości zdawali się być jak dzikie zwierzęta i to tak, że niektórzy z nich noszą podobieństwo do wilków czy lwów, które rozszarpują dobra słabszych i walczą z równymi sobie (...) i oto ci zbierają się w jedno imię dzięki łasce Bożej, a idąc za sprawiedliwymi obyczajami zmieniają swoją dziką naturę. A to już się dokonało. Ci, którzy wcześniej byli tak okrutni, że nie pominęli żadnego dzieła bezbożności, poznając Chrystusa i wierząc mu, zmienili się, gdy tylko uwierzyli i to tak, że nie pomijają teraz żadnego nadmiaru sprawiedliwości. Taka oto jest wiara w Chrystusa, Syna Bożego, która dokonuje takiej zmiany wierzących w niego. Mówi także prorok, że Chrystus po zmartwychwstaniu rozkazuje narodom. Miał bowiem zmarły powstać z martwych, być wyznawany i w wierze uznany za Syna Bożego, króla. Dlatego mówi: ‘A jego powstanie będzie wspaniałe’ [Iz 11:10], to jest będzie chwałą. Wówczas został bowiem jako Bóg uwielbiony, gdy powstał z martwych” („Wykład Nauki Apostolskiej” 61).

       Widać z tego cytatu Ireneusza, że opisując wiarę Kościoła, bo to jest „Wykład nauki Apostolskiej”, wskazuje on na realizację opisanych rzeczy „już teraz”, od momentu zmartwychwstania Jezusa, choć dopełnią się po powrocie Jezusa w chwale. Ciekawe, że o tym fragmencie tego męża jakoś Towarzystwo Strażnica nie wspomina. Zaznaczmy tu, że Ireneusz opisując powyższe w ‘Wykładzie’ nie polemizuje z tym, a więc w to wierzy. Jeszcze należy dodać iż uczeni uważają, że dzieło „Przeciw herezjom” powstało najpierw, a później dopiero „Wykład Nauki Apostolskiej”. Na to też wskazuje sam autor obu dzieł, bo w ‘Wykładzie’ w rozdziale 99 wspomina wcześniejsze swe pismo „Przeciw herezjom”. Może więc Ireneusz zmienił z czasem swój pogląd na temat 1000-lecia?

       Charakterystyczne jest też to, że w ‘Wykładzie’ pisze on, „to prezbiterzy mówią”, natomiast w „Przeciw herezjom” przedstawia jakby swoją własną opinię, ale i wspomina, że „niektórzy starają się wyjaśnić te teksty” inaczej niż on.

       Dziś trudno jest rozstrzygnąć, która z opinii Ireneusza była jego ostateczną. Być może z tego powodu „niektórzy badacze literatury starochrześcijańskiej sądzą, że Ireneusz nie był zwolennikiem chiliazmu” („Eschatologia. Rzeczy Ostateczne Człowieka i Świata” Ks. W. Granat, Lublin 1962, s. 298).

       Inny fachowy podręcznik zaś podaje:

       „Ireneusz ujmuje tysiąclecie raz dosłownie (Adv. haer. 5, 32, 2-4; PG 7, 129 n), drugim razem znów - symbolicznie (Dem. praed. evang. 61; RJ 263)” („Apokalipsa Świętego Jana. Wstęp - Przekład z Oryginału - Komentarz” o. A. Jankowski OSB, Poznań 1959, s. 323).

       Zadajmy jednak jeszcze takie oto pytania:

       Czy tylko przez przypadek „Wykład Nauki Apostolskiej” nie zawiera nauki o 1000-leciu?

       Czyżby przedstawiając zbiór nauk wczesnego Kościoła w ‘Wykładzie’ Ireneusz zapomniał o nauce o 1000-leciu?

       Czy tylko przez przypadek wskazał na realizowanie się już wtedy proroctw z Iz 11:6-9?

       A może w tym wypadku Towarzystwo Strażnica zastosuje to co samo napisało o Ireneuszu:

       „Jego argumenty są czasem niejasne, a nawet sprzeczne ze sobą” (Strażnica Nr 14, 1990 s. 23).

Tertulian

       Towarzystwo Strażnica przywołuje Tertuliana (ur. 155) jako rzekomo popierającego naukę Świadków Jehowy o 1000-leciu:

       „Tertulian wierzył, że obiecane Królestwo zostanie ustanowione i trwać będzie 1000 lat” (Strażnica Rok CIII [1982] Nr 5 s. 8).

       Tymczasem nauka Tertuliana o 1000-leciu nigdy nie została potępiona, a jego wykładnia jest podobna do tej którą ma dzisiejszy Kościół. Oto jego słowa:

       „Natomiast co do przywrócenia królestwa Judei, którego sami Żydzi tak się spodziewają, jak to opisałem, wiedzeni są nazwami okolicznych miejscowości i krain; to byłoby i za długie do śledzenia i należałoby to w innym dziele wyłożyć, a któremu dajemy tytuł: ‘O nadziei wierzących’, a treść jego dotyczy: w jaki sposób alegoryczne tłumaczenie duchowo odnosi się do Chrystusa i do Kościoła oraz jego stanu i korzyści. A teraz to zbyteczne choćby dlatego, że nie zachodzi tu kwestia o przywróceniu ziemskim, ale niebieskim. Bo i my wyznajemy, że na ziemi mamy przyrzeczone królestwa, ale przedtem niebo; ale w innym stanie, jako że po zmartwychwstaniu na tysiąc lat, w mieście budowy Boskiej, w Jeruzalem spuszczonym z nieba, które i Apostoł nazywa z góry matką naszą. Ale zaznaczając, że ojczyzna nasza, to jest prawo obywatelstwa, jest w niebiesiech, przeznacza je oczywiście jakiemuś miastu niebieskiemu” („Przeciw Marcjonowi” III:24,2-3).

       Widzimy z tego cytatu, że niewiele możemy zarzucić Tertulianowi w jego „alegorycznym” i „duchowym” pojmowaniu 1000-lecia ziemskiego, poprzedzonego królowaniem wiernych w niebie. Przypomnijmy tu też dzisiejszą naukę Kościoła:

       „Miejscem wiekuistego szczęścia zbawionych nie musi być odległe i transcendentne niebo, lecz przemieniona do głębi swej istoty nowa ziemia z Bożą widzialną wszechobecnością” („Eschatologia biblijna Nowego Testamentu” o. A. Jankowski OSB, Kraków 1987, s. 135).

Hipolit

       Hipolit (ur. przed 170, †235), którego Towarzystwo Strażnica przywołuje jako popierającego 1000-lecie, posiadał całkiem odmienną wizję niż ta organizacja. Nie tylko miał on inną chronologię niż Świadkowie Jehowy, ale i oczekiwał on widzialnego Chrystusa królującego ze swymi wiernymi. Mało tego, choć ten powrót królującego Jezusa miał mieć miejsce dopiero w 265 lat po śmierci tego męża, to jednak uczył on, że zmarli święci już z Panem dostępują szczęśliwości. Oto jego słowa:

       „[Prorok] wskazuje tu, że cała władza została przez Ojca oddana Synowi, który został ogłoszony Królem i Sędzią wszystkich istot niebieskich, ziemskich i podziemnych: (...) istot podziemnych, ponieważ został również zaliczony pomiędzy umarłych, głosząc dobrą nowinę duszom świętych i przez śmierć swoją odniósłszy zwycięstwo nad śmiercią” („O Antychryście” 26:2);

       „Umarliście bowiem z Chrystusem, lecz żyjecie z Bogiem” (jw. 31:1);

       „On wreszcie [Jan], zamordowany przez Heroda, poprzedził Chrystusa głosząc dobrą nowinę tym, którzy przebywali w Otchłani; zatem tam również był Jego zwiastunem, zapowiadając, że i tam przyjdzie Zbawiciel, który wykupi dusze świętych z ręki śmierci” (jw. 45).

       Oto zaś wspomniana nauka Hipolita o 1000-leciu:

       „Pierwsze przyjście naszego Pana w ciele, kiedy narodził się w Betlejem, miało miejsce w ósmym dniu przed kalendami stycznia [25 XII], w czwartym dniu (środa), w czterdziestym drugim roku panowania Augusta, 5500 lat po Adamie. Trzeba więc koniecznie, aby dopełniło się szóste tysiąclecie, aby nadszedł szabat, odpoczynek, dzień święty, w którym odpoczął Bóg po wszystkich swych dziełach, które zaczął czynić (Rdz 2, 3). Szabat jest figurą i obrazem przyszłego królestwa świętych, w którym współkrólowali z Chrystusem, gdy zstąpi z nieba, jak opowiada Jan w Apokalipsie (Ap 20, 4). (...) Od narodzenia Chrystusa trzeba więc liczyć jeszcze pięćset lat, by dojść do pełni sześciu tysięcy i wtedy będzie koniec” („Komentarz do Księgi Daniela” 4,23-24; cytat za „Dzień Święty” H. Pietras SJ, Kraków 1992, s. 30-31).

       Widać z powyższego, że wykładnia Hipolita ma niewiele wspólnego z nauką Świadków Jehowy. Nie dość iż oczekiwał on 1000-lecia w innym czasie niż oni (w roku 500), to na dodatek wierzył iż święci będą na ziemi wraz z widzialnym Chrystusem, a wcześniej, po swej śmierci, już są z Jezusem u Boga.

       Na koniec dodajmy, że wiarę w duszę nieśmiertelną każdego z wymienionych pisarzy wczesnochrześcijańskich przedstawimy w oddzielnych artykułach im poświęconych. Tu tylko przykładowo ukazaliśmy naukę Justyna Męczennika i Hipolita z tym związaną.

       Natomiast jeśli chodzi o kwestię literalnego 1000-lecia, to nie mogła być ta wykładnia podawana przez Apostołów, bo okazuje się, że żaden z nich (prócz Jana) nie znał jej, gdyż wszyscy oni zmarli zanim Apostoł Jan napisał Apokalipsę (wg Świadków Jehowy ok. 96 r.), a w niej wspomniał on dopiero o millennium.

       Teksty pisarzy wczesnochrześcijańskich przytaczane według:

       „Apologia. Dialog z Żydem Tryfonem. Święty Justyn filozof i męczennik” Ks. A. Lisiecki, Poznań 1926;

       „Historia Kościelna. O Męczennikach Palestyńskich. Euzebiusz z Cezarei” tłum. Ks. A. Lisiecki, Poznań 1924;

       „Wykład Nauki Apostolskiej. Ireneusz z Lyonu” przekład W. Myszor, Kraków 1997;

       „Św. Ireneusz z Lyonu. Chwałą Boga żyjący człowiek” tłum. W. Myszor, Kraków 1999;

       „Tertulian. Przeciw Marcjonowi” o. S. Ryzner, Warszawa 1994;

       „Demonologia w nauce Ojców Kościoła. Hipolit, O Antychryście” tłum. S. Kalinkowski, Kraków 2000.