Modlitwa do Jezusa i cześć dla Niego według pism wczesnochrześcijańskich

Niektórzy antytrynitarze, jak np. Świadkowie Jehowy zakazują modlenia się do Chrystusa. Twierdzą nawet, że słowa o „wzywaniu imienia Pańskiego” to nie wyraz czci czy dowód przyzwolenia na zwracanie się do Niego. Piszą też, jakoby ich zwyczaj i rozumowanie wprowadził sam Chrystus:

„Tym samym Jezus wykluczył możliwość zwracania się (...) nawet do niego samego” (Strażnica Nr 14, 1996 s.5).

Jest jeszcze ciekawostka dotycząca nauki Świadków Jehowy. Otóż ich podręcznik „Wspaniały finał Objawienia bliski!” (1993) zawiera dwie przeciwstawne wypowiedzi dotyczące zwracania się do Chrystusa. Ciekawe, którą z nich uważają oni za ważniejszą i jak godzą je. A może ich nie konfrontują, czy nie zauważają tych różnic? Oto one:

„Wypływa stąd dla nas bezsporny wniosek, że mamy czcić wyłącznie Boga (Mateusza 4:10). Nie wolno nam kalać czystego wielbienia oddawaniem czci czemukolwiek ani komukolwiek innemu (Izajasza 42:5, 8)” (s. 314).

„Tak więc razem z Janem żarliwie się modlimy: ‘Amen! Przyjdź, Panie Jezusie’.” (s. 319). Patrz też ich słowa: „zwracają się do Mesjasza. (...) Ponieważ odkąd zaczął panować, ‘stoi na znak’.” (Strażnica Nr 19, 1992 s.19).

Skąd czerpią argumentację dla swych wniosków skrajni antytrynitarze, którzy zabraniają czcić Chrystusa czy zwracać się do Niego?

Otóż jedna, jedyna wypowiedź Orygenesa (ur. 185) poświadcza im jakoby od początku chrześcijaństwa aż do jego śmierci (†254) nie czczono Chrystusa i nie kierowano do Niego modlitw.

W tym duchu skrajni antytrynitarze interpretują wszystkie wersety biblijne, które mówią o kulcie Jezusa i zwracaniu się do Niego z prośbami i dziękczynieniami.

Aby dostrzec nieprawidłowość rozumowania Świadków Jehowy i innych antytrynitarzy prześledzimy tę znaną im wypowiedź Orygenesa oraz pozostałe jego słowa o modlitwie do Jezusa, a także wiele fragmentów pozostałych pisarzy wczesnochrześcijańskich piszących przed nim. Wtedy zaś będziemy mogli inaczej niż niektórzy antytrynitarze spojrzeć na teksty biblijne, które mówią o czci dla Jezusa. Na końcu artykułu przywołamy te teksty aby każdy sam mógł je odczytać w świetle tego, czego uczyli uczniowie apostolscy i ich kolejni następcy w wierze. Zresztą nawet same Chrystusowe Bóstwo (J 20:28, 1J 5:20) upoważnia Go do odbierania czci i przyjmowania naszych próśb o pomoc i dziękczynień, bo przecież sam On powiedział: „Dana Mi jest wszelka władza w niebie i na ziemi” Mt 28:18.

Oto znane antytrynitarzom słowa Orygenesa roku 234:

„Rozumiejąc, czym jest modlitwa, niebędziemyjejzanosić do żadnego stworzenia anidosamegoChrystusa, lecz tylko do Boga wszechrzeczy i Ojca, do którego też, jak już mówiliśmy, sam nasz Zbawiciel modlił się, a i nas uczy się modlić” („O modlitwie” 15:1).

Prawdopodobnie mieliby rację antytrynitarze w swych wnioskach co do osoby Orygenesa, gdyby nie wcześniejsze słowa jego z tego samego pisma, w których rozróżnia on określenia „modlitwa” (tylko do Ojca), „składanie dziękczynienia” i „błagania” (także do Syna). Oto jego opinia:

„Jeśli powinniśmy tak postępować względem świętych ludzi, to o ile bardziej winniśmyskładaćdziękiChrystusowi, który z woli Ojca wyświadczył nam tyle dobrodziejstw! WinniśmyGoteżbłagać, jak to uczynił Szczepan: ‘Panie, nie poczytaj im tego grzechu’ [Dz 7:59]. Naśladując zaś ojca lunatyka, mówimy: błagam, ‘Panie, ulituj się’ [Mt 17:15]; albo nad synem, albo nade mną samym, albo nad kim innym” („O modlitwie” 14:6).

Oto zaś inne słowa z tego samego dzieła Orygenesa:

„Na wstępie modlitwy należy według swych sił wielbić Boga przez Chrystusa, który razem z Nim jest uwielbiony, w Duchu Świętym razem z Nim wychwalanym. (...) Kończymy modlitwę uwielbieniem Boga przez Chrystusa w Duchu Świętym” („O modlitwie” 33:1).

Co jeszcze możemy powiedzieć o Orygenesie. Otóż w latach 246-48, napisał on znane dzieło „Przeciw Celsusowi”, którego słów jakoś antytrynitarze nie przytaczają. Przez nie widać ewolucję poglądów Orygenesa, względnie zafałszowanie przez kogoś jego słów w dawniejszych dziełach (powszechnie uważa się, że niektóre jego słowa w kilku dziełach zostały zmienione przez heretyków). Przytoczymy też jego opinie z innych dzieł. Oto słowa Orygenesa:

„Miejsce to słynie w całej okolicy [w Betlejem], nawet wśród niewierzących, z tego, że urodził się tam Jezus, którego czczą i któremu kłaniają się chrześcijanie” („Przeciw Celsusowi” 1:51).

„I owszem, będziemy się modlić do tego Słowa, będziemy zanosić do Niego błagania, Jemu będziemy dziękować, do Niego kierować modły...” („Przeciw Celsusowi” 5:4).

„jednak kimkolwiek jesteś módl się do Słowa Bożego, które cię uzdrowić może, a tym bardziej módl się do Jego Ojca, który do dawnych sprawiedliwych ‘zesłał Słowo swoje, aby ich uzdrowić, i wyrwał ich od zagłady’ [Ps 107:20]” („Przeciw Celsusowi” 5:11).

„Celsus chciał, byśmy widzieli Boga w człowieku, który w cudowny sposób przeżył w brzuchu wieloryba trzy dni i noce, a nie w Tym, który poniósł śmierć za ludzi i o którym sam Bóg przez proroków swoich zaświadczył, że jest godny czci jako druga osoba po Bogu wszechrzeczy za to, czego dokonał w niebie i na ziemi” („Przeciw Celsusowi” 7:57).

„Jeśli natomiast Celsus zapyta nas o taki sam dowód w odniesieniu do Jezusa, wykażemy, że Bóg udzielił Mu prawa do czci, ‘ażeby wszyscy oddawali cześć Synowi tak jak oddają cześć Ojcu’. Już proroctwa przed narodzeniem Jezusa zawierały zalecenia Jego czci. Również cuda, których dokonał nie za pomocą sztuczek magicznych, jak sądzi Celsus, lecz przez zapowiedzianą przez proroków boskość, miały w sobie świadectwo Boga. A zatem słusznie postępuje ten, kto czci Syna, Słowo, a przez składanie Mu czci sam siebie wspiera, kto wielbi Syna, Prawdę i staje się przez to lepszy” („Przeciw Celsusowi” 8:9).

„Czcimy więc Ojca Prawdy i Syna-Prawdę, którzy substancjalnie są dwiema osobami, ale stanowią jedność w identyczności, zgodzie i tożsamości woli. Ten przeto, kto widział Syna, który jest ‘odblaskiem chwały i odbiciem istoty’ [Hbr 1:3] Boga, w obrazie Bożym oglądał również Boga. Z tego, że narównizBogiemczcimyJegoSyna, wynika według Celsusa wniosek, iż czcimy nie tylko Boga, lecz kłaniamy się również Jego sługom” („Przeciw Celsusowi” 8:12-13).

„Pomińmy tę sprawę i nie słuchajmy rad Celsusa, który twierdzi, że należy modlić się do demonów: przecież modlić się trzeba wyłącznie do najwyższego Boga i do jego jednorodzonego Syna, Pierworodnego wszelkiego stworzenia, Słowa Bożego; Jego powinniśmy błagać, aby docierające doń modlitwy zanosił jako Wielki Kapłan do swego i naszego Boga, do swojego Ojca i Ojca tych, którzy żyją zgodnie z nakazami Słowa Bożego” („Przeciw Celsusowi” 8:26).

„Czego więc należałoby się spodziewać, gdyby zgoda zapanowała nie tylko wśród małej garstki, jak to się dzieje teraz, ale w całym Imperium Rzymskim? Wówczas wszyscy modliliby się do Słowa Bożego, które powiedziało kiedyś Żydom cierpiącym prześladowanie (...). Zjednoczeni we wspólnej modlitwie mogliby pokonać większe zastępy prześladowców” („Przeciw Celsusowi” 8:69).

„A jeśli ‘wzywać imienia Pana’ [Ps 99:6] oznacza to samo, co ‘modlić się do Pana’, to Chrystusa należy wzywać tak, jak wzywany jest Bóg; jak modlimy się do Boga, tak samo mamy modlić się do Chrystusa; jak przede wszystkim zanosimy modlitwy do Boga Ojca, tak samo mamy je zanosić do Jezusa Chrystusa; jak zanosimy prośby do Ojca, tak samo zanosimy je i do Syna; i jak składamy dziękczynienie Bogu, tak samo składamy je Zbawicielowi. O tym bowiem, iż tę sama cześć należy oddawać obu, to znaczy Ojcu i Synowi, poucza nas słowo Boże stwierdzając: ‘Aby wszyscy oddawali cześć Synowi, tak jak oddają cześć Ojcu’ [J 5:23]” („Komentarz do Listu do Rzymian” 8:5).

„Wypowiadając zdanie: ‘Jakże więc będą wzywać Tego, w którego nie uwierzyli?’ [Rz 10:14], Apostoł poucza wyraźnie, że do Chrystusa Pana należy odnosić przytoczone wcześniej słowa proroka, że ‘każdy, kto wezwie imienia Pana, będzie zbawiony’ [Rz 10:13], a potem dodał: ‘Jakże więc będą wzywać Tego, w którego nie uwierzyli?’; oto bowiem Żydzi nie uwierzyli w Chrystusa i dlatego nie wzywają Tego, w którego nie uwierzyli. Również na początku Listu do Koryntian, stwierdzając: ‘Wespół ze wszystkimi, którzy w każdym, ich i naszym miejscu wzywają imienia Pana naszego, Jezusa Chrystusa’ [1Kor 1:2], Paweł wskazuje, iż Pan Jezus Chrystus jest Tym, którego imię jest wzywane” („Komentarz do Listu do Rzymian” 8:5).

„módlmy się do wszechmogącego Boga, módlmy się też do Dziecięcia Jezus, do którego pragniemy przemawiać i którego pragniemy trzymać w ramionach [Łk 2:28-32]; ‘Jemu jest chwała i władza na wieki, wieków, amen [1P 4:11]” („Homilia o Ewangelii św.Łukasza” 15:5).

Po opiniach Orygenesa przedstawiamy to, co mieli do powiedzenia o modlitwie do Jezusa i czci dla Niego inni pisarze chrześcijańscy, jemu współcześni lub wcześniejsi:

Cyprian (ur. 200) - „Nie przestajemy tutaj w ofiarach i modlitwach naszych dziękować Bogu Ojcu i Chrystusowi, Jego Synowi i Panu naszemu, a zarazem modlić się i prosić...” (List 61:4).

„Do Pana modlić się należy, Pana należy przepraszać naszym zadośćuczynieniem, który - jak powiedział - wypiera się tego, kto się go zapiera, który sam jeden wszelki sąd otrzymał od Ojca” („O upadłych” 17).

„Nie należy niczego przenosić nad miłość Boga i Chrystusa” („Do Kwiryna” 3:18).

„Ojciec niczego nie sądzi jeno Syn i nie czci Ojca, kto nie czci Syna” („Do Kwiryna” 3:33).

„Bóg Ojciec przykazał czcić swego Syna, a apostoł Paweł, pomny bożego przykazania, mówi: ‘Bóg wywyższył go i darował mu imię, które jest nad wszelkie imię, aby na imię Jezusowe wszelkie kolano klękało, niebieskich, ziemskich i podziemnych’ [Flp 2:9-10] (...) Jakiż Pan Jezus, i jak wielka jego cierpliwość, że odbierając cześć w niebie, jeszcze nie jest mszczony na ziemi!” („O pożytku cierpliwości” 24).

„Przebłogosławiony męczennik Cyprian poniósł śmierć czternastego września, za imperatorów Waleriana i Galliena, a za królowania Pana naszego Jezusa Chrystusa, któremu cześć i chwała na wieki wieków. Amen” („Akta prokonsularne” 6).

Cyprian zamieszcza też, prawdopodobnie za jakimś starołacińskim tłumaczeniem Biblii, zdanie o Ap 22:9, którego treść jest wyrazem oddawania czci Jezusowi w jego czasach:

„A w Objawieniu anioł sprzeciwia się Janowi, chcącemu oddać mu pokłon, i mówi: ‘Patrz, żebyś nie czynił, bom jest współsługa twój i braci twoich. Jezusowi Panu się kłaniaj’ [Ap 22:9]” („O pożytku cierpliwości” 24).

Hipolit (ur. przed 170) - „wierzmy w Boga tak, jak Bóg chce, aby w niego wierzono; uwielbiajmy Syna tak, jak chce, aby go uwielbiano” („Przeciw Noetosowi” 9).

„on, który jeszcze niedawno odbierał od niego cześćjakoBóg, kiedy Kajfasz spełniał swe funkcje kapłańskie; gdy doznaje lekceważenia ze strony Heroda - on, który będzie sądził całą ziemię; (...) on który rozpiął sklepienie niebieskie; gdy woła do Ojca powierzając mu swego ducha - on, który jest nierozdzielny od Ojca” („Przeciw Noetosowi” 18).

„On jest Bogiem, a dla nas stał się człowiekiem, jemu wszystko poddał Ojciec. Jemu chwała i władza wraz z Ojcem i Duchem Świętym w świętym Kościele, teraz i zawsze, i na wieki wieków, amen” („Przeciw Noetosowi” 18).

„przez Syna Twego Jezusa Chrystusa, przez którego Tobie chwała i moc i cześć, Ojcu i Synowi wraz z Duchem Świętym, w świętym Kościele Twoim, teraz i na wieki wieków” („Tradycja Apostolska” 1:1 [słowa te padają 3 razy]). Patrz też j/w. 1:2 (słowa te padają 2 razy).

„wielbimy Cię i sławimy przez Twego jedynego Syna, Pana naszego Jezusa Chrystusa, przez którego Tobie i Jemu chwała, moc i cześć wraz z Duchem Świętym, teraz i po wszystkie wieki” („Tradycja Apostolska” 3:3).

Tertulian (ur. 155) - „Trzeba bowiem było, aby chrześcijanie zajaśnieli w świecie jako synowie światłości, czczący i wzywający po imieniu jedno światło świata, Boga i Pana. Zresztą jeżeli na podstawie świadomości, że imię Boga i Pana przystoi i Ojcu, i Synowi, i Duchowi wzywalibyśmy ‘bogów’ i ‘panów’, to zgasilibyśmy nasze lampy” („Przeciw Prakseaszowi” 13:8).

„Kiedy w tej sprawie prowadziłem skrupulatne badania i poszukiwania, znalazłem wzmiankę o Piłacie, że przy wydaniu Pana umył ręce. My modlimy się do Pana, ale go nie wydajemy i raczej winniśmy przeciwstawiać się przykładowi tego, który Pana wydał...”(„O modlitwie” 13).

„Cóż można więcej powiedzieć, o modlitwie? Chyba to, że sam Pan się modlił. Jemu cześć i chwała na wieki wieków” („O modlitwie” 29).

„My w każdym razie czcząc krzyż modlimy się do zupełnego i całego Boga” („Apologetyk” 16:7).

„Mówimy, i to publicznie mówimy, i wśród mąk waszych rozdzierani i krwią zbryzgani wołamy głośno: ‘Boga czcimy przez Chrystusa’. Uważajcie go za człowieka, ale przyznać musicie, że przez niego i w nim chce być poznanym i czczonym Bóg!” („Apologetyk” 21:28).

„Imię zaś Chrystusa i jego władza rozciąga się wszędzie, tam, gdzie w niego wierzą, wspomniany przez wszystkie ludy, jest czczony, wszędzie panuje, wszędzie jest adorowany” („Przeciw Żydom” 7).

Klemens Aleksandryjski (ur. 150) - „On wzgardzony z powodu swego zewnętrznego objawienia, czczony ze względu na swe dzieło, oczyszczający, zbawiający i łaskawy, boski Logos, który bez najmniejszego sprzeciwu stawiany jest na równi z Bogiem i Panem wszechświata, ponieważ był Jego Synem a ‘Słowo było u Boga’.” („Zachęta Greków” X:110,1).

„Skoro na początku było Słowo, Ono było i jest boskim początkiem rzeczy. Przybrało dawne, święte imię, zasługujące na największą cześć, imię Chrystusa, którego nazwałem Nową Pieśnią” („Zachęta Greków” I:6,5).

„Chrystusowi Królowi (składajmy) świętą odpłatę za naukę żywota. Śpiewajmy razem, śpiewajmy w skromności Synowi przepotężnemu” („Wychowawca” 3).

„Jemu przez Syna Jego, Jezusa Chrystusa, Pana żywych i umarłych i przez Ducha Świętego niechaj będzie sława, cześć, panowanie i wiekuista chwała Jego majestatu, teraz i w pokolenia pokoleń i na wieki wieków. Amen” („Czy człowiek bogaty może być zbawiony” 42).

„świadcząc cześć Bogu wszechrzeczy za pośrednictwem czci dla arcykapłańskiego Logosu” („Kobierce” II:45,7).

„Nie obawiajcie się ich gróźb i nie ulegajcie panice, Pana naszego, Jezusa Chrystusa, uwielbiajcie w sercach waszych najwyższą czcią [por. 1P 3:14-15]” („Kobierce” IV:46,3).

„Mamy polecenie uwielbiać i czcićSłowo, w przekonaniu, że On jest naszym Zbawicielem i Władcą, a za Jego pośrednictwem czcić Ojca, i to nie tylko w wybranych do tego celu dniach, jak inni, ale bez przerwy, czyniąc to przez całe życie i na wszelki sposób” („Kobierce” VII:35,1).

Ireneusz (ur. 130-140) - „Ale każdy, kto wezwie imienia Pańskiego będzie zbawiony [Rz 10:13]. A nie dano innego imienia Pana pod niebem, w którym ludzie są zbawieni, jak tylko imię Boga, którym jest Jezus Chrystus, Syn Boży, któremu poddają się i demony, duchy złości i wszelkie rodzaje odstępstwa” („Wykład Nauki Apostolskiej” 96).

„I znowu pisząc do Rzymian o Izraelu mówi: do których należą ojcowie i z których jest Chrystus według ciała, który jest Bogiem ponad wszystkim, błogosławionym na wieki [por. Rz 9:5]. I znowu pisząc List do Galatów mówi: kiedy nadeszła pełnia czasu, Bóg zesłał swego Syna zrodzonego z niewiasty [por. Ga 4:4]” („Przeciw herezjom” 3:16,3).

„aby przed Chrystusem Jezusem, naszym Panem, Bogiem [niektóre przekłady], Zbawicielem i Królem według postanowienia niewidzialnego Ojca, zgięło się wszelkie kolano istot niebieskich, ziemskich i podziemnych i aby wszelki język go wyznawał” („Przeciw herezjom” 1:10,1).

„II List do Koryntian” (II w.) - „Bracia, musimy patrzeć na Jezusa jak na Boga, jak na Tego, który będzie sądził żywych i umarłych, i nie powinniśmy zbyt nisko cenić sobie naszego zbawienia. (...) W jaki sposób Mu za to zapłacimy albo jaki owoc ofiarujemy Mu godny tego, co On sam nam daje? (...) Jakże więc zdołamy Mu podziękować, jak zapłacić za wszystko, cośmy otrzymali” (1:1-5).

Tacjan Syryjczyk (ur. 130) - „Duch Boży nie istnieje wprawdzie już teraz we wszystkich ludziach (...) te zaś, które mądrości nie przyjęły, lecz odrzuciły posłańca [Ducha Św.] Bogacierpiącego uznane zostały raczej za wrogów Boga niż za jego czcicieli” („Mowa przeciw Grekom” 13).

Justyn Męczennik (ur. 100) - „Jemu to, a z Nim razem Synowi, który od Niego przyszedł i taką nam podał naukę, tudzież zastępom innych, dobrych aniołów, co go otaczają i do Niego są podobni, wreszcie Duchowi Proroczemu, oddajemy uwielbienie i pokłon, cześć im składając, pełną rozumu i prawdy” („Apologia” I:6,2).

„Wykażemy Wam również, że z całą słusznością cześć oddajemy Temu, który nas tych rzeczy nauczył i dla tego się właśnie narodził, Jezusowi Chrystusowi...” („Apologia” I:13,3).

„Czy myślicie, że według Pism czcić i nazywać Panem Bogiem należy kogo innego oprócz Stwórcy tego wszechświata oraz Chrystusa” („Dialog z Żydem Tryfonem” 68:3).

„Czcimy Pana Jezusa Chrystusa, Syna Bożego (...) Ja jestem tylko człowiekiem, więc wiem, że słowa moje są nędzne w porównaniu z Jego nieskończonym Bóstwem” („Męczeństwo św. Justyna” 2:5-6).

„Jeśli im wreszcie przytaczamy Pisma, które wam już podałem, wskazujące jak najwyraźniej na to, że Chrystus jest podległy cierpieniom, że Go należy czcić i że jest Bogiem, muszą wprawdzie przyznać, że one się odnoszą do Chrystusa, ale śmią twierdzić, że ten Jezus nie jest Chrystusem, a jednak uznają, że Bóg przyjdzie, by cierpieć, królować i cześć odbierać” („Dialog z Żydem Tryfonem” 68:9).

„Albowiem po Bogu czcimy i miłujemy Słowo, pochodzące od Boga niezrodzonego i niewysłowionego, jako że dla nas stało się człowiekiem” („Apologia” II:13,4).

„Owszem, wiemy, że to niedowiarki, bezbożnicy, niegodziwcy i ludzie niesprawiedliwi, którzy zamiast Jezusowi cześć oddawać, wyznają Go tylko z imienia” („Dialog z Żydem Tryfonem” 35:5).

„My zaś, cośmy czerpali naukę z prawdy całkowitej, cześć Mu oddajemy aż do śmierci, czynami, rozumem i sercem. Tymczasem wy wahacie się wyznać, że On jest Chrystusem...” („Dialog z Żydem Tryfonem” 39:5-6).

„A zatem Ten, który świat stworzył, daje świadectwo, że Mu się kłaniać należy, że jest Bogiem i Chrystusem, a słowa te zupełnie jasno na to wskazują” („Dialog z Żydem Tryfonem” 63:5).

„Ale któż to jest Ten, którego (...) Dawid [zowie] Chrystusem i Bogiem, którego należy czcić” („Dialog z Żydem Tryfonem” 126:1).

„jeśli Chrystusa wyznajemy, jeśli Go słuchamy i cześć Mu oddajemy” („Dialog z Żydem Tryfonem” 131:2).

Polikarp ze Smyrny (†156) - „[Polikarp modlił się:] ‘Dlatego też za wszystko Cię chwalę, błogosławię, wielbię przez Arcykapłana wiecznego i niebieskiego, Jezusa Chrystusa Twego Syna umiłowanego, przez którego Tobie z Nim razem i z Duchem Świętym chwała i teraz i na przyszłe wieki. Amen’.” („Męczeństwo św. Polikarpa” 14:3).

„Jemu składamy hołd naszej adoracji, gdyż jest Synem Bożym, męczenników zaś kochamy jako uczniów i naśladowców Pana...” („Męczeństwo św. Polikarpa” 17:3).

„Przeczytawszy ten list poślijcie go zatem braciom w miastach dalej położonych, aby i oni wielbili Pana, który powołuje wybranych spośród sług swoich” („Męczeństwo św. Polikarpa” 20:1).

„Królem zaś na wieki Pan nasz, Jezus Chrystus. Jemu chwała, cześć, majestat, tron wieczny z pokolenia na pokolenie. Amen” („Męczeństwo św. Polikarpa” 21:1).

Hymn Gloria (ok. 125) - „Chwalimy Cię, Błogosławimy Cię, Wielbimy Cię, Wysławiamy Cię, Dzięki Ci składamy, bo wielka jest chwała Twoja, Panie Boże, Królu Nieba, Boże Ojcze wszechmogący, Panie, Synu Jednorodzony, Jezu Chryste, Panie Boże, Baranku Boży, Synu Ojca (...) Albowiem tylko Tyś jest Święty, tylko Tyś jest Panem, tylko Tyś Najwyższy, Jezu Chryste z Duchem Świętym w chwale Boga Ojca, Amen”.

Hymn Phos Hilaron (początek II w.) - „Ku czci Twojej, Boże, Ojcze, Synu i Duchu Świętości, śpiewamy boś godzien jest, o Panie, by w każdej porze głoszono Twoją chwałę zbożnymi pieśniami”.

Ignacy Antiocheński (†107) - „Wielbię Jezusa Chrystusa Boga, który uczynił was tak mądrymi” („Do Kościoła w Smyrnie” 1:1).

Klemens Rzymski (†101) - „Czcijmy Pana Jezusa Chrystusa, którego krew została za nas wylana, szanujmy naszych zwierzchników, poważajmy starszych” („List do Kościoła w Koryncie” 21:6).

Euzebiusz (ur. 260) - „Ileż to psalmów i pieśni, ułożonych od czasów pierwotnych przez wiernych braci, opiewa Chrystusa jako Słowo Boże i przyznaje mu boskość?” („Historia Kościoła” V:28:5).

Na koniec przedstawiamy najważniejsze teksty biblijne, które mówią o modlitwie do Chrystusa, pokłonach i czci dla Niego, oraz zwracaniu się do Jezusa o pomoc:

Mt 2:2, 2:11, 8:2, 8:25, 9:18, 9:38, 12:21, 14:30, 14:33, 15:22, 15:25, 17:6, 17:14-15, 20:20, 20:30, 20:33, 21:9, 28:9, 28:17, Mk 1:40, 3:11, 5:6-7, 5:33, 7:25-26, 10:17, Łk 4:15, 5:8, 5:12, 7:38, 7:44, 8:47, 10:17, 17:16, 23:42, 24:52, J 5:23, 9:38, 14:14, 20:28, Dz 3:6, 4:11-12, 7:59-60, 9:14-17, 19:17, 21:13, 22:16, Rz 10:9, 10:13, 1Kor 1:2, 2Kor 12:8-10, Flp 2:9-11, Ef 1:21, 5:19-20, 2Tes 1:10, 1:12, 1Tm 1:12, 2:5, 6:16, 2Tm 1:16-18, 4:18, Hbr 1:6, 3:3, 13:8, 13:21, 1J 5:13-14, Ap 5:8-10, 5:12-13, 22:17, 22:20.

Znamienne też są słowa: „do niego narody modlić się będą” Iz 11:10 ks.Wu por. BP i II wyd. BT. Por. też fragmenty mówiące o tym, że i inni, nieupoważnieni, na wzór prawdziwych chrześcijan, wzywali imienia Jezusa: Mt 2:8, 7:21-20, Mk 15:19, Dz 19:13.

Omówienie niektórych powyższych wersetów zainteresowany znajdzie w mej książce „W obronie wiary” w rozdziale ‘Imię Chrystusa’ (opublikowana na www.trinitarians.info).

Uwagi:

Wszystkie podkreślenia pochodzą od autora artykułu.

Teksty pism wczesnochrześcijańskich cytowane według:

„Przeciw Celsusowi, Orygenes” przekł. S. Kalinkowski, Warszawa 1986;

„Odpowiedź na Słowo. Najstarsi mistrzowie chrześcijańskiej modlitwy, Tertulian, Cyprian, Orygenes” H. Pietras, Kraków 1993;

„Homilie o Ewangelii św. Łukasza, Orygenes” przekł. S. Kalinkowski, Warszawa 1986;

„Komentarz do Listu świętego Pawła do Rzymian, Orygenes” przekł. S. Kalinkowski, Warszawa 1994;

„Św. Cyprian. Pisma I. Traktaty” tłum. Ks. dr J. Czuj, Poznań 1937;

„Św. Cyprian. Listy” tłum. O. W. Szołdrski CSsR, Warszawa 1969;

„Antologia Literatury Patrystycznej” tłum. M. Michalski, Warszawa 1975;

„Antologia patrystyczna” tłum. A. Bober SJ, Kraków 1965;

„Trójca Święta. Tertulian, Przeciw Prakseaszowi. Hipolit, Przeciw Noetosowi” tłum. E. Buszewicz i S. Kalinkowski, Kraków 1997;

„Apologetyk” dr J. Sajdak, Poznań 1947;

„Tertulian. Wybór Pism” ks. W. Myszor, o. E. Stanula, ks. W. Kania, W-wa 1970;

„Tertulian. Wybór Pism II” ks. W. Myszor, o. E. Stanula, ks. A. C. Guryn, ks. K. Obrycki, W-wa 1983;

„Apologie. Minucjusz Feliks, Oktawiusz, Do Diogneta, Klemens Aleksandryjski, Zachęta Greków” przekład M. Szarmach, A. Świderkówna, ks. J. Sołowianiuk, Warszawa 1988;

„Klemens Aleksandryjski Kobierce” tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Warszawa 1994;

„Klemens Aleksandryjski, Czy człowiek bogaty może być zbawiony” przekł. ks. J. Czuj Warszawa 1953;

„Wykład Nauki Apostolskiej. Ireneusz z Lyonu” przekład W. Myszor, Kraków 1997;

„Św. Ireneusz z Lyonu. Chwałą Boga żyjący człowiek” tłum. W. Myszor, Kraków 1999;

„Św. Ireneusz z Lyonu. Bóg w Ciele i Krwi” tłum. W. Myszor, Kraków 2001;

„Ojcowie Apostolscy” z serii ‘Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy’ Tom XLV, tłum. A. Świderkówna, Warszawa 1990;

„Apologia. Dialog z Żydem Tryfonem” Ks. A. Lisiecki, Poznań 1926;

„Pierwsi Apologeci Greccy” tłum. ks. L. Misiarczyk, Kraków 2004;

„Historia Kościelna. O Męczennikach Palestyńskich. Euzebjusz z Cezarei”, tłum. Ks. A. Lisiecki, Poznań 1924.

Włodzimierz Bednarski